Dariusz S. kilka lat temu wyjechał do Wielkiej Brytanii, tam też podjął pracę. 15 listopada 2010 r. zmarł w Wielkiej Brytanii. Koszty związane z przewozem ciała do kraju oraz z organizacją pogrzebu poniosła jego żona Ilona S. Byli małżeństwem, mieli także dzieci (pełnoletniego syna, który także przebywał w Anglii, i młodszego, który miał 8 lat). Ilona S. podlegała ubezpieczeniom społecznym w ZUS. Mimo to nie otrzymała zasiłku pogrzebowego. Problem polegał na tym, że w chwili zgonu zmarły i jego żona pozostawali w separacji orzeczonej sądownie. Natomiast przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przewidują, że zasiłek pogrzebowy przysługuje ubezpieczonemu w razie śmierci członka rodziny ubezpieczonego lub osoby pobierającej emeryturę lub rentę. Członkami rodziny zaś są m.in. małżonek – wdowa lub wdowiec.
ZUS uznał, że separacja zasadniczo przynosi takie skutki jak rozwód. Nie można więc traktować małżonków w separacji jak członków rodziny.
W tej sytuacji Ilona S. odwołała się do sądu, który orzekł o wypłacie zasiłku. Od tego orzeczenia sądu I instancji odwołał się z kolei ZUS. Sąd apelacyjny uznał za konieczne przedstawić Sądowi Najwyższemu pytanie prawne: czy małżonek pozostający w separacji w rozumieniu przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest członkiem rodziny wymienionym w przepisach ustawy emerytalnej, dotyczących m.in. renty rodzinnej i pośrednio zasiłku pogrzebowego.
Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi pozytywnej dla wnioskodawczyni. Wskazał w uzasadnieniu, że co do zasady zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która poniosła koszty pogrzebu, przy czym w przypadku podmiotów innych niż członkowie rodziny zmarłego konieczne jest udokumentowanie kosztów pogrzebu. W takim wypadku zasiłek wypłacany jest w kwocie równej poniesionym wydatkom, nie wyższej jednak niż 4000 zł. Członek rodziny nie musi zatem przedstawiać rachunków, a zasiłek należy mu się z mocy prawa w pełnej wysokości.
Skutków separacji orzeczonej sądownie nie można jednak utożsamiać ze skutkami rozwodu. Mimo separacji małżeństwo wciąż trwa. Między pozostającymi w separacji małżonkami istnieje nadal obowiązek wzajemnej pomocy i wsparcia, gdy przemawiają za tym względy słuszności. Jedynie z punktu widzenia stosunków majątkowych separacja przynosi skutki takie jak rozwód (m.in. zniesienie wspólności majątkowej).
Uchwała składu 3 sędziów Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2012 r. (I UZP 8/11):
Prawo do zasiłku pogrzebowego przysługuje na podstawie art. 77 ust. 1 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) także w razie śmierci małżonka pozostającego w separacji w rozumieniu art. 614 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.