Zatrudniając emeryta, będącego pracownikiem innego pracodawcy, na umowę-zlecenie, płatnik może sporo zaoszczędzić. Nie odprowadza bowiem składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe od wynagrodzenia ze zlecenia zawartego z taką osobą bez względu na wysokość osiąganego przez nią wynagrodzenia ze stosunku pracy.
Osoba, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty i wykonuje umowę-zlecenie, co do zasady podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, a ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Jeżeli jednak emeryt lub rencista zawarł jednocześnie z inną firmą umowę o pracę, wówczas z umowy-zlecenia może podlegać dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (wtedy obowiązkowo podlega ubezpieczeniu wypadkowemu) oraz obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie ma znaczenia, w jakiej wysokości wynagrodzenie przysługuje takiej osobie z umowy o pracę.
Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zleceniobiorca obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu, a obowiązek ubezpieczeń istnieje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania umowy do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.
Zleceniobiorca, który ze zlecenia podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje od dnia złożenia wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony.
Nie za każdego zleceniobiorcę istnieje obowiązek opłacania składek. Zawierając umowę-zlecenie, płatnik musi zatem ustalić, jakim ubezpieczeniom będzie podlegała dana osoba. W odróżnieniu bowiem od umowy o pracę umowa-zlecenie nie zawsze powoduje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób wykonujących pracę na podstawie umowy-zlecenia stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany z tytułu wykonywania umowy-zlecenia, jeżeli w umowie odpłatność ustalono kwotowo albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej, albo prowizyjnie (art. 18 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
W podstawie wymiaru nie należy uwzględniać zasiłków, a od 1 sierpnia 2010 r. także niektórych przychodów osiąganych m.in. przez zleceniobiorców, do których ma odpowiednie zastosowanie § 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Płatnik składek jest zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ubezpieczonego, do czasu osiągnięcia przez niego rocznej podstawy wymiaru składek, tj. w 2012 r. – 105 780 zł. Od nadwyżki ponad tę kwotę składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ubezpieczonego nie są odprowadzane, natomiast w dalszym ciągu są odprowadzane składki na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe, a także na ubezpieczenie zdrowotne.
Jeżeli oprócz zlecenia dana osoba jest zatrudniona w innym podmiocie na podstawie umowy o pracę, i otrzymuje wynagrodzenie równe lub wyższe od minimalnego wynagrodzenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z umowy o pracę, a z umowy-zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają dla niej charakter dobrowolny. Obowiązkowa jest tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Płatnicy składek muszą pamiętać, że za niektórych ubezpieczonych, oprócz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, muszą opłacać składkę na Fundusz Pracy. Podstawą wymiaru składki na FP jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia podstawy do kwoty 30-krotności.
Obowiązek opłacania składki na FP co do zasady istnieje wówczas, gdy łączna podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego jest równa w przeliczeniu na miesiąc co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia (w 2012 r. – 1500 zł).
Zgodnie z przepisami ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy składkę na FP mają obowiązek opłacać pracodawcy. Za pracodawcę należy uważać jednostkę organizacyjną, chociażby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one co najmniej jednego pracownika (art. 2 ust. 1 pkt 25 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.).
Oznacza to, że obowiązek opłacania składek na FP za zleceniobiorców dotyczy tylko tych zleceniodawców będących osobami fizycznymi, którzy zatrudniają co najmniej jednego pracownika.
Nie dotyczy to jednak zleceniodawców – jednostek organizacyjnych, bowiem w ich przypadku na obowiązek opłacania składek na FP za zleceniobiorców nie ma wpływu, czy zatrudniają co najmniej jednego pracownika, czy nie zatrudniają żadnej osoby w ramach stosunku pracy.
Zleceniodawca, niebędący osobą fizyczną, bez względu na to, czy zatrudnia pracowników, opłaca składkę na FP od wynagrodzeń zatrudnianych zleceniobiorców.
Składka na FP nie jest opłacana za osoby, które z umowy-zlecenia podlegają wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, oraz za zleceniobiorców, dla których ubezpieczenia emerytalne i rentowe z umowy-zlecenia są dobrowolne.
Składki na FP nie są również opłacane za osobę, która osiągnęła wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn. Analogiczne zwolnienie obowiązuje w zakresie opłacania składki na FGŚP. W odróżnieniu od składki na FP przy opłacaniu składki na FGŚP nie ma znaczenia wysokość wynagrodzenia, jakie otrzymuje pracownik czy zleceniobiorca.
Do opłacania składek na FGŚP zobowiązani są:
- przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą również na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- oddziały banków zagranicznych,
- oddziały instytucji kredytowych,
- oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń,
- oddziały lub przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
jeżeli zatrudniają, zgodnie z przepisami polskiego prawa, co najmniej jedną osobę fizyczną w związku z prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalnością gospodarczą lub działalnością przedstawicielstwa.
Wymienione wyżej podmioty opłacają składki na FGŚP m.in. za zleceniobiorców, jeżeli osoby te podlegają obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
A zatem w przedstawionym pytaniu należy zgłosić emeryta-zleceniobiorcę tylko do ubezpieczenia zdrowotnego i tylko ta składka będzie za niego opłacana, jeżeli zleceniobiorca nie będzie chciał przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
W sytuacji gdy zleceniobiorca wyrazi chęć przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń, płatnik powinien opłacać za niego także składkę na ubezpieczenie wypadkowe.