Spółka V. zatrudniała kierowców samochodów ciężarowych, którym wypłacała diety z tytułu podróży służbowej. W umowach o pracę z kierowcami jako miejsce pracy wskazano siedzibę pracodawcy. W związku z powyższym spółka wystąpiła do ZUS o udzielenie pisemnej interpretacji § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Decyzja ta miała rozstrzygnąć kwestię, czy przychody tych pracowników w postaci diet z tytułu odbywanej podróży służbowej są zaliczane do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zdaniem spółki, przychody te nie powinny być wliczane do podstawy wymiaru składek.
Jednak ZUS miał na ten temat odmienny pogląd i wskazał, że art. 7 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym precyzuje pojęcie podróży służbowej na użytek tej ustawy inaczej niż Kodeks pracy. Zgodnie z tym przepisem, podróżą służbową jest każde zadanie służbowe polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy, przewozu drogowego poza miejscowość będącą siedzibą pracodawcy lub innym miejscem prowadzenia działalności przez pracodawcę, a także na wykonywaniu na polecenie pracodawcy wyjazdu poza wyżej wymienioną miejscowość w celu wykonania przewozu. Tym samym w odniesieniu do kierowców objętych przepisami ustawy o czasie pracy kierowców wyłączone jest zastosowanie definicji podróży służbowej zawartej w art. 775 § 1 Kodeksu pracy. To w praktyce oznacza, że wspomniane wyżej zwolnienie diet z oskładkowania nie ma zastosowania do kierowców. Taką interpretację wydał ZUS.
Orzeczenia sądów
Sąd Okręgowy w W. oddalił odwołanie spółki podzielając poglądy ZUS zawarte w decyzji interpretacyjnej. Natomiast Sąd Apelacyjny w W. uchylił ten wyrok, jednak nie z powodów merytorycznych, lecz proceduralnych. Sąd II instancji uznał bowiem, że w tej sprawie droga sądowa jest niedopuszczalna. Zdaniem sądu, do postępowania w sprawie interpretacji przepisów ubezpieczeniowych należy stosować przepisy procedury administracyjnej. Zatem spółka w ogóle nie powinna odwoływać się do sądu, ale do Prezesa ZUS jako organu nadrzędnego.
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
W wyniku skargi kasacyjnej, którą złożył ZUS, Sąd Najwyższy uchylił wyrok apelacyjny i nakazał ponowne rozpoznanie sprawy. Uzasadniając orzeczenie przypomniał, że ZUS w kwestii interpretacji przepisów ubezpieczeniowych wydaje decyzję – a nie interpretację prawną, jak w przypadku organów podatkowych. Co prawda, decyzja ta nie jest bezpośrednio wiążąca w tym sensie, że nie można w niej nakazać płatnikowi lub ubezpieczonemu dokonania określonych czynności (np. zapłaty składek), ale spełnia ona warunki decyzji w sprawach indywidualnych, o której mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ustęp 2 tego artykułu przewiduje od takiej decyzji odwołanie do sądu w trybie określonym w Kodeksie postępowania cywilnego. Zatem także od decyzji interpretacyjnej ubezpieczony lub płatnik może odwołać się do sądu powszechnego.
Wnioski z orzeczenia
Każda decyzja ZUS, niezależnie od jej treści i podstawy prawnej, podlega zaskarżeniu do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Tylko i wyłącznie w dwóch sprawach, tj. przyznawania świadczeń w drodze wyjątku lub odmowy przyznania świadczenia wyjątkowego oraz odwołań od decyzji w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ustawa wyłącza odwołanie do sądu, a sprawy te nakazuje rozpoznać w trybie administracyjnym, na podstawie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, kierowanego do Prezesa ZUS (art. 83 ust. 4 ustawy systemowej).