Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy bądź spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Prawo do tego świadczenia można również nabyć po śmierci osoby pobierającej zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Po ukończeniu 16 lat renta rodzinna tylko dla uczących się
Uprawnionymi członkami rodziny, którzy mogą pobierać rentę rodzinną po osobie zmarłej, są m.in. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione. Do ukończenia 16 lat mogą one pobierać rentę rodzinną bez konieczności spełnienia dodatkowych warunków. Po ukończeniu tego wieku, aby mieć prawo do renty rodzinnej, muszą się uczyć. Świadczenie przysługuje im do czasu ukończenia tej nauki (zakończenia programowego toku studiów) wskazanego w zaświadczeniu odpowiedniej placówki, nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej ulega przedłużeniu do zakończenia tego roku studiów.
Do renty rodzinnej uprawnia nauka zarówno w publicznych, jak i niepublicznych szkołach podstawowych, gimnazjach, ponadgimnazjalnych, szkołach wyższych państwowych lub niepaństwowych, a także prowadzonych przez Kościół katolicki. Renta przysługuje również w razie dokształcania lub doskonalenia zawodowego w formach pozaszkolnych (np. w ramach różnego rodzaju kursów lub praktyk zawodowych trwających odpowiednią liczbę godzin). Świadczenie może być pobierane bez względu na to, czy nauka odbywa się w systemie stacjonarnym, zaocznym, wieczorowym czy korespondencyjnie.
Prawo do renty rodzinnej bez względu na pobieranie nauki oraz osiągnięty wiek mają jedynie te dzieci, które stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w czasie nauki przed ukończeniem 25 lat.
Renta rodzinna na wymienionych wyżej warunkach przysługuje również przyjętym na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. Osoby te mogą uzyskać rentę rodzinną, jeśli zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, emeryta lub rencisty (chyba że śmierć była następstwem wypadku). Ponadto osoby te nie mogą mieć ustalonego prawa do renty rodzinnej po zmarłych rodzicach, a jeśli rodzice pozostają przy życiu, konieczne jest udowodnienie, że nie mogą zapewnić im utrzymania (nie jest to wymagane, gdy zmarły lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd).
Renta również za okres wakacji
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny nie tylko w czasie faktycznego pobierania nauki, ale przez cały rok szkolny lub akademicki, tj. do 31 sierpnia lub do 30 września. Uprawniony członek rodziny może więc pobierać to świadczenie także za miesiące wakacyjne poprzedzające naukę w kolejnej klasie lub na kolejnym roku studiów. Uczeń szkoły podstawowej, gimnazjum lub szkoły ponadgimnazjalnej ma prawo do renty również za lipiec i sierpień danego roku szkolnego, a student – również za lipiec, sierpień i wrzesień danego roku akademickiego. W związku z kontynuowaniem nauki w kolejnej klasie lub na kolejnym roku studiów należy przedłożyć w ZUS wniosek o dalszą wypłatę świadczenia wraz z zaświadczeniem szkoły lub uczelni potwierdzającym tę okoliczność. W razie dostarczenia tego dokumentu najpóźniej w pierwszym miesiącu nowego roku szkolnego lub akademickiego, renta przysługuje bez przerwy, za kolejne miesiące.
PRZYKŁAD
Marek K. od września 2011 r. podjął naukę w liceum. Po śmierci ojca w styczniu 2012 r. nabył prawo do renty rodzinnej. W czerwcu br. zakończył naukę w pierwszej klasie. Mimo to będzie mógł liczyć na wypłatę renty rodzinnej za miesiące wakacyjne, tj. za lipiec i sierpień br. Jeśli w sierpniu lub we wrześniu br. dostarczy zaświadczenie szkoły potwierdzające otrzymanie promocji do kolejnej klasy, ZUS będzie kontynuował wypłatę renty rodzinnej w roku szkolnym 2012/2013.
Renta za wakacje w razie zakończenia nauki
Renta rodzinna może przysługiwać za miesiące wakacyjne również wtedy, gdy osoba uprawniona kończy naukę w szkole lub na uczelni, jeśli zakończenie nauki ma miejsce w maju bądź w czerwcu danego roku szkolnego lub akademickiego. Zakończenie nauki we wcześniejszych miesiącach nie uprawnia do renty rodzinnej za okres ferii letnich.
Inne zasady ZUS stosuje w przypadku absolwentów szkoły ponadgimazjalnej uprawnionych do renty rodzinnej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w związku z możliwością przystąpienia do egzaminu dojrzałości kończą oni naukę już w kwietniu. Mimo to mają prawo do renty rodzinnej za kolejne miesiące, tj. za maj, czerwiec, lipiec i sierpień. W ich przypadku wszystkie te miesiące ZUS traktuje jako okres wakacji i kontynuuje im wypłatę renty rodzinnej. Nie ma przy tym znaczenia, czy po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej przystąpili oni następnie do egzaminu maturalnego.
WAŻNE!
Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych mają prawo do renty rodzinnej również za maj, czerwiec, lipiec i sierpień niezależnie od tego, czy przystąpią do egzaminu maturalnego.
Osobom kończącym szkołę ponadgimnazjalną i podejmującym naukę w szkole wyższej również wrzesień może zostać zaliczony przez ZUS do okresu wakacji, za który przysługuje wypłata renty rodzinnej. Stanie się tak wtedy, gdy rok akademicki na uczelni rozpocznie się od października. W przypadku rozpoczęcia roku akademickiego w innym miesiącu niż październik (co ma miejsce w niektórych prywatnych uczelniach), ZUS uznaje, że okres wakacji kończy się w sierpniu i nie wypłaca renty za wrzesień. Wypłatę świadczenia podejmuje wraz z rozpoczęciem roku akademickiego.
Osobie, która ukończyła szkołę ponadgimnazjalną i od października kontynuuje naukę w szkole wyższej, ZUS może wypłacić rentę rodzinną za wrzesień, pod warunkiem przedłożenia oświadczenia o przyjęciu na studia wyższe. W razie dostarczenia tego dokumentu przez osobę uprawnioną, ZUS nie wstrzymuje wypłaty renty rodzinnej od września, a jedynie zobowiązuje świadczeniobiorcę do nadesłania zaświadczenia z uczelni o podjęciu nauki w szkole wyższej. W przypadku nienadesłania takiego zaświadczenia do końca października ZUS wydaje decyzję o wstrzymaniu wypłaty renty rodzinnej oraz zobowiązuje zainteresowanego do zwrotu nienależnie pobranej renty. Jeśli ZUS wstrzyma od 1 września wypłatę świadczenia ze względu na brak oświadczenia o przyjęciu na studia, a zainteresowana osoba do końca października nadeśle jednak do ZUS zaświadczenie o podjęciu nauki w szkole wyższej, otrzyma rentę rodzinną z wyrównaniem od 1 września.
PRZYKŁAD
Anna J. ma 20 lat i od marca 2009 r. pobiera rentę rodzinną po zmarłym ojcu. W bieżącym roku szkolnym uczęszczała do klasy maturalnej w liceum. Naukę zakończyła w kwietniu 2012 r. w związku z przygotowaniem do egzaminu maturalnego. Po zdaniu matury dostała się na studia wyższe na państwowej uczelni, w której naukę rozpocznie 1 października 2012 r. Mimo zakończenia nauki w liceum w kwietniu, renta rodzinna przysługuje jej również za maj, czerwiec, lipiec i sierpień br. W związku z rozpoczęciem nauki na studiach wyższych może otrzymać rentę również za wrzesień br., jeśli dostarczy do ZUS własne oświadczenie o podjęciu nauki na studiach od października 2012 r. Nie będzie musiała zwracać tego świadczenia, gdy do końca tego miesiąca dostarczy zaświadczenie z uczelni potwierdzające ten fakt. W razie przedłożenia tego zaświadczenia ZUS będzie wypłacał rentę w roku akademickim 2012/2013.
Podstawa prawna:
● art. 65–69 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).