RADA
Obecnie nie może Pan nabyć prawa do polskiej emerytury górniczej, ponieważ udowodnił Pan zbyt niski staż pracy górniczej. W Pana przypadku ZUS nie może przyjąć tzw. wynagrodzenia zastępczego.
UZASADNIENIE
Osoba, która ma łączone okresy pracy w Polsce oraz w innym kraju UE, może uzyskać oddzielnie emeryturę z Polski wyliczoną za polskie okresy i emeryturę z innego kraju Unii obliczoną za okresy przebyte w tym państwie. ZUS może przyznać emeryturę za polskie okresy po spełnieniu warunków na podstawie polskich przepisów.
W Polsce emerytura górnicza przysługuje pracownikowi, który ukończył 55 lat oraz udowodnił okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami równorzędnej pracy (oraz z okresami zaliczanymi do pracy górniczej, jeśli warunki zostaną spełnione do końca 2008 r.) co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat kwalifikowanej pracy górniczej określonej w ustawie (chodzi głównie o pracę górniczą pod ziemią) i nie przystąpił do OFE.
Spełnił Pan warunek wymaganego wieku oraz 10 lat kwalifikowanej pracy górniczej, ale nie udowodnił Pan minimalnego 25-letniego okresu pracy górniczej liczonej z okresami równorzędnymi oraz ewentualnie z okresami zaliczalnymi. Polskie przepisy o emeryturach górniczych określają, co jest pracą górniczą, pracą równorzędną oraz pracą zaliczaną do okresów pracy górniczej. 10-letni okres pracy na Węgrzech po odejściu z kopalni w 1990 r. nie może być potraktowany jak jeden z takich okresów. Tylko niektóre okresy pracy górniczej wykonywanej za granicą traktuje się na równi z okresami takiej pracy wykonywanej w kraju. Dlatego przy ustalaniu polskiej emerytury ZUS zaliczyłby Panu do pracy górniczej 17 lat i 6 miesięcy (praca w kopalni pod ziemią w Polsce oraz na Węgrzech).
Nie może Pan uzyskać prawa do emerytury górniczej bez względu na wiek, która przysługuje pod warunkiem udowodnienia przynajmniej 25 lat takiej pracy, ponieważ ma Pan za krótki okres pracy górniczej.
Kolejna możliwość to emerytura w wieku emerytalnym obniżonym z tytułu wykonywania pracy górniczej, która przysługuje po spełnieniu dwóch warunków:
• posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn oraz
• udowodnienia co najmniej 5 lat kwalifikowanej pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
W tym przypadku wiek emerytalny (60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn) jest obniżany o 6 miesięcy za każdy rok okresów kwalifikowanej pracy górniczej, która była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.
Udowodnił Pan wymagany 25-letni okres składkowy i nieskładkowy. Na podstawie przepisów koordynujących systemy zabezpieczenia społecznego krajów UE oraz EOG ZUS zaliczyłby Panu zarówno 11-letni okres pracy w Polsce, jak i ponad 17-letni okres zatrudnienia na Węgrzech.
ZUS obliczyłby wysokość polskiej emerytury w dwóch etapach:
• najpierw ustaliłby wysokość świadczenia, jakie przysługiwałoby Panu, gdyby wszystkie uwzględnione okresy zostały przebyte w Polsce (kwota teoretyczna),
• następnie obliczyłby częściową wysokość świadczenia, z uwzględnieniem proporcji okresów ubezpieczenia w Polsce w stosunku do sumy okresów przebytych w Polsce i na Węgrzech (kwota rzeczywista).
Nie spełnia Pan jednak obecnie innego warunku, tj. obniżonego wieku z tytułu zaliczenia pracy górniczej. Z pytania wynika, że udowodnił Pan 17 pełnych lat pracy górniczej. W związku z tym wiek 65 lat mógłby w Pana przypadku zostać obniżony o 8,5 roku i po ukończeniu 56 lat i 6 miesięcy mógłby Pan przejść na taką emeryturę. Urodził się Pan po 31 grudnia 1948 r., a to oznacza, że wszystkie warunki musiałby Pan spełnić do końca 2008 r. Dopiero w listopadzie 2007 r. ukończył Pan 55 lat, więc do końca 2008 r. nie ukończy Pan 56 lat i 6 miesięcy.
Trzecia możliwość to uzyskanie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, ponieważ 1 stycznia 1999 r. miał Pan 15 lat pracy w szczególnych warunkach i 25 lat stażu ogółem. Prawo do emerytury miałby Pan jednak dopiero po ukończeniu 60 lat, a świadczenie zostałoby obliczone według zasad przewidzianych dla nowych emerytur - mniej korzystnych od obecnie obowiązujących.
Natomiast co do braku dokumentów potwierdzających zarobki, to w pierwszej kolejności powinien Pan skorzystać z bazy zlikwidowanych bądź przekształconych zakładów pracy utworzonej przez ZUS (dostępnej na stronie internetowej ZUS lub w każdej placówce ZUS), która zawiera informacje o miejscach przechowywania dokumentacji osobowej lub płacowej pracowników tych zakładów. Jeśli nie będzie tam informacji o Pana zakładzie pracy, to powinien Pan rozpocząć poszukiwania „na własną rękę”. Dokumentację może przechowywać m.in. następca prawny, organ założycielski (np. właściwy wojewoda, ministerstwo, urząd centralny), archiwum państwowe, archiwum Stowarzyszenia Archiwistów Polskich lub prywatny przechowawca.
ZUS nie może przyjąć wynagrodzenia zastępczego na podstawie zarobków innej osoby. Może przyjąć wynagrodzenie zastępcze tylko w sytuacjach ściśle określonych przepisami. Wynagrodzenie zastępcze może przyjąć sąd, jeżeli odwołałby się Pan od decyzji ZUS.
Podstawa prawna:
• art. 39, art. 46, art. 50a-50e oraz art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.),
• art. 3 ustawy z 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 167, poz. 1397 ze zm.).
Maria Gałecka
ekspert w zakresie ubezpieczeń społecznych