W przypadku braku wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym ZUS może uznać, że takim zgłoszeniem jest opłacanie przez płatnika składki na to ubezpieczenie w terminie i we właściwej wysokości.
Kto podlega ubezpieczeniu chorobowemu
- Dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby:
- wykonujące pracę nakładczą,
- wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące,
- prowadzące pozarolniczą działalność i z nimi współpracujące,
- wykonujące pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- wykonujące umowę uaktywniającą (nianie),
- duchowni.
Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie może przystąpić np. emeryt prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą. Podlega on bowiem ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie, a nie obowiązkowo.
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym
Objęcie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym został zgłoszony wniosek. Oznacza to, że wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym nie można złożyć wstecz.
Przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia wskazanego we wniosku następuje tylko wtedy, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku tych ubezpieczeń.
Zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego dokonuje się na formularzu ZUS ZUA (blok VIII pole 05 i 06).
W przypadku niezłożenia ZUS ZUA, za wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym ZUS uznaje rozliczenie składek na to ubezpieczenie i ich opłacenie, jeżeli nastąpiło to w terminie i w pełnej wysokości.
Zobacz także: Nabycie prawa do zasiłku chorobowego
PRZYKŁAD:
Anna J. od 1 listopada 2013 r. wykonuje umowę zlecenia i z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Zleceniobiorczyni chce przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli zgłoszenie do ubezpieczeń (zarówno obowiązkowych, jak i dobrowolnego chorobowego) zostanie przekazane przez płatnika do ZUS do 8 listopada 2013 r., to od tej daty Anna J. będzie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu.
PRZYKŁAD:
Józef K. 1 lutego 2013 r. rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej i od tej daty zgłosił się wyłącznie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Począwszy od składek należnych za czerwiec 2013 r. w dokumentach rozliczeniowych i wpłatach uwzględniał składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.
Biorąc pod uwagę fakt, że od czerwca 2013 r. składki na ubezpieczenia społeczne (włącznie ze składką na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe) były opłacane w terminie i w pełnej wysokości, to od 1 czerwca 2013 r. Józef K. podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Aby potwierdzić objęcie tym ubezpieczeniem, ubezpieczony powinien przekazać do ZUS odpowiednie dokumenty zgłoszeniowe.
Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego można też przystąpić w terminie późniejszym niż zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, przy czym nie wcześniej niż w dniu złożenia wniosku.
PRZYKŁAD:
Adam L. od 1 czerwca 2013 r. prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Z działalności nie przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Do tego ubezpieczenia Adam L. będzie chciał przystąpić od 1 grudnia 2013 r. Aby z tym dniem mógł być objęty ubezpieczeniem chorobowym, powinien nie później niż 1 grudnia 2013 r. złożyć formularz ZUS ZWUA i wyrejestrować się z ubezpieczeń oraz od tego samego dnia zgłosić się na formularzu ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Ustanie ubezpieczenia chorobowego
Ubezpieczenie chorobowe ustaje:
- od dnia ustania tytułu do ubezpieczenia, np. w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą – z dniem zakończenia prowadzenia działalności, a w przypadku osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia – z dniem rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy,
- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony.
PRZYKŁAD:
Maria D. od 1 czerwca 2013 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. 15 listopada 2013 r. złożyła u płatnika wniosek o wyłączenie jej z ubezpieczenia chorobowego z datą 31 października 2013 r. Zleceniodawca powinien wyrejestrować Marię D. z ubezpieczenia chorobowego z datą 15 listopada, tj. od dnia, w którym złożyła wniosek. Nie ma znaczenia, że Maria D. wnioskowała o wyłączenie jej z tego ubezpieczenia od 31 października 2013 r.
W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność, osób współpracujących oraz duchownych dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje również od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Jeżeli za część miesiąca został pobrany zasiłek, nieopłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w terminie i w pełnej wysokości powoduje ustanie tego ubezpieczenia od dnia następującego po dniu, za który przysługuje zasiłek.
Polecamy serwis: Składki na ubezpieczenie społeczne
Ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wskutek nieopłacenia w terminie należnej składki następuje z mocy ustawy. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność, która chce zachować ciągłość podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, powinna opłacać składki na ubezpieczenia społeczne (z uwzględnieniem dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) w terminie i w pełnej wysokości.
Tylko w uzasadnionych przypadkach ZUS na wniosek ubezpieczonego może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, a tym samym na pozostanie danej osoby w ubezpieczeniu chorobowym. Wniosek w tej sprawie (rozpatrywany przez jednostki terenowe ZUS) powinien zawierać wskazanie przyczyn, które uniemożliwiły dotrzymanie terminu płatności.
Jeżeli wniosek o przywrócenie terminu do opłacenia składki zostanie rozpatrzony negatywnie, ubezpieczony jest wyłączony z ubezpieczenia chorobowego od pierwszego dnia miesiąca, za który nie opłacił składki w terminie.
PRZYKŁAD:
Tomasz R. prowadzi działalność gospodarczą i opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Składki na ubezpieczenia społeczne za październik opłacił 20 listopada 2013 r. W konsekwencji dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustało od 1 października 2013 r. Aby ponownie podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, Tomasz R. musi złożyć wniosek (ZUS ZUA). Zgodnie ze stanowiskiem ZUS, jeżeli mimo braku wniosku za grudzień i kolejne miesiące będzie opłacał za siebie składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, to ubezpieczeniem tym na zasadzie tzw. dorozumianego wniosku zostanie objęty od 1 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy przedstawił w tej sprawie inne stanowisko i stwierdził, że wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym nie można złożyć w sposób dorozumiany. W wyroku z 8 sierpnia 2001 r., sygn. akt II UKN 518/00, OSNP 2003/10/257 oraz w wyroku z 29 marca 2012 r., sygn. akt I UK 339/11 Sąd Najwyższy stwierdził, że ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym wymaga złożenia w tym zakresie ponownego wniosku przez zainteresowanego.
Nieopłacenie w terminie składek na ubezpieczenia społeczne przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność powoduje ustanie ubezpieczenia chorobowego także osoby z nią współpracującej. Ubezpieczenie chorobowe takiej osoby ustanie również wtedy, gdy składki na ubezpieczenia społeczne zostaną opłacone w terminie, lecz w niepełnej wysokości. Jeżeli jednak niedopłata jest niższa od 6,60 zł (kwota zwolniona z odsetek za zwłokę), to dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie ustaje, ale w takim przypadku powstała różnica powinna zostać uregulowana przez płatnika.
Zobacz koniecznie: Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w 2014 roku
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe pozostałej grupy uprawnionych – osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, umowy uaktywniającej, osób wykonujących pracę nakładczą, osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania – nie ustaje w wyniku nieterminowego lub w niepełnej wysokości opłacenia składek na ubezpieczenia przez płatników.
Podstawa wymiaru i wysokość składki na chorobowe
Składka na ubezpieczenie chorobowe wynosi 2,45% podstawy wymiaru i jest w całości finansowana z własnych środków ubezpieczonego. Jedynie za osobę współpracującą składkę opłaca osoba prowadząca działalność gospodarczą.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe osób podlegających dobrowolnie temu ubezpieczeniu stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z tym że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe nie może być wyższa od kwoty:
- 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (do 31 grudnia 2013 r.)
- 250% przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia kwoty 30-krotności (od 1 stycznia 2014 r.).
Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia kwoty 30-krotności.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Podstawa ta nie ma zastosowania do osób, które:
- w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
- wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.
W sytuacji gdy w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu (jednak przed upływem 90 dni okresu wyczekiwania) osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zachoruje, musi opłacić składki na ubezpieczenia społeczne za pełny miesiąc, mimo że nie nabyła jeszcze prawa do zasiłku chorobowego.
Wniosek o objęcie ubezpieczeniem w trakcie miesiąca
Osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, która złoży wniosek o objęcie ubezpieczeniem chorobowym w trakcie miesiąca, składkę na ubezpieczenie chorobowe za ten miesiąc nalicza od tej samej podstawy, od której za ten miesiąc oblicza składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe nie ulega zatem proporcjonalnemu zmniejszeniu.
Zadaj pytanie na: Forum Kadry
PRZYKŁAD:
Tomasz C. prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przystąpił od 20 października 2013 r. W deklaracji ZUS DRA do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe płatnik zadeklarował kwotę 6000 zł. Od tej kwoty powinna zostać naliczona także składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za październik 2013 r.
Naliczanie składki przy umowie zlecenia
Omówiona zasada ma zastosowanie również przy naliczaniu składki chorobowej za zleceniobiorcę. Gdy zleceniobiorca przystępuje do ubezpieczania chorobowego w trakcie wykonywania umowy zlecenia, składka na ubezpieczenie chorobowe jest naliczana od takiej samej podstawy, od której za ten miesiąc są naliczane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ma to miejsce nawet wtedy, gdy wypłata wynagrodzenia została dokonana przed dniem przystąpienia danej osoby do ubezpieczeń.
PRZYKŁAD:
Joanna Z. od 1 maja 2013 r. wykonuje umowę zlecenia i z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Nie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. 12 listopada 2013 r. otrzymała wynagrodzenie w wysokości 2000 zł, a 29 listopada otrzyma wynagrodzenie w wysokości 1000 zł. Załóżmy, że 25 listopada 2013 r. Joanna Z. złożyła wniosek o objęcie od tej daty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Składka na to ubezpieczenie za listopad 2013 r. powinna zostać naliczona od 3000 zł, tj. od kwoty, która stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ten miesiąc.
Składki za okres choroby przedsiębiorcy
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność deklaruje za dany miesiąc wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Jeśli zadeklaruje kwotę wyższą od minimalnej podstawy, ZUS uznaje, że nie ma podstaw do jej późniejszego zmniejszenia w korygujących dokumentach rozliczeniowych. Dotyczy to również przypadków, gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zadeklaruje jako podstawę wymiaru kwotę wyższą niż odpowiednio pomniejszona minimalna podstawa wymiaru w sytuacji pobierania zasiłku za czas choroby.
Podstawa wymiaru składek może być proporcjonalnie zmniejszona tylko wówczas, gdy została zadeklarowana w najniższej kwocie, jaka obowiązuje osobę prowadzącą działalność.
PRZYKŁAD:
Anna M. prowadzi działalność gospodarczą. Z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W okresie od 4 do 20 listopada 2013 r. była chora i spełniała warunki do otrzymania za ten okres zasiłku chorobowego. Mimo choroby, do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne Anna M. zadeklarowała w ZUS DRA kwotę 3000 zł i od tej podstawy opłaciła składki. Załóżmy, że 12 grudnia 2013 r. ZUS wypłacił jej zasiłek chorobowy. Ponieważ składki za listopad 2013 r. zostały opłacone od wyższej podstawy niż najniższa obowiązująca tę osobę, Anna M. nie może złożyć korekty deklaracji rozliczeniowej za ten miesiąc.
PRZYKŁAD:
Bożena S. w okresie od 4 do 20 listopada 2013 r. była niezdolna do pracy i spełniała warunki do otrzymania za ten okres zasiłku chorobowego. Składki na ubezpieczenia społeczne za listopad 2013 r. opłaciła od kwoty 2227,80 zł, tj. od minimalnej podstawy, jaka ją obowiązuje. Załóżmy, że 12 grudnia 2013 r. ZUS wypłacił ubezpieczonej zasiłek chorobowy. Ponieważ składki za listopad 2013 r. zostały opłacone od najniższej podstawy wymiaru, Bożena S. może złożyć korektę deklaracji i składki na ubezpieczenia społeczne naliczyć od kwoty 965,38 zł (2227,80 zł : 30 x 13). W deklaracji za listopad 2013 r. ubezpieczona mogła zadeklarować do podstawy wymiaru kwotę proporcjonalnie zmniejszoną, tj. 965,38 zł, nie czekając na wypłatę przez ZUS zasiłku (jeżeli byłaby przekonana, że to świadczenie jej przysługuje).
Umowa zlecenia trwająca kilka miesięcy
Jeżeli umowa zlecenia trwa dłużej niż 1 miesiąc, to przy ustalaniu ograniczenia obowiązującego przy obliczaniu podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe należy uwzględnić okres, przez który umowa była wykonywana. Tym samym ograniczenie do 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia należy stosować do każdego z miesięcy wykonywania umowy, czyli do kwoty odpowiadającej wielokrotności tego ograniczenia, wynikającej z liczby miesięcy, za które wynagrodzenie było osiągnięte.
Jeżeli wynagrodzenie wypłacone zleceniobiorcy za cały okres wykonywania umowy nie przekracza sumy kwot ograniczenia obowiązujących w miesiącach, w których była wykonywana umowa zlecenia, składki na ubezpieczenie chorobowe powinny być naliczone i opłacone od całego wynagrodzenia.
PRZYKŁAD:
Firma X zatrudniła od 1 września 2013 r. na podstawie umowy zlecenia Artura W. Umowa trwała do 30 października 2013 r. Z tego tytułu zleceniobiorca został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. 30 października 2013 r. płatnik wypłacił mu wynagrodzenie w wysokości 15 000 zł. Od tej kwoty powinny zostać naliczone składki na ubezpieczenia społeczne, w tym również składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, gdyż we wrześniu i w październiku 2013 r. podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie kwoty 9031,28 zł.
Podstawa prawna:
- art. 11 ust. 2, art. 14, art. 20 ust. 1 i ust. 2, art. 36 ust. 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 983
- art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 996