Czy PIP może nakazać wypłatę wynagrodzenia? Okazuje się, że inspektor pracy może nakazać wypłatę wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia, jednak tylko wtedy gdy wysokość i podstawa są bezsporne, a fakt niewypłacenia należności nie budzi wątpliwości. Nie jest to możliwe, gdy świadczenie wywołuje kontrowersje między stronami stosunku pracy w zakresie jego wysokości lub należności. Trzeba bowiem pamiętać, że Państwowa Inspekcja Pracy to nie sąd pracy a inspektor to nie sędzia i istnieją ograniczenia co do nakazu wypłaty wydanego przez inspektora. W maju 2023 r. przed NSA zapadł w tej sprawie ważny wyrok.
- Co mogę zrobić, gdy pracodawca nie chce wypłacić wynagrodzenia?
- Czy PIP może nakazać wypłatę wynagrodzenia?
- Czego może dotyczyć nakaz wypłaty świadczenia wydany przez inspektora pracy?
- Bezsporność świadczenia (wierzytelność bezsporna) a nakaz wypłaty wydany przez inspektora pracy
- Państwowa Inspekcja Pracy to nie sąd pracy a inspektor to nie sędzia - ograniczenia co do nakazu wypłaty
- Stanowisko Komisji Prawnej Głównego Inspektora Pracy
- Co powinien zawierać nakaz płacowy wydany przez inspektora pracy?
Co mogę zrobić, gdy pracodawca nie chce wypłacić wynagrodzenia?
Jak podaje PIP: pracownik może zawiadomić w drodze skargi Państwową Inspekcję Pracy o tym, że pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. Skargę na działalność pracodawcy należy kierować zgodnie z właściwością do okręgowego inspektoratu pracy lub oddziału okręgowego inspektoratu pracy właściwego do rozpatrzenia sprawy ze względu na siedzibę pracodawcy (szczegółowa informacja o siedzibach okręgowych inspektoratów pracy znajduje się na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Pracy). Warto podkreślić, że dane osoby wnoszącej skargę podlegają ochronie i nie są ujawniane w trakcie prowadzonych czynności kontrolnych, chyba że skarżący wyrazi na to pisemną zgodę.
Skarga kierowana do właściwego miejscowo okręgowego inspektoratu pracy powinna zawierać:
- miejscowość i datę sporządzenia skargi,
- dane osoby wnoszącej skargę, czyli imię, nazwisko oraz adres, dane osoby wnoszącej skargę, czyli imię, nazwisko oraz adres,
- treść skargi – z dokładną nazwą i adresem pracodawcy oraz z krótkim opisem nieprawidłowości, które wystąpiły.
Inspektor, w związku z zawiadomieniem, może wszcząć kontrolę i zażądać od pracodawcy złożenia odpowiednich wyjaśnień. Jeśli stwierdzi, że pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia lub wypłaca je z opóźnieniem, może:
- nakazać pracodawcy wypłatę wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń przysługujących pracownikowi (nakazy takie podlegają natychmiastowemu wykonaniu),
- wszcząć postępowanie w sprawie popełnienia wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Innym rozwiązaniem jest wniesienie pozwu o zapłatę wynagrodzenia za pracę wraz z odsetkami z tytułu opóźnienia, do sądu pracy.
Czy PIP może nakazać wypłatę wynagrodzenia?
Jak mówią prawnicy: "to zależy". Jednak co do zasady, inspektor pracy może nakazać wypłatę wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia.
W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione odpowiednio do: nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu!
Czego może dotyczyć nakaz wypłaty świadczenia wydany przez inspektora pracy?
Nakaz wypłaty wydany przez inspektora pracy dotyczący świadczenia pieniężnego może odnosić się m.in. do:
- wynagrodzenia za pracę (określonego stawką godzinową, miesięczną, prowizyjną, czy akordowego);
- nagród jubileuszowych;
- ekwiwalentów pieniężnych z tytułu niewykorzystania urlopów wypoczynkowych w związku z rozwiązaniem umów o pracę;
- dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych;
- ryczałtów za noclegi i kosztów dot. podróży służbowej;
- dodatków za pracę w czasie dyżuru czy za pracę w niedziele i święta;
- odpraw emerytalno-rentowych;
- odpraw pieniężnych w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników;
- jak i do innych świadczeń, które wiążą się wykonywaną pracą przez pracownika. Przy tym zarówno prawo do tych świadczeń, jak i ich wysokość musi mieć według ustaleń inspektora pracy charakter bezsporny.
Bezsporność świadczenia (wierzytelność bezsporna) a nakaz wypłaty wydany przez inspektora pracy
W praktyce powstaje problem bezsporności świadczenia a zasadności wydania nakazu wypłaty przez inspektora pracy. Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ zwykle zarówno pracownik jak i pracodawca dysponują innymi dowodami i mają inne argumenty na udowodnienie swojej racji, np. co do zasadności wypłaty danego świadczenia pieniężnego, kiedy sprawa już trafi pod kontrolę PIP.
Bezsporność świadczenia oznacza okoliczność, w której żadna ze stron postępowania kontrolnego nie kwestionuje ich, nie istnieją żadne wątpliwości prawne czy faktyczne, które mogłyby podważyć uprawnienie do nich lub ich wysokość. Nie ma prawnych podstaw do wydania nakazu płatniczego w przypadku sporu między pracownikiem a pracodawcą co do wysokości, okresu czy tytułu wypłaty świadczeń pieniężnych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w wyroku z dnia 28 listopada 2018 r. (sygn. II SA/Ke 626/18) uznał, że dopóki nie można w sposób niewątpliwy stwierdzić, iż wynagrodzenie przysługuje konkretnemu pracownikowi i nie zostało mu wypłacone, dopóty inspektor pracy nie może skorzystać z uprawnień przewidzianych w art. 11 pkt 7 ustawy. Gdy istnieje spór między pracownikiem a pracodawcą co do wysokości, okresu czy tytułu wypłaty, wydanie nakazu płatniczego nie jest uzasadnione. W konsekwencji gdy z przebiegu postępowania wynika, że pracodawca neguje w ogóle zasadność danego roszczenia lub kwestionuje fakt niezaspokojenia takiego roszczenia - też nie można mówić o takiej bezsporności.
Państwowa Inspekcja Pracy to nie sąd pracy a inspektor to nie sędzia - ograniczenia co do nakazu wypłaty
W ostatnim czasie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym zapadł ważny wyrok z dnia 18 maja 2023 r., sygn. III OSK 6743/21, z którego można wywieść, że Inspektor pracy może wydać nakaz zapłaty wyłącznie należnego wynagrodzenia lub innego świadczenia, ale obowiązek pracodawcy musi być bezsporny i wymagalny w czasie przeprowadzenia kontroli. Dlaczego? Jak wskazuje NSA: Państwowa Inspekcja Pracy jest uprawniona tylko do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy. PIP nie może wkraczać w zakres kompetencji zastrzeżonych przez ustawodawcę na rzecz sądów powszechnych. Pojęcie należnego wynagrodzenia lub innego świadczenia ma charakter obiektywny i niezależny od przekonania samego inspektora pracy. Nie można więc mówić o należnym świadczeniu, jeżeli takiej oceny nie podziela pracodawca oraz gdy ocena i kwalifikacja podnoszonych przez niego zdarzeń prawnych może być różna.
Jeśli świadczenia ze stosunku pracy przysługujące pracownikowi są sporne, do weryfikacji roszczeń właściwy jest sąd pracy, nie PIP!
Stanowisko Komisji Prawnej Głównego Inspektora Pracy
Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Prawnej Głównego Inspektora Pracy z dnia 27 września 2012 r. dotyczącym stosowania przez inspektorów pracy środków prawnych w sprawach związanych z wypłatą wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń pracowniczych, nakazy płacowe powinny być wydawane przez inspektorów pracy jedynie w sytuacjach, gdy wynagrodzenie jest „należne”, co oznacza, że powinny one dotyczyć świadczeń naliczonych i zatwierdzonych do wypłaty przez pracodawcę, jednak – z jakichś względów – niewypłaconych pracownikowi. W uzasadnionych przypadkach inspektor pracy może wydać wskazany nakaz również w sytuacji, gdy świadczenie nie zostało naliczone, ale prawo do świadczenia wynika wprost z umowy o pracę lub przepisów prawa pracy, a pracodawca nie wnosi zastrzeżeń do treści protokołu ustalającego stan faktyczny (np. prawo do dodatku za pracę w porze nocnej, gdy ustalenia z kontroli bezspornie dokumentują fakt pracy w porze nocnej).
Co powinien zawierać nakaz płacowy wydany przez inspektora pracy?
Nakazy płacowe powinny w swojej treści konkretnie wskazywać:
- na rzecz którego/ych pracownika/ów pracodawca ma dokonać wypłaty określonego świadczenia;
- wysokość tego świadczenia;
- rodzaj tego świadczenia.
Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1614)