Zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem przysługującym ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub nad chorym członkiem rodziny. Zasiłek ten przysługuje bez względu na okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, od pierwszego dnia sprawowanej opieki.
Przysługuje on za każdy dzień sprawowania opieki, nie wyłączając dni wolnych od pracy, w wysokości 80% podstawy wymiaru ustalanej na zasadach określonych dla zasiłku chorobowego.
Należy dodać, że do zasiłku opiekuńczego stosuje się zasady dotyczące obniżenia zasiłku o 25% w przypadku nieterminowego złożenia zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego konieczność sprawowania opieki.
Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad dzieckiem
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonym z tytułu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
• zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
- nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,
- porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
- pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej,
• chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat.
Należy przy tym dodać, że zasiłek przysługuje nie tylko z tytułu opieki nad dzieckiem własnym ubezpieczonego, ale także nad dzieckiem jego małżonka. Tak samo jak dzieci własne, w zakresie prawa do zasiłku opiekuńczego, traktowane są także dzieci przysposobione oraz dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie.
Trzeba pamiętać, że prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8 w przypadku porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki, oraz pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej, przysługuje także rodzicom niepozostającym w formalnym związku małżeńskim, lecz pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Za nieprzewidziane zamknięcie żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, uważa się takie zamknięcie tych placówek, o którym pracownik został zawiadomiony w terminie krótszym niż 7 dni przed dniem ich zamknięcia.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom dziecka na równych prawach, jednak nie mogą oni wykorzystywać zwolnienia od pracy w celu opieki nad dzieckiem w jednym czasie. Oznacza to, że zasiłek wypłaca się tylko jednemu z rodziców, tj. temu, które w danym okresie sprawuje opiekę nad dzieckiem i wystąpi z wnioskiem o wypłatę zasiłku za ten okres.
Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny
Zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny przysługuje, jeżeli opieka ta jest sprawowana nad małżonkiem, rodzicami, teściami, dziadkami, wnukami, rodzeństwem. Za członka rodziny w zakresie ustalania prawa do zasiłku opiekuńczego uważa się także dzieci ubezpieczonego, które ukończyły 14 lat.
Przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki sprawowanej nad wymienionymi wyżej członkami rodziny sprawdza się, czy został spełniony warunek pozostawania tych osób we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki. Należy dodać, że warunek ten uważa się za spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym członkiem rodziny tylko przez okres choroby.
Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego
Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego jest określony w pewnym limicie na dany rok kalendarzowy. Jeżeli opieka jest sprawowana nad dziećmi, wówczas zasiłek przysługuje za okres 60 dni w roku kalendarzowym. Natomiast z tytułu opieki nad członkami rodziny, a także nad dzieckiem w wieku powyżej 14. roku życia zasiłek przysługuje za 14 dni w roku kalendarzowym.
Trzeba jednak podkreślić, że łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny, niezależnie od liczby członków rodziny uprawnionych do tego zasiłku i bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki, nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 60 dni, w tym 14 dni z tytułu opieki nad dziećmi w wieku powyżej 14 lat oraz innymi członkami rodziny. Oznacza to, że jeżeli zasiłek opiekuńczy został wypłacony ubezpieczonemu z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny w wymiarze 14 dni w roku kalendarzowym, wówczas z tytułu opieki nad dzieckiem zasiłek ten przysługuje tylko przez pozostały okres do wyczerpania 60 dni, tj. za 46 dni. Jeżeli natomiast ubezpieczony otrzyma zasiłek za 60 dni w roku kalendarzowym z tytułu opieki nad dziećmi, to nie ma już prawa do tego zasiłku z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny.
Brak prawa do zasiłku opiekuńczego
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje za okresy sprawowania opieki, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Nie przysługuje on także w czasie:
- urlopu bezpłatnego,
- urlopu wychowawczego,
- tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.
Prawo do zasiłku opiekuńczego traci ubezpieczony, który wykonuje pracę zarobkową w okresie, w którym powinien sprawować opiekę albo gdy wykorzystuje zwolnienie od pracy w celu sprawowania opieki niezgodnie z jego celem.
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje także, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny.
Za członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym mogącego zapewnić opiekę nie uważa się:
- osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
- osoby chorej,
- osoby, która ze względu na wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie,
- osoby prowadzącej gospodarstwo rolne,
- osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, która nie może regulować swojego czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),
- pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
- osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy opieka jest sprawowana nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2, w której ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego, nawet jeżeli są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogący zapewnić opiekę temu dziecku.
Podstawa prawna:
- art. 32-35 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.).