Ustalanie wysokości stopy procentowej składki wypadkowej na rok składkowy, który zaczął się 1 kwietnia 2011 r.

Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe jest ustalana na rok składkowy, który trwa od 1 kwietnia danego roku do 31 marca następnego roku (art. 27 w zw. z art. 2 pkt 8 ustawy wypadkowej). Ustaloną na dany rok składkowy wysokość stopy procentowej składki płatnik musi stosować do obliczania składki na ubezpieczenie wypadkowe za wszystkich ubezpieczonych, którzy podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu, bez względu na ich tytuł do ubezpieczeń. Składkę naliczoną według nowej stopy procentowej ustalonej na rok składkowy 2011/2012 należy opłacać począwszy od składek należnych za kwiecień 2011 r., opłacanych w maju br.

Aby w programie Płatnik poprawnie wyliczyć składkę na ubezpieczenie wypadkowe, należy wpisać do Rejestru Płatnika obowiązującą dla danego płatnika stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe. Przy tworzeniu dokumentów rozliczeniowych należy bezwzględnie pamiętać o wprowadzeniu wysokości stopy procentowej składki do pola 03 w bloku III deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA (za pomocą przycisku Wstaw).

Ustalając stopę procentową składki na rok składkowy rozpoczynający się 1 kwietnia 2011 r., płatnicy powinni zwracać szczególną uwagę na właściwe ustalenie swojej grupy działalności opartej na rodzaju działalności według PKD, z jakim byli ujęci w rejestrze REGON na 31 grudnia 2010 r. (art. 29 ust. 1 ustawy wypadkowej).

Kto ustali wysokość składki

Część płatników nie musi samodzielnie ustalać stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Chodzi o płatników, którzy przekazali do ZUS informacje ZUS IWA za 3 ostatnie kolejne lata kalendarzowe, tj. za 2008 r., 2009 r. i 2010 r. Tacy płatnicy otrzymają do 20 kwietnia br. informację z ZUS o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, według której będą musieli opłacać tę składkę w roku składkowym trwającym od 1 kwietnia 2011 r. do 31 marca 2012 r. (art. 28 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy wypadkowej).

Pozostali płatnicy muszą samodzielnie ustalić wysokość obowiązującej ich stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Sposób, w jaki muszą ustalić stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe, zależy od tego, czy:

• podlegają/nie podlegają wpisowi do rejestru REGON,
• zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego w 2010 r. średnio miesięcznie mniej niż 10 osób, czy co najmniej 10 osób.

---

Gdy wysokość składki ustala ZUS

Płatnicy, którzy złożyli informacje ZUS IWA za 3 ostatnie lata kalendarzowe, w terminie do 20 kwietnia 2011 r. zostaną zawiadomieni przez ZUS o wysokości obowiązującej ich stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe (art. 32 ust. 1 ustawy wypadkowej).

Podstawą do ustalenia przez ZUS stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe (ściślej – kategorii ryzyka, na podstawie której jest ustalana właściwa stopa procentowa tej składki) są dane wykazane w przekazanych przez płatnika informacjach ZUS IWA o:

• liczbie ubezpieczonych zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego,
• rodzaju przeważającej działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD),
• liczbie poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem,
• liczbie poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich,
• liczbie zatrudnionych w warunkach zagrożenia.

ZUS ustala wysokość stopy procentowej składki wypadkowej mnożąc stopę procentową składki określoną dla grupy działalności, do której należy płatnik, przez wskaźnik korygujący (art. 28 ust. 2 ustawy wypadkowej).

Stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe dla poszczególnych grup działalności określa załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków, w brzmieniu obowiązującym od 1 kwietnia 2010 r.

Załącznik nr 2 do rozporządzenia

@RY1@i65/2011/008/i65.2011.008.000.0052.001.jpg@RY2@

@RY1@i65/2011/008/i65.2011.008.000.0052.002.jpg@RY2@

@RY1@i65/2011/008/i65.2011.008.000.0052.003.jpg@RY2@

Po ustaleniu grupy działalności, do której należy dany płatnik składek, ZUS mnoży przypisaną mu wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe przez wskaźnik korygujący. Wartość tego wskaźnika zawiera się w przedziale od 0,5 do 1,5. Jest on ustalany przez ZUS indywidualnie dla każdego płatnika składek (art. 31 ustawy wypadkowej).

Podstawą do ustalenia wskaźnika korygującego jest różnica między kategorią ryzyka ustaloną dla grupy działalności, do której należy płatnik składek ze względu na rodzaj wykonywanej działalności (wynikającej z kolumny 4 tabeli – załącznika nr 2 do rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki...), a kategorią ryzyka ustaloną dla niego przez ZUS na podstawie danych wykazanych w informacjach ZUS IWA składanych za okres 3 ostatnich lat.

W konsekwencji tych obliczeń ustalona dla danego płatnika składek stopa procentowa składki wypadkowej może być podwyższona albo obniżona nawet o 50% w stosunku do wysokości stopy przypisanej dla grupy działalności, do której należy ten płatnik (określonej w kolumnie 5 tabeli – załącznika nr 2 do rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki...). Zależy to przede wszystkim od danych dotyczących wypadków przy pracy oraz liczby osób pracujących w warunkach zagrożenia.

PRZYKŁAD

Płatnik składek prowadzący działalność w zakresie rozbiórki i wyburzania obiektów budowlanych składał informację ZUS IWA za 3 ostatnie lata kalendarzowe. W związku z tym obowiązującą go stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe, jaką będzie musiał stosować od 1 kwietnia 2011 r., ustali mu ZUS. Zgodnie z kodem PKD – 43.11.Z – płatnik jest zaklasyfikowany do sekcji (działu) F–43. Jest to grupa działalności „Roboty budowlane specjalistyczne” wykazana w poz. 40 załącznika nr 2 do rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków (...). Dla tej grupy działalności stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi 2%.

Przyjmując, że ZUS ustali dla tego płatnika indywidualny wskaźnik korygujący w wysokości 0,6, obowiązująca go stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 31 marca 2012 r. będzie wynosiła 1,2% (2% x 0,6 = 1,2%).

O ustalonej na dany rok składkowy wysokości stopy procentowej składki ZUS ma obowiązek zawiadomić płatników w terminie do 20 kwietnia danego roku. Jeśli płatnik, który złożył informacje ZUS IWA za 3 ostatnie kolejne lata kalendarzowe, nie otrzyma do 30 kwietnia 2011 r. informacji o wysokości obowiązującej go stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, powinien zgłosić się do właściwej jednostki ZUS i ustalić, w jakiej wysokości powinien opłacać tę składkę (art. 32 ustawy wypadkowej).

Gdy płatnik ma wątpliwości co do prawidłowości ustalenia przez ZUS dla niego stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, może zwrócić się do właściwej jednostki ZUS o wyjaśnienie.

Gdy płatnik sam ustala składkę wypadkową

Płatnicy, dla których ZUS nie ustali składki na ubezpieczenie wypadkowe, muszą ustalić ją samodzielnie. Chodzi o płatników, którzy:

• podlegają wpisowi do rejestru REGON, ale nie złożyli informacji ZUS IWA za 3 ostatnie kolejne lata kalendarzowe (np. gdy przez cały ten okres nie prowadzili działalności albo gdy zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego mniej niż 10 osób itd.),
• nie podlegają wpisowi do rejestru REGON.

---

Płatnicy niewpisani do rejestru REGON

Płatnicy, którzy nie podlegają wpisowi do rejestru REGON, ustalają właściwą dla nich stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w bardzo prosty sposób – obowiązująca ich stopa procentowa składki jest równa 50% najwyższej stopy procentowej składki na to ubezpieczenie określonej dla grup działalności (art. 33 ust. 3 ustawy wypadkowej). W nowym roku składkowym, który zaczął się 1 kwietnia 2011 r., najwyższa stopa procentowa wynosi 3,33%. Zatem tacy płatnicy muszą opłacać składkę w wysokości 1,67% podstawy jej wymiaru (tj. 50% z 3,33%). Wysokość składki jest dla nich taka sama jak w poprzednim roku składkowym.

Płatnicy wpisani do rejestru REGON

Płatnicy, którzy podlegają wpisowi do rejestru REGON, dla których ZUS nie ustali stopy procentowej składki wypadkowej, muszą w pierwszej kolejności ustalić liczbę osób, które zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego w ubiegłym roku kalendarzowym. Sposób ustalenia składki jest inny, gdy:

• płatnik zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 osób,
• płatnik zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób.

Mówiąc o liczbie ubezpieczonych chodzi o ustalenie przeciętnej liczby osób zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego w ubiegłym roku kalendarzowym poprzedzającym dany rok składkowy (art. 28 ust. 3 ustawy wypadkowej).

Aby ustalić liczbę ubezpieczonych zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego w 2010 r., należy kolejno:

Krok 1 – zsumować wszystkich ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy 2010 r.

W liczbie ubezpieczonych ustalanej za poszczególne miesiące należy uwzględnić wszystkie osoby, które chociaż przez jeden dzień danego miesiąca podlegały ubezpieczeniu wypadkowemu.

W liczbie ubezpieczonych nie należy uwzględniać osób:

• które przebywały przez cały miesiąc na urlopie wychowawczym, bezpłatnym, pobierały zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego bądź odbywały zasadniczą służbę wojskową,
• które podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ale nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu,
• za które zostały rozliczone składki za dany miesiąc, ale które w tym miesiącu nie podlegały już ubezpieczeniom (np. pracownik, który otrzymał składnik wynagrodzenia w miesiącu następnym po miesiącu rozwiązania umowy o pracę).

Trzeba jednocześnie pamiętać, aby każdą osobę uwzględniać tylko raz w danym miesiącu jako jednego ubezpieczonego – niezależnie od tego, z ilu tytułów osoba ta była zgłoszona do ubezpieczenia wypadkowego w trakcie tego miesiąca.

Krok 2 – podzielić uzyskaną liczbę przez liczbę miesięcy, w których płatnik składek zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego chociaż jednego ubezpieczonego.

Sumę osób zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego w 2010 r. należy podzielić przez taką liczbę miesięcy, w których płatnik zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego przynajmniej jedną osobę. Uzyskaną liczbę ubezpieczonych należy zaokrąglić do pełnych jedności (w górę – jeżeli końcówka jest większa lub równa 0,5; w dół – jeżeli jest mniejsza od 0,5).

PRZYKŁAD

Płatnik zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego we wszystkich miesiącach 2010 r. w sumie 148 osób. Zatem liczbę ubezpieczonych, od której zależy sposób ustalania składki na ubezpieczenie wypadkowe, należy ustalić następująco:

148 osób : 12 miesięcy = 12,33, tj. 12 osób.

Płatnik składek, który po raz pierwszy zgłosił się w ZUS jako płatnik składek na ubezpieczenie wypadkowe w okresie od 1 stycznia do 31 marca 2011 r., liczbę ubezpieczonych powinien ustalić na podstawie liczby ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego w miesiącu, od którego zgłosił pierwszą osobę do tego ubezpieczenia (art. 28 ust. 4 ustawy wypadkowej).

Krok 3 – ustalić stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Jeśli płatnik wyliczył, że w 2010 r. zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego:

• nie więcej niż 9 osób – ustala właściwą dla siebie stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 50% najwyższej stopy procentowej składki ustalonej dla grup działalności na dany okres (tj. 1,67%),
• co najmniej 10 osób – ustala właściwą dla siebie stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości przypisanej dla grupy działalności, do której został zaklasyfikowany na podstawie swojego kodu PKD.

Aby ustalić składkę wypadkową przy zgłaszaniu do ubezpieczenia wypadkowego ponad 9 osób, należy odczytać odpowiednią stopę procentową składki z tabeli stanowiącej załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki (...) przypisaną dla grupy działalności, do której ten płatnik należy z uwagi na rodzaj przeważającej działalności według PKD, z jakim był on ujęty w rejestrze REGON na 31 grudnia poprzedniego roku (art. 33 ust. 1 i art. 29 ust.1 ustawy wypadkowej).

Płatnik, który zgłosi się w ZUS po 31 grudnia 2010 r., powinien ustalać grupę działalności, do której należy, na podstawie rodzaju przeważającej działalności, z jakim został ujęty w rejestrze REGON w dniu, od którego stał się płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe (art. 29 ust. 2 ustawy wypadkowej).

Liczba grup działalności w okresie od 1 kwietnia 2011 r. nie uległa zmianie w stosunku do roku poprzedniego. Płatnicy są podzieleni na 64 grupy. Nie zmienił się też zakres wartości stóp procentowych składki wypadkowej. Nadal najniższa wysokość stopy procentowej składki wynosi 0,67%, a najwyższa 3,33%.

PRZYKŁAD

Płatnik składek ustalił, że w 2010 r. zgłaszał do ubezpieczenia wypadkowego 76 osób. Ostatniego dnia grudnia 2010 r. był zakwalifikowany w rejestrze REGON pod kodem PKD 10.12.Z – Przetwarzanie i konserwowanie mięsa z drobiu. Zgodnie z klasyfikacją PKD jest to sekcja C, dział 10. Załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki (...) przewiduje, że jest to 9. grupa działalności „Produkcja artykułów spożywczych”, dla której kategoria ryzyka wynosi 6, a właściwa stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi 1,73% podstawy wymiaru.

Płatnik powinien opłacać składkę na ubezpieczenie wypadkowe w tej wysokości przez najbliższy rok, począwszy od składek należnych za kwiecień 2011 r., dla których termin płatności przypada w maju 2011 r.

Skutki zaniżenia/zawyżenia składki

Płatnik, którego postępowanie spowoduje zawyżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe (w wyniku nieprzekazania ZUS IWA, przekazania w niej nieprawidłowych danych albo w wyniku błędnego ustalenia grupy działalności lub liczby ubezpieczonych, gdy stopę tę ustala samodzielnie płatnik), nie spotka się z żadnymi konsekwencjami. W tym przypadku właściwa dla niego na cały rok składkowy stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe powinna zostać ustalona ponownie – przez ZUS lub przez samego płatnika – na podstawie prawidłowych danych (art. 34 ust. 2 i 3 ustawy wypadkowej).

Jeżeli płatnik doprowadzi do ustalenia mu zaniżonej stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w wyniku:

• nieprzekazania informacji ZUS IWA,
• przekazania w informacji ZUS IWA nieprawdziwych danych,

otrzyma z ZUS decyzję o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej go przez cały rok składkowy w wysokości 150% stopy ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Płatnik jest zobowiązany opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę (art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej).

Gdy płatnik sam obliczał wysokość stopy procentowej składki i ją zaniżył wskutek:

• nieprawidłowego ustalenia liczby ubezpieczonych,
• nieprawidłowego ustalenia grupy działalności, do której należy,

po stwierdzeniu tej nieprawidłowości powinien liczyć się z tym, że ZUS wyda mu decyzję ustalającą wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 150% prawidłowej stopy procentowej (art. 34 ust. 3 ustawy wypadkowej).

Zarówno w przypadku zaniżenia, jak i zawyżenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe płatnik musi złożyć korekty dokumentów rozliczeniowych, w których naliczył składkę w nieprawidłowej wysokości. Gdy płatnik nie złożył informacji ZUS IWA, mimo takiego obowiązku, lub złożył nieprawidłową informację ZUS IWA, ma również obowiązek złożyć w ZUS tę informację lub jej korektę.

Podwyższenie składki na wniosek Inspekcji Pracy

Płatnicy składek powinni pamiętać, że ZUS podwyższy o 100% wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, jeżeli płatnik rażąco narusza przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Podstawą wydania w tej sprawie decyzji przez ZUS jest wniosek inspektora pracy, który stwierdził takie naruszenia w czasie dwóch kolejnych kontroli (art. 36 ustawy wypadkowej). W tym przypadku ZUS podwyższa wysokość stopy procentowej składki dopiero na kolejny rok składkowy.

Podstawa prawna

• art. 2 pkt 8, art. 27–36 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.),
• art. 41 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. Nr 200, poz. 1692 ze zm.).