Od odszkodowania wypłaconego pracownikowi za okres do dnia jego powrotu do pracy nie należy opłacać składek na ubezpieczenia społeczne ani zdrowotne. Odszkodowanie to należy potraktować jak odszkodowanie za zakaz konkurencji obowiązujący po ustaniu zatrudnienia.
UZASADNIENIE
Pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w okresie od dnia nawiązania do dnia ustania stosunku pracy. Rozwiązanie umowy o pracę, chociaż z naruszeniem przepisów Kodeksu pracy, wywiera skutki w zakresie podlegania przez pracownika ubezpieczeniom społecznym. Po rozwiązaniu umowy o pracę i ustaniu zatrudnienia pracodawca ma obowiązek wyrejestrować pracownika z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA w terminie 7 dni od dnia zwolnienia (art. 36 ust. 11 ustawy systemowej).
Orzeczenie sądu przywracające pracownika do pracy na poprzednich warunkach ma charakter mieszany, konstytutywno-deklaratoryjny. Warunkiem reaktywowania stosunku pracy na mocy prawomocnego orzeczenia sądu przywracającego pracownika do pracy jest zgłoszenie przez pracownika gotowości do niezwłocznego podjęcia pracy w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, chyba że niezgłoszenie się w tym terminie do pracy nie wynikało z przyczyn zależnych od pracownika (art. 48 Kodeksu pracy).
W przypadku gdy pracownik zgłosi się do pracy w terminie 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia i nastąpi reaktywacja stosunku pracy, ZUS uznaje, że cały okres pozostawania bez pracy jest okresem ubezpieczenia.
WAŻNE!
Jeśli następuje reaktywacja stosunku pracy na podstawie wyroku o przywróceniu pracownika do pracy, ZUS uznaje, że nie wystąpiła przerwa w ubezpieczeniach pracownika.
Taka interpretacja nie wynika wprost z obowiązujących przepisów, ale jest korzystna dla ubezpieczonego i oznacza, że osoba przywrócona do pracy podlegała ubezpieczeniom społecznym jako pracownik przez cały ten czas – w tym także w okresie od dnia ustania stosunku pracy wskutek wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę do dnia przywrócenia do pracy.
Tym samym pracodawca powinien zgłosić przywróconego pracownika do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA z kodem 01 10 xx od następnego dnia po rozwiązaniu umowy wskutek wadliwego jej wypowiedzenia. Powinien również złożyć deklaracje rozliczeniowe korygujące wraz z zerowymi imiennymi raportami miesięcznymi z podaną zerową podstawą wymiaru składek i z zerową kwotą składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, jeśli w poszczególnych miesiącach pracownik nie otrzymał żadnego przychodu. Natomiast składki od wynagrodzenia należnego za okres pozostawania bez pracy powinny zostać rozliczone w raporcie ZUS RCA składanym za miesiąc, w którym nastąpiła wypłata tego wynagrodzenia. W przypadku pracowników podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia za dany miesiąc jest bowiem przychód wypłacony lub postawiony do dyspozycji pracownika w tym miesiącu, bez względu na to, za jaki okres przysługuje (§ 2 ust. 6 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek...).
Z pracownikami, którzy w trakcie zatrudnienia mają dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie może narazić pracodawcę na szkodę, pracodawcy mają możliwość zawarcia umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 Kodeksu pracy.
Odszkodowania wypłacane byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie takiej umowy, są zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne, a także na ubezpieczenie zdrowotne (§ 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz art. 81 ust. 1 ustawy zdrowotnej).
Wypłacane pracownikowi odszkodowanie jest swego rodzaju ekwiwalentem za to, że pracownik powstrzymuje się w tym okresie od wykonywania pracy konkurencyjnej na rzecz innych podmiotów niż były pracodawca. Charakter tej wypłaty nie ulega zmianie, gdy pracownik równocześnie występuje na drogę sądową podnosząc naruszenie przepisów Kodeksu pracy przy rozwiązywaniu z nim umowy o pracę i żądając przywrócenia go do pracy. W okresie trwania sprawy w sądzie pracownika również wiąże zakaz konkurencji i jeżeli wypełni warunki zawartej umowy, to odszkodowanie jest należne.
WAŻNE!
Mimo wyroku o przywróceniu pracownika do pracy, pracownik zachowuje prawo do odszkodowania za zakaz konkurencji.
Odszkodowanie nie przysługuje pracownikowi od dnia jego powrotu do pracy. Jeżeli za okres po powrocie do pracy płatnik nadal wypłacałby takie odszkodowanie, to przychód ten nie byłby już zwolniony ze składek.
Jeżeli odszkodowanie obejmowało np. okres 1 roku i zostało wypłacone jednorazowo za cały okres, a po 9 miesiącach pracownik został przywrócony do pracy, to część odszkodowania za okres 3 miesięcy jest nienależna i w pierwszej kolejności powinna zostać przez pracownika zwrócona jako świadczenie nienależne.
Gdyby pracodawca „zrezygnował” z dochodzenia zwrotu tej części odszkodowania, to należy uznać, że pracownik uzyska przychód ze stosunku pracy, od którego powinny być naliczone składki. Przychód powstałby w miesiącu, w którym pracodawca zrezygnował z dochodzenia zwrotu.
Zatem pracownik uzyskałby przychód, od którego zaliczka na podatek nie byłaby pobierana, gdyż całe odszkodowanie zostało opodatkowane w miesiącu jego wypłaty. Powrót pracownika spowodowałby jednak ten skutek, że „umorzona” część odszkodowania (za okres po powrocie do pracy) powinna być uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ze względu na to, iż po powrocie pracownika do pracy świadczenie za ten okres przestało mieć charakter odszkodowawczy i tym samym nie byłoby podstawy do zwolnienia tej części przychodu ze składek.
Podstawa prawna
- art. 36 ust. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- § 2 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 78, poz. 465 ze zm.),
- § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.),
- art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.).