Składkę zdrowotną finansuje osoba ubezpieczona z uzyskanego dochodu. Składka wynosi 9% podstawy wymiaru. Jednak tylko 7,75% tej składki pomniejsza zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Kwotę wyliczonego podatku dochodowego w zeznaniu rocznym podatnik pomniejsza o opłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne zarówno obowiązkowe, jak i dobrowolne.
Odliczenie składki zdrowotnej tylko od podatku
Po wyliczeniu podatku dochodowego, w pierwszej kolejności podatnik obniża go o zapłacone w roku podatkowym, którego dotyczy rozliczenie, składki na ubezpieczenie zdrowotne. Podatek można pomniejszyć o składki:
- opłacone w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika na własne ubezpieczenie oraz na ubezpieczenie osób z nim współpracujących albo
- pobrane w roku podatkowym przez płatnika.
Od obliczonego podatku można odliczyć tylko składki na ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Odliczenie składki zdrowotnej ma pierwszeństwo przed innymi odliczeniami od podatku, na które pozwala ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jeżeli podatnik korzysta z kilku odliczeń od podatku, to najpierw odejmuje składkę zdrowotną, a w dalszej kolejności pozostałe odliczenia.
PRZYKŁAD
Krystyna P. jest pracownikiem. Swoje przychody za 2008 r. rozlicza samodzielnie w PIT-37. Razem z mężem wychowują 2 małoletnich dzieci. Ulgę rodzinną na jedno dziecko odliczy Krystyna P., a na drugie - jej mąż. W PIT-37 (przykład niżej) w pierwszej kolejności Krystyna P. powinna odliczyć 7,75% składki na ubezpieczenie zdrowotne (kwota składki z informacji PIT-11), a dopiero z pozostałego, naliczonego podatku - ulgę w związku z wychowywaniem dziecka.
@RY1@i65/2009/008/i65.2009.008.000.0046.001.jpg@RY2@
Możliwość odliczenia części opłaconej składki zdrowotnej nie jest obowiązkiem podatnika, lecz jego uprawnieniem.
Ograniczenia w odliczaniu
Wysokość odliczenia
Przy wykazywaniu w rozliczeniu rocznym zapłaconej składki zdrowotnej trzeba pamiętać o ograniczeniach w odliczeniu składki. Pierwsze z ograniczeń dotyczy wysokości samej składki. Odliczenie nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej 7,75% podstawy jej wymiaru. Różnicę między składką wpłaconą do ZUS a odliczoną, tj. 1,25%, podatnik pokrywa z własnej kieszeni. Podatnik nie może w żaden sposób odzyskać składki w całości. Przedsiębiorcy nie mogą również zaliczyć tej różnicy składki np. w koszty uzyskania przychodu. Wyraźnie zabrania tego ustawa o pdof.
Przychód zwolniony z podatku
Podatnik nie może odliczyć składki zdrowotnej, której podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) wolny od podatku albo dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
W praktyce najczęściej zdarzają się sytuacje, kiedy dany rodzaj przychodu podlega oskładkowaniu, natomiast jest zwolniony z podatku dochodowego. Takie przypadki rzadko występują u pracowników osiągających przychody ze stosunku pracy i pokrewnych. Przeważnie zwolnienia ze składek i z podatku pokrywają się lub więcej zwolnień od opłacania składek przewidują przepisy z zakresu ubezpieczeń. Jako przykład można tu podać świadczenia z tytułu zakwaterowania pracownika. Są one oskładkowane, a pod pewnymi warunkami są zwolnione z podatku.
PRZYKŁAD
W marcu pracownik otrzymał wynagrodzenie w wysokości 2600 zł oraz 350 zł jako zwrot z tytułu zakwaterowania w hotelu pracowniczym. Świadczenie to podlega oskładkowaniu, natomiast jest zwolnione z podatku dochodowego, bez względu na wysokość.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 2600 zł + 350 zł = 2950 zł.
Składki razem: 2950 zł × 13,71% = 404,45 zł.
Podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 2950 zł - 404,45 zł = 2545,55 zł.
Składka zdrowotna 9%:229,10 zł (2545,55 zł × 9%).
Składka zdrowotna podlegająca odliczeniu od podatku:
2600 × 13,71% = 356,46 zł,
2600 zł - 356,46 zł = 2243,54 zł,
2243,54 zł × 7,75% = 173,87 zł.
Ustalenie podstawy opodatkowania:
2600 zł × 13,71% = 356,46 zł (składki na ubezpieczenia społeczne),
2600 zł - 356,46 zł = 2243,54 zł,
2243,54 zł - 111,25 zł (kup) = 2132,29 zł, czyli 2132 zł po zaokrągleniu,
(2132 zł × 18%) - 46,33 zł = 337,43 zł - zaliczka na podatek dochodowy,
337,43 zł - 173,87 zł = 163,56 zł, czyli 164 zł po zaokrągleniu - zaliczka na podatek podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego.
Do wypłaty: 2950 zł - 404,45 zł - 229,10 zł - 164 zł = 2152,45 zł.
Z takim sposobem obliczenia zaliczki na podatek może się spotkać również zleceniodawca, który wypłaca zleceniobiorcy (niebędącemu jednocześnie jego pracownikiem) należności zwolnione z podatku. Wszystkie przychody zleceniobiorców są oskładkowane. Katalog zwolnień wynikający z rozporządzenia w sprawie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dotyczy tylko pracowników zatrudnionych w ramach stosunku pracy i pokrewnych. Natomiast zwolnione z podatku są np. przychody będące zwrotem kosztów podróży związanych z realizacją usług.
Zryczałtowany podatek
Trzecim ograniczeniem jest sytuacja, kiedy składki zdrowotnej w ciągu roku w ogóle nie można odliczyć od podatku. Jest tak w przypadku osiągania przychodu opodatkowanego podatkiem zryczałtowanym. Od 1 stycznia 2009 r. z tytułu działalności wykonywanej osobiście - jeżeli suma należności określonych w umowie lub w umowach zawartych z osobą niebędącą pracownikiem płatnika z tego samego tytułu nie przekracza miesięcznie od tego samego płatnika kwoty 200 zł - pobiera się podatek zryczałtowany w wysokości 18% przychodu. Jednak ta sytuacja będzie dotyczyła przychodów wypłaconych po 31 grudnia 2008 r., które podatnik rozliczy w 2010 r. za 2009 r.
Osoby, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, np. zleceniobiorcy czy członkowie rad nadzorczych, nie mogą odliczyć od podatku składki zdrowotnej.
WAŻNE!
Podatek płacony w formie ryczałtu wyklucza możliwość odliczenia składki zdrowotnej.
PRZYKŁAD
Zleceniodawca zawarł umowę zlecenia z osobą, która ma inny tytuł do ubezpieczeń społecznych i z umowy zlecenia obowiązkowo podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wysokość wynagrodzenia z tej umowy wynosi 150 zł miesięcznie. Zleceniobiorca otrzyma zatem kwotę:
150 zł × 18% = 27 zł - zryczałtowany podatek dochodowy do wpłaty do US,
150 zł × 9% = 13,50 zł - składka na ubezpieczenie zdrowotne należna do ZUS,
150 zł - 27 zł - 13,50 zł = 109,50 zł - kwota netto do wypłaty zleceniobiorcy.
Jeśli podatnik, oprócz przychodu obciążonego podatkiem zryczałtowanym, uzyskał w danym roku również inne przychody opodatkowane według zasad ogólnych, to w zeznaniu rocznym może obniżyć podatek obliczony według skali (bądź stawki 19%) o potrącone w ciągu roku przez płatnika składki zdrowotne.
WAŻNE!
Jeżeli podatnik uzyskiwał przychody zarówno opodatkowane podatkiem zryczałtowanym, jak i obliczanym na zasadach ogólnych, to od tak obliczonego podatku może odliczyć 7,75% składki zdrowotnej.
Składki zagraniczne
Od 1 grudnia 2008 r. obywatele Polski, którzy zarabiają za granicą i mają obowiązek rozliczenia się w Polsce, mogą w zeznaniu rocznym odliczyć składki opłacone z własnych środków w innym kraju Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej bądź państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Odliczenie składki zdrowotnej umożliwił wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 listopada 2007 r. (sygn. akt K 18/06). To oznacza, że w rozliczeniu rocznym za 2008 r. podatnik może odliczyć od podatku obowiązkowe składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone za granicą.
Opłacone za granicą obowiązkowe składki na ubezpieczenie zdrowotne można odliczyć na takich samych zasadach jak polskie składki, tzn. z ograniczeniem do 7,75% podstawy wymiaru. Jeżeli więc stopa procentowa składki obowiązująca w innym państwie jest wyższa niż 7,75%, podatnik musi obliczyć kwotę składki, którą zgodnie z przepisami ustawy podatkowej może odliczyć od podatku.
Obniżenie stosuje się, pod warunkiem że:
- nie dotyczy składki, której podstawą wymiaru jest dochód (przychód) zwolniony z podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,
- składka na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne zapłacona w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej nie została odliczona od dochodu (przychodu) albo podatku w tym państwie,
- istnieje podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD
Podatnik zapłacił za granicą składkę zdrowotną w wysokości 6%. W tym przypadku podatnik może odliczyć całą opłaconą składkę.
Natomiast podatnik, który za granicą opłacił składkę zdrowotną w wysokości 10%, od podatku może odliczyć tylko o 7,75% opłaconej składki.
Składki, które zostały opłacone w walutach obcych, podatnik musi w pierwszej kolejności przeliczyć na złote polskie według kursów z dnia zapłaty, ogłaszanych przez bank, z którego usług korzystał podatnik, i mających zastosowanie przy kupnie walut (tj. według kursu banku). Jeżeli podatnik nie korzysta z usług banku (miał swoje dewizy lub kupił w kantorze), przychody przelicza się na złote według kursu średniego NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku (np. obciążenia rachunku bankowego, wpłaty itp.).
Jeżeli bank, z którego usług korzysta podatnik, stosuje różne kursy walut obcych i nie jest możliwe zastosowanie kursu, o którym mowa wyżej, lub bank nie ogłasza kursu walut (np. bank zagraniczny), do przeliczenia składek na złote stosuje się kurs średni walut obcych ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.
Odliczenie przy różnych formach opodatkowania
Składki zdrowotne pomniejszają nie tylko wysokość podatku dochodowego opłacanego w formie zaliczek (opodatkowanie według skali bądź stawki jednolitej 19%), ale także w formie karty podatkowej oraz ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (art. 95 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Również w tym przypadku odliczenie jest limitowane do wysokości 7,75% podstawy wymiaru składki.
PRZYKŁAD
Krzysztof P. prowadzi jednoosobowo działalność gospodarczą i opłaca z tego tytułu podatek dochodowy na zasadach ogólnych, według skali. Od września 2008 r. prowadzi także działalność w formie spółki jawnej, objętej podatkiem liniowym 19%. W związku z tym płaci składkę na ubezpieczenie zdrowotne w podwójnej wysokości. Z tytułu udziału w spółce podatnik poniósł w 2008 r. stratę. Wykaże ją w odrębnym zeznaniu rocznym PIT-36L. Natomiast w zeznaniu PIT-36 składanym w związku z działalnością gospodarczą na własne nazwisko może odliczyć składki zapłacone z tytułu udziału w spółce od podatku z tej działalności - do wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy wymiaru tych składek.
Składki z różnych źródeł
Przepisy podatkowe nie wymagają, aby składki na ubezpieczenie zdrowotne, które podatnik chce odliczyć od obliczonego podatku, były płacone w związku z konkretnym źródłem przychodu.
WAŻNE!
Przy odliczeniu składki zdrowotnej ważne jest, aby występował podatek, od którego można odliczyć składki.
To oznacza, że można odliczyć zapłacone składki od podatku ustalonego od przychodów z innego źródła.
PRZYKŁAD
Osoba prowadząca działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym osiąga jednocześnie dochody z tytułu umowy o pracę. W 2008 r. firma poniosła stratę. Z tytułu jej prowadzenia osoba ta opłacała obowiązkowe składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zapłacone składki z działalności gospodarczej nie mogą być uwzględnione w zeznaniu PIT-36L ze względu na stratę, ale podatnik może odliczyć je od podatku rozliczając się z przychodów ze stosunku pracy.
Jeśli osobie prowadzącej pozarolniczą działalność pomaga osoba współpracująca przy tej działalności, składki na ubezpieczenie zdrowotne osoby współpracującej ma obowiązek opłacać w całości przedsiębiorca. W takiej sytuacji składki na ubezpieczenie zdrowotne osoby współpracującej odlicza od podatku prowadzący działalność. Oznacza to, że składki na ubezpieczenie zdrowotne opłacone z tytułu prowadzenia działalności można odliczyć od podatku obliczonego od dochodów z innych źródeł, np. ze stosunku pracy.
PRZYKŁAD
Jarosław C. prowadzi firmę i opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej. Co miesiąc opłaca również składkę zdrowotną za żonę, która współpracuje przy prowadzeniu firmy. Podatnik może pomniejszyć podatek opłacany od przychodów z pozarolniczej działalności w formie karty podatkowej także o składkę na ubezpieczenie zdrowotne osoby współpracującej.
Zaległe składki
Podatnik ma prawo odliczyć wszystkie składki opłacone w 2008 r. na ubezpieczenie zdrowotne, a więc również te, które opłacił w 2008 r., nawet jeśli były to składki za wcześniejsze lata. Oznacza to, że odliczenie składek na ubezpieczenie zdrowotne od podatku dotyczy składek opłaconych w 2008 r. i nie jest ograniczone tylko do składek opłaconych za 2008 r. Obliczony podatek podatnik może pomniejszać o sumę wszystkich zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne w 2008 r., pamiętając o jej ograniczeniu do wysokości 7,75% podstawy wymiaru składki zdrowotnej.
WAŻNE!
Jeżeli oprócz zaległej składki zdrowotnej podatnik zapłacił również odsetki za zwłokę, to może odliczyć tylko zaległe składki, bez odsetek.
PRZYKŁAD
Przedsiębiorca zapłacił w lutym 2008 r. zaległe składki na ubezpieczenie zdrowotne za lata 2006-2007. Okazało się, że był wspólnikiem w dwóch spółkach jawnych, a składkę opłacał tylko z jednej. W zeznaniu za 2008 r. może więc odliczyć wszystkie zapłacone składki w 2008 r. na ubezpieczenie zdrowotne.
Zwrot nadpłaty składki zdrowotnej
Jeżeli podatnik w 2008 r. otrzymał zwrot zapłaconej i odliczonej wcześniej od podatku składki zdrowotnej, musi rozliczyć ją w zeznaniu rocznym za 2008 r., tzn. doliczyć 7,75% jej podstawy do kwoty podatku obliczonego za 2008 r.
W zeznaniu PIT-37 za 2008 r. otrzymany zwrot składki zdrowotnej - 7,75% podstawy jej wymiaru podatnik wykazuje w części „Obliczenie podatku”, w poz. 108 („Doliczenia do podatku”), a w zeznaniu PIT-36 i PIT-36L odpowiednio w poz. 172 i poz. 47.
PRZYKŁAD
Pracodawca, zamiast zasiłku chorobowego, wypłacił pracownikowi wynagrodzenie chorobowe na podstawie Kodeksu pracy. Ponieważ wynagrodzenie chorobowe należy doliczyć do podstawy wymiaru składki zdrowotnej, a zasiłek chorobowy nie, po korekcie rozliczeń w 2008 r. pracodawca zwrócił pracownikowi składkę na ubezpieczenie zdrowotne, która została potrącona z wynagrodzenia pracownika. Pracownik ma obowiązek doliczyć do podatku kwotę zwróconej składki na ubezpieczenie zdrowotne w zeznaniu podatkowym PIT-37, składanym za 2008 r. w części E zeznania - „obliczenie podatku”, w pozycji 108.
Dokumentowanie odliczenia składki
Na potwierdzenie opłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne podatnik nie musi do zeznania rocznego dołączać żadnych dokumentów. Jednak podatnik musi liczyć się z możliwością kontroli jego zeznania rocznego przez urząd skarbowy. Wysokość odliczonych składek w roku podatkowym mogą potwierdzać np. wyciągi bankowe, dowody zapłaty u mikroprzedsiębiorców, którzy mogą płacić składki gotówką (od 1 stycznia 2009 r.), informacje PIT-11 od płatników czy rachunki umów zleceń.
Podstawa prawna:
- art. 23 ust. 1 pkt 18, pkt 58, art. 27b, art. 45 ust. 1, ust. 3a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.),
- art. 16 ust. 1 pkt 21 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.),
- art. 95 ust. 1 pkt 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
- art. 13 ust. 1, art. 31 ust. 1 i ust. 2 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (DzU nr 144, poz. 930 ze zm.).
Orzecznictwo uzupełniające:
- Ustawodawca posługując się w art. 22 ust. 1 ustawy o pdof zwrotem „wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu” przypisuje temu określeniu cechę świadomego, zamierzonego, przemyślanego i logicznego działania podatnika podporządkowanego osiągnięciu przychodów. Wykładnia gramatyczna użytego przez ustawodawcę pojęcia „wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu” oznacza, iż podatnik ma możliwość odliczenia do celów podatkowych wszelkich wydatków pod tym wszakże warunkiem, iż wykaże ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma lub może mieć bezpośredni wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. Uznanie zatem za koszt uzyskania także takich wydatków, których poniesienie może mieć bezpośredni wpływ, oznacza, że nie tylko skutek jest tu rozstrzygający, ale także uzasadnione oczekiwanie uzyskania przychodu. Zależność między poniesionymi w danym czasie kosztami a możliwością uzyskania w przyszłości z tego tytułu przychodu trzeba zatem rozpatrywać na podstawie adekwatnego związku przyczynowego. (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 2 marca 2007 r., III SA/Wa 2177/06)