RADA
Do czasu wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego działalności, którą prowadzi żona pracownika, pracownik nie może zgłosić jej do ubezpieczenia zdrowotnego.
UZASADNIENIE
Pracownik, który podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, ma obowiązek zgłosić do tego ubezpieczenia członków rodziny, którzy mieszkają na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) pod warunkiem, że osoby te nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu i nie są uprawnione do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji.
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania. Zaprzestanie wykonywania działalności nie jest równoznaczne z ustaniem tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego. Żona pracownika, która nie wyrejestrowała prowadzonej działalności, nadal ma zatem własny tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego i powinna z tego tytułu opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne. Tym samym nie ma podstaw, by zgłosić ją do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu ubezpieczeń jej męża.
Na to, czy żona pracownika podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z tytułu działalności, decydujące znaczenie ma faktyczne prowadzenie działalności, a nie tylko posiadanie uprawnień do jej prowadzenia. Jeżeli żona pracownika, która jest wpisana do ewidencji działalności gospodarczej, faktycznie tej działalności nie prowadzi, powinna wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na formularzu ZUS ZWPA (wyrejestrowanie płatnika składek, podając kod przyczyny wyrejestrowania 111, tj. zaprzestanie prowadzenia działalności) oraz na druku ZUS ZWUA (wyrejestrowanie ubezpieczonego z kodem przyczyny wyrejestrowania 100 - ustanie tytułu do ubezpieczeń). Dopiero wówczas powstanie możliwość zgłoszenia jej do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny pracownika.
Do czasu, kiedy żona pracownika nie wyrejestruje działalności w ZUS, w dalszym ciągu uważa się, że z tytułu tej działalności podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu i jest zobowiązana do opłacania składek na te ubezpieczenia.
Ministerstwo Zdrowia oraz NFZ prezentują odmienne stanowisko, zgodnie z którym osoba prowadząca działalność podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu do chwili wykreślenia działalności z właściwej ewidencji. Zdaniem tych instytucji bez znaczenia dla tego obowiązku jest to, czy działalność jest faktycznie wykonywana. Oznaczałoby to, że żona pracownika prowadząca działalność gospodarczą nie może być zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny, bowiem podlega temu ubezpieczeniu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W tej sytuacji czasowe zaprzestanie prowadzenia działalności dawałoby podstawę do wyrejestrowania się z ubezpieczeń społecznych, ale nie z ubezpieczenia zdrowotnego. W związku z tym żona pracownika musiałaby wyrejestrować się z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA i zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA.
ZUS uznaje jednak, że osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie podlegania ubezpieczeniom społecznym. Skoro nastąpi faktyczne zaprzestanie wykonywania działalności, osoba nie podlega zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Dyrektor oddziału NFZ może jednak wydać w stosunku do osoby posiadającej wpis do ewidencji działalności gospodarczej decyzję o objęciu ubezpieczeniem zdrowotnym z tytułu prowadzonej działalności w okresie faktycznego zaprzestania wykonywania tej działalności. Decyzja ta podlega wykonaniu przez ZUS.
Podstawa prawna:
• art. 66 ust. 1 pkt 1, art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 210 poz. 2135 ze zm.),
• art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
• załączniki nr 4, nr 6, nr 16 i nr 20 do rozporządzenia z 4 grudnia 1998 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (DzU nr 149, poz. 982 ze zm.).
Iwona Wiegopolanin
specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych
Orzecznictwo uzupełniające:
• 1. Do określenia okresu objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania działalności pozarolniczej znaczenie prawne ma wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz jego wykreślenie z tej ewidencji. Nie jest przy tym istotne, czy uzyskuje się z niej przychody. Nie ma też żadnej zależności między obowiązkiem ubezpieczenia społecznego a obowiązkiem podatkowym. Zarejestrowana działalność gospodarcza wiąże się z przymusem podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Ustanie obowiązku ubezpieczenia powoduje wykreślenie wpisu pozarolniczej działalności gospodarczej z ewidencji lub odnotowanie przerwy w jej prowadzeniu. Faktyczne zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej zgłoszone tylko w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych nie powoduje ustania podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.
2. Zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej jest stanem faktycznym, a nie prawnym, nie przewidują bowiem takiego stanu ani przepisy regulujące działalność gospodarczą, ani przepisy podatkowe, ani też przepisy dotyczące systemu ubezpieczeń społecznych. (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 4 kwietnia 2006 r., VI SA/Wa 210/06)