Obowiązek odprowadzania składek na FGŚP obciąża pracodawców objętych przepisami ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 158, poz. 1121).
W rozumieniu ustawy pracodawcą jest osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, z wyjątkiem zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.
Pojęcie to nie pokrywa się więc z definicją pracodawcy zawartą w Kodeksie pracy. W tym drugim przypadku wystarczy bowiem zatrudnić pracowników, aby być uznanym za pracodawcę. Tu wymagane jest dodatkowo, aby zatrudnienie to miało związek z prowadzoną działalnością. Z kolei, co należy rozumieć przez pojęcie działalności gospodarczej, wyjaśnia art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.). W rozumieniu tego przepisu działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Przepisy ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych stosuje się także do pracodawcy będącego osobą fizyczną lub jednostką organizacyjną, jeżeli odrębne przepisy nie wyłączają możliwości ogłoszenia jego upadłości i przewidują możliwość jego likwidacji.
Ważne!
Składki na FGŚP należy naliczać nie tylko od przychodów pracowników, ale również od przychodów osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli z tego tytułu podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowemu.
Oczywiście praca taka musi być świadczona na rzecz pracodawcy w rozumieniu ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Dotyczy to m.in. umów cywilnoprawnych. Należy zauważyć, że w przeciwieństwie do składek na Fundusz Pracy przy składce na FGŚP nie ma znaczenia wysokość osiąganego przychodu.
Przykład
Pan J. Nowak podpisał z firmą objętą przepisami ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych umowę zlecenia, która jest dla niego jedynym źródłem dochodu, a tym samym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Za realizację zlecenia będzie otrzymywać co miesiąc kwotę 560 zł. W tej sytuacji zleceniodawca nie musi naliczać składek na Fundusz Pracy, ponieważ osiągany przychód jest niższy od wynagrodzenia minimalnego. Natomiast obowiązkowo powinna być naliczona składka na FGŚP.
Podstawa wymiaru i składka na FGŚP
Należności na FGŚP liczymy - podobnie jak przy składkch na FP - od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez ograniczenia, o którym mowa w art. 19a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Są one ustalane od ogólnej kwoty wszystkich przychodów, od których istnieje obowiązek naliczania składki na ten fundusz i rozliczane w jednej pozycji deklaracji rozliczeniowej miesięcznej ZUS DRA. Należne kwoty należy wpłacać w dotyczącym płatnika terminie przekazywania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Pokrywane są one w całości ze środków pracodawcy. Obowiązującą w danym roku kalendarzowym stopę procentową składki określa ustawa budżetowa. W 2008 r. wynosi ona 0,10%. Do czasu określenia nowej wysokości należy naliczać składkę według stopy procentowej ustalonej na rok poprzedni. Po ustaleniu nowej wysokości przez ustawę budżetową należy skorygować wpłaty dokonane od początku roku kalendarzowego. Należy to uczynić w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ogłoszona została ustawa budżetowa. Oczywiście pociąga to za sobą konieczność korekty złożonych już deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA, w których składka liczona była według starej stopy procentowej.
Kto nie płaci składek na FGŚP
Przepisy ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych nie dotyczą pracodawców niewypłacalnych w rozumieniu tej ustawy.
Przepisy ustawy stanowią, że niewypłacalność pracodawcy zachodzi, gdy na podstawie ustawy z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (DzU nr 60, poz. 535 ze zm.):
• ogłoszono jego upadłość,
• odrzucono wniosek o ogłoszenie jego upadłości z powodu niezłożenia przez wierzyciela pracodawcy zaliczki na koszty postępowania,
• oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości pracodawcy, ponieważ jego majątek oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania,
• umorzono postępowanie upadłościowe, ponieważ:
- majątek masy nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania,
- wierzyciel, na którego wniosek upadłość była ogłoszona, nie złożył zaliczki na koszty postępowania, a zachodzi brak płynnych funduszów na te koszty.
Obowiązek ten nie dotyczy także zakładów pracy chronionej oraz zakładów aktywności zawodowej. Ponadto przepisów ustawy nie stosuje się do małżonka pracodawcy, a także jego krewnych i powinowatych.
Przykład
Pan J. Kowalski w związku z prowadzoną działalności gospodarczą zatrudnił na podstawie umowy zlecenia swojego brata. Jest to dla niego jedyne źródło dochodu, w związku z tym podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Za wykonywaną pracę otrzymuje miesięczne wynagrodzenie w wysokości 1300 zł. Oprócz wymaganych składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne zleceniodawca musi naliczyć też składkę na Fundusz Pracy. Nie liczy natomiast składki na FGŚP.
Oczywiście składek nie naliczają także pracodawcy niespełniający przedstawionych wcześniej przesłanek, jak chociażby ci, wobec których odrębne przepisy nie przewidują możliwości ogłoszenia ich upadłości. Nie można jej ogłosić np. wobec jednostek samorządu terytorialnego, publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej, instytucji osób prawnych utworzonych w drodze ustawy oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą, osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne i uczelni. W stosunku do należności z tytułu składek na FP i FGŚP w zakresie ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę, opłaty dodatkowej, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.
Barbara Zabieglińska
specjalista ds. ubezpieczeń społecznych