Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca)
SSA Jolanta Strusińska-Żukowska
Protokolant Małgorzata Beczekj
w sprawie z odwołania Mariana K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.
o wysokość świadczenia,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 czerwca 2006 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w G.
z dnia 7 grudnia 2005 r., sygn. akt (...)
"czy w przypadku obliczenia na nowo renty na mocy art. 111 ust. 1 pkt 3 ustawy o e. i r. z FUS tj. z 20 lat kalendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu i pobierania świadczenia rentowego w nowej wysokości, ubezpieczony może wskazać do obliczenia podstawy wymiaru emerytury podstawę wymiaru składek z tych samych lat potraktowaną "jako nowy okres opłacania składek" o jakim mowa w art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o e. i r. z FUS i żądać ustalenia podstawy wymiaru emerytury poprzez przemnożenie wwp przez kwotę bazową z daty wniosku o emeryturę, czy też do obliczenia emerytury należy przyjąć jako jej podstawę, podstawę wymiaru renty podwyższoną na datę złożenia wniosku według reguł z art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy?"
odmawia podjęcia uchwały.
UZASADNIENIE
Przedstawione zagadnienie prawne powstało w następującym stanie faktycznym. Wnioskodawca Marian K. miał ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i na jego wniosek wysokość tego świadczenia została ponownie obliczona przy przyjęciu za podstawę jego wymiaru podstawy wymiaru składek z wybranych przez niego dwudziestu lat kalendarzowych. Następnie zgłosił wniosek o emeryturę, która została mu przyznana decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 16 października 2003 r. Wysokość emerytury została ustalona w ten sposób, że składnik wynoszący 24% kwoty bazowej obliczono od kwoty bazowej obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę a za podstawę wymiaru emerytury przyjęto zwaloryzowaną podstawę wymiaru renty. Odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. z dnia 17 lutego 2004 r. Sąd ten uznał, że wysokość emerytury została wyliczona prawidłowo, gdyż podstawa jej wymiaru została ustalona zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) W apelacji od tego wyroku wnioskodawca domagał się ustalenia wysokości emerytury „na nowo” na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy, a więc zastosowanie nowej kwoty bazowej także gdy chodzi o obliczenie części składkowej i nie składkowej emerytury.
Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. powziął wątpliwość co do tego, czy przepis art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy pozwalający na ustalenie na nowo podstawy wymiaru emerytury osobie, która miała wcześniej ustalone prawo do renty, ma zastosowanie także w sytuacji, gdy żądanie dotyczy przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury tej samej podstawy wymiaru składek (z tego samego okresu), która stanowiła podstawę wymiaru renty po ponownym jej obliczeniu na podstawie art. 111 ust. 1 pkt 3 ustawy.
Uzasadniając swoje wątpliwości Sąd Apelacyjny podniósł, że zagadnienie prawne dotyczące sposobu ustalania wysokości emerytury dla osoby, która miała ustaloną wysokość renty na podstawie wymiaru składek z okresu 20 wybranych lat, była już przedmiotem pytania w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w G. w sprawie III AUa 30/04, który przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne: czy wskazanie we wniosku o emeryturę tych samych 20 lat kalendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, które zostały przyjęte do obliczenia podstawy wymiaru uprzednio pobieranej renty oznacza, że podstawa wymiaru emerytury winna być obliczona w myśl art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach. W oczekiwaniu na rozstrzygnięcie zagadnienia Sąd Apelacyjny odroczył rozprawę w niniejszej sprawie. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 czerwca 2005 r. stwierdził, że wskazanie we wniosku o emeryturę tych samych 20 lat kalendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, które zostały przyjęte do obliczenia podstawy wymiaru wysokości pobieranej renty oznacza, że podstawa wymiaru emerytury może być obliczona w myśl art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach. Zdaniem Sądu Apelacyjnego uzasadnienie stanowiska wyrażonego w uchwale „nie jest w pełni przekonujące, a wątpliwości prawne, gdy chodzi o sposób obliczenia emerytury występują w dalszym ciągu”. Wątpliwości wynikają stąd, że regulacja zawarta w art. 111 ust. 1 pkt 3 ustawy, pozwalająca na ponowne obliczenie emerytury lub renty przy przyjęciu podstawy wymiaru składek z 20 lat kalendarzowych, zmierza, chociaż przepis o tym nie stanowi, do uzyskania najkorzystniejszych lat opłacania składek, dających najwyższy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru. Taki wskaźnik można jednak uzyskać tylko raz, gdy ubezpieczony w dacie złożenia wniosku o emeryturę nie legitymował się żadnym innym okresem ubezpieczenia, a tylko tym, który posiadał na datę obliczenia na nowo renty na podstawie art. 111 ust. 1 pkt 3. Skoro wskaźnik ten jest najwyższy, rencista nie może wskazać do obliczenia podstawy wymiaru emerytury nowego wyższego wskaźnika i w konsekwencji nowej podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która miała ustalone prawo do renty stanowi podstawa wymiaru renty (art. 21 ust. 1 pkt 1), albo podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15 (art. 21 ust. 1 pkt 2). W sytuacji, gdy przeciętna podstawa wymiaru składek z 20 najkorzystniejszych lat ustalona w myśl art. 15 ust. już została wykorzystana stanowiąc podstawę wymiaru renty, dochodzi do ustalenia wysokości emerytury w oparciu o podstawę wymiaru renty. Sąd Apelacyjny nie jest przekonany co do słuszności argumentacji wyrażonej w uchwale Sądu Najwyższego. Wątpliwości co do zasadności zaprezentowanego w niej poglądu pogłębia wprowadzona z dniem 1 lipca 2004 r. nowelizacja art. 53, który wprowadza obowiązek stosowania dotychczasowej zwaloryzowanej kwoty bazowej także w zakresie ustalania składnika socjalnego 24%. Sąd Apelacyjny skłania się do poglądu, iż w przypadku wskazania do obliczenia emerytury tej samej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie, wykorzystanej już raz do obliczenia renty, ustalenie wysokości podstawy wymiaru emerytury odbywa się według zasad wynikających z art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2005 r., II UZP 3/05 (OSNP 2005 nr 24, poz. 394) została podjęta w sprawie, w której stan faktyczny był identyczny z istniejącym w niniejszej sprawie. Rozstrzygała ona zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny w G. dotyczące rencisty, któremu obliczono na nowo wysokość renty na podstawie art. 111 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach na podstawie wymiaru składek z 20 lat kalendarzowych i który żądał ustalenia na nowo podstawy wymiaru emerytury w oparciu o podstawę wymiaru składek z tego samego okresu. Sąd Najwyższy uznał, że w takiej sytuacji podstawa wymiaru emerytury może być obliczona na nowo w myśl art. 21 ust 1 pkt 2 ustawy. Ten ostatni przepis powołuje się na regulację zawartą w art. 15. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, że „ani z art. 15, ani z żadnego innego przepisu ustawy o FUS, nie wynika, że nie jest uprawniony do ustalenia na nowo podstawy wymiaru emerytury rencista, który skorzystał z przewidzianej w art. 111 ust. 1 tej ustawy możliwości ponownego obliczenia renty, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe z lat kalendarzowych wybranych w sposób wskazany w pkt 1 – 3 tego przepisu. Przepis nie zawiera zastrzeżenia, że muszą to być inne lata niż przyjęte do pierwszego obliczenia świadczenia. Nie ulega wątpliwości, że celem tego przepisu jest umożliwienie emerytom i rencistom uzyskania najkorzystniejszej wysokości należnego im świadczenia. Temu samemu celowi służy omawiany art. 21 ust. 1; za podstawę wymiaru emerytury przyjmuje się zwaloryzowaną podstawę renty wówczas, gdy dla ubezpieczonego jest to korzystniejsze od jej ustalenia na podstawie art. 15. W ustawowym zwrocie – podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15 – przymiot nowości należy łączyć z ustaleniem podstawy wymiaru nowego świadczenia, a nie z jednym z elementów tego ustalenia, jakim jest wybór kalendarzowych lat, z których składka na ubezpieczenie ma wpływ na wysokość tej podstawy”. Zacytowana tu uchwała wyjaśnia w sposób wyczerpujący wątpliwości interpretacyjne przepisu art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach w odniesieniu do osoby, która mając poprzednio obliczoną na nowo wysokość renty, żąda ustalenia na nowo podstawy wymiaru emerytury wskazując ten sam okres, z którego podstawa wymiaru składek była przyjęta do ustalenia podstawy wymiaru renty.
Zgodnie z art. 390 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji może przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości. W sytuacji, gdy zagadnienie prawne było przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, należy uznać, że poważne wątpliwości zostały wyjaśnione i nie ma potrzeby rozstrzygania kolejnego zagadnienia prawnego dotyczącego tej samej kwestii w niezmienionym stanie prawnym. Powołana przez Sąd Apelacyjny zmiana art. 53 ustawy o emeryturach i rentach dokonana ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 121, poz. 1264) weszła w życie z dniem 1 lipca 2004 r. Prawo do emerytury wnioskodawcy powstało przed tą datą i jest oceniane na podstawie przepisów obowiązujących przed zmianą. Z treści uzasadnienia przedstawionego zagadnienia wynika, że Sąd Apelacyjny nie ma wątpliwości interpretacyjnych, gdyż stanowisko jego, odmienne od poglądu Sądu Najwyższego, jest zdecydowane. Sąd Apelacyjny nie powołuje się przy tym na rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego, co mogłoby wymagać zajęcia jednoznacznego stanowiska, lecz poddaje krytyce pogląd Sądu Najwyższego. Sądowi Apelacyjnemu nie chodzi więc o wyjaśnienie wątpliwości prawnych lecz o zajęcie przez Sąd Najwyższy odmiennego od dotychczas prezentowanego stanowiska. Nie jest to wystarczająca podstawa do przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego w trybie art. 390 § 1 k.p.c.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) odmówił podjęcia uchwały.