Pomoc de minimis nie stanowi nowego rodzaju umorzenia należności składkowych. ZUS może podjąć decyzję o umorzeniu po spełnieniu przez Pana przesłanki całkowitej nieściągalności długu. W wyjątkowych przypadkach umorzenie można uzyskać bez spełnienia tej przesłanki, jednak zdarza się to niezwykle rzadko. Szczegóły w uzasadnieniu.
Możliwość umorzenia należności z tytułu składek regulują przepisy ustawy systemowej oraz rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Umorzenie należności składkowych, co do zasady, może mieć miejsce tylko w przypadku stwierdzenia całkowitej ich nieściągalności. W praktyce oznacza to, że dopóki dłużnik dysponuje jakimkolwiek majątkiem, który może stanowić podstawę do egzekucji zadłużenia, ZUS ma obowiązek prowadzić taką egzekucję.
O całkowitej nieściągalności, w rozumieniu przepisów ustawy systemowej, można mówić, gdy:
- dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił majątek niepodlegający egzekucji i jednocześnie nie ma następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności za zadłużenie na osoby trzecie,
- sąd oddalił wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości lub postępowanie upadłościowe zostało umorzone z przyczyn wskazanych w art. 13 oraz art. 361 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, w szczególności jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania,
- nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować zadłużenie, jak również nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na następców prawnych oraz osoby trzecie,
- naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
- nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;
- wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienie w postępowaniu egzekucyjnym lub jest oczywiste, że w postępowaniu nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
W wyjątkowych sytuacjach możliwe jest umorzenie składek mimo braku stwierdzenia całkowitej nieściągalności długu (art. 28 ust. 3a ustawy systemowej). Wyjątkowe okoliczności mogące stanowić przesłankę do takiego umorzenia, to:
- ubóstwo zobowiązanego, zagrażające jego dalszej egzystencji oraz sytuacja, gdy po uiszczeniu należności z tytułu składek dłużnik nie będzie dysponował środkami finansowymi pozwalającymi na zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych,
- nadzwyczajne zdarzenia losowe i klęski żywiołowe, w wyniku których opłacenie należności z tytułu składek zagraża możliwości dalszego prowadzenia działalności,
- choroba zobowiązanego lub członków jego najbliższej rodziny (np. małżonka, dzieci, rodziców), nad którymi sprawuje on bezpośrednią opiekę – uniemożliwiająca pozyskiwanie dochodów niezbędnych do spłaty zadłużenia.
Możliwość uzyskania umorzenia bez wcześniejszego stwierdzenia całkowitej nieściągalności długu jest zarezerwowana wyłącznie dla osób opłacających składki na własne ubezpieczenia.
WAŻNE!
O umorzenie składek bez spełnienia przesłanki całkowitej nieściągalności zadłużenia mogą skutecznie ubiegać się tylko ubezpieczeni, którzy jednocześnie są płatnikami składek na własne ubezpieczenia.
Umarzając przedsiębiorcy zadłużenie z tytułu składek, ZUS ułatwia mu prowadzenie działalności gospodarczej, a zatem różnicuje jego sytuację i sytuacje pozostałych przedsiębiorców, którzy funkcjonują na rynku bez żadnej pomocy ze strony państwa. Może to doprowadzić do nieuzasadnionego wzmocnienia pozycji rynkowej przedsiębiorcy wobec jego rynkowych konkurentów, a także mieć wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. W konsekwencji może dojść do naruszenia zasad uczciwej konkurencji na rynku wspólnotowym. Przepisy, których celem jest zapobieżenie takiej sytuacji, są określone w:
- ustawie o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej oraz
- traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej TFUE).
Regulują one zasady konkurencji, która może zostać naruszona m.in. przez udzielanie pomocy publicznej przedsiębiorcom posiadającymi konkurentów, nawet na rynku lokalnym. Za taką pomoc może zostać również uznane umorzenie zadłużenia z tytułu należności cywilnoprawnych.
Zgodnie z przepisami TFUE, pomoc publiczna:
- jest udzielana ze środków publicznych (budżetu państwa, budżetu jednostki samorządu terytorialnego, agencji rządowej itp.),
- stanowi korzyść ekonomiczną dla przedsiębiorcy; uzyskuje on bowiem przysporzenie na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku i przez to zostaje naruszona równowaga konkurencyjna (lub zachodzi groźba jej naruszenia),
- ma charakter selektywny (uprzywilejowuje określone przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa),
- zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz wpływa negatywnie na wymianę handlową między państwami członkowskimi Unii Europejskiej.
Udzielenie pomocy publicznej przedsiębiorcy zachodzi wówczas, gdy w wyniku umorzenia zostaną łącznie spełnione wszystkie wskazane warunki. Każde udzielenie pomocy publicznej podlega obowiązkowi notyfikacji Komisji Europejskiej. Jedyny wyjątek stanowi pomoc de minimis, która ze względu na swą niewielką wartość nie zakłóca konkurencji w wymiarze unijnym.
WAŻNE!
Każda pomoc publiczna udzielona przedsiębiorcy ze środków publicznych wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej, z wyjątkiem pomocy de minimis, której można udzielić bez tej notyfikacji.
Aby stwierdzić, czy udzielenie umorzenia nie naruszy przepisów o pomocy publicznej, ZUS poddaje szczegółowej analizie całą dokumentację wnioskującego dłużnika, w szczególności dokumenty księgowo-finansowe firmy. Celem takiej analizy jest ustalenie, czy:
- umorzenie stanowi pomoc publiczną dla przedsiębiorcy,
- może być ona udzielona przedsiębiorcy w ramach pomocy de minimis – jeżeli umorzenie jest pomocą publiczną.
Określenie „de minimis” odnosi się do jednego z rodzajów pomocy publicznej, w ramach której ZUS może umorzyć należności z tytułu składek bez wcześniejszego uzyskania zgody Komisji Europejskiej.
Dlatego przedsiębiorca już we wniosku o umorzenie musi określić, o jaki rodzaj pomocy publicznej się ubiega. W przypadku ubiegania się o umorzenie w ramach pomocy de minimis, będzie musiał przedstawić następujące dokumenty:
- wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu dwóch poprzedzających go lat albo oświadczenie o wielkości pomocy de minimis otrzymanej w tym okresie (bądź oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie),
- informacje niezbędne do udzielenia pomocy de minimis, dotyczące wnioskodawcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
Pomoc de minimis nie może zostać udzielona, gdy:
- wnioskodawca jest przedsiębiorstwem zagrożonym w rozumieniu „Wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw” oraz
- udzielenie pomocy spowoduje przekroczenie ustalonego progu pomocy de minimis, tj. 200 000 euro w okresie 3 ostatnich lat budżetowych.
A zatem przedsiębiorca znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej może mieć problem z możliwością umorzenia składek w ramach de minimis. Procedura umorzenia w innym trybie znacznie się przedłuża, ponieważ jest uzależniona od uzyskania zgody Komisji Europejskiej.
WAŻNE!
Ubieganie się o umorzenie poza pomocą de minimis może być bardzo długotrwałe, gdyż wymaga uzyskania przez ZUS zgody Komisji Europejskiej na ewentualne umorzenie.
Podstawa prawna:
- art. 28, art. 30 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. Nr 141, poz. 1365),
- art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) – wersja skonsolidowana traktatu (Dz.U. UE C 83 z 30 marca 2010 r.),
- wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (Dz.U. UE C 244 z 1 października 2004 r.),
- ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz.U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 ze zm.).