Zaświadczenia dla emerytów i rencistów o uzyskanym przychodzie – jakie obowiązki ma pracodawca

Błędne wystawienie zaświadczenia może spowodować zawieszenie lub zmniejszenie emerytury lub renty.

Obowiązek zawiadamiania ZUS o zatrudnianiu emeryta lub rencisty

W trakcie roku kalendarzowego świadczeniobiorcy (emeryci lub renciści) są zobowiązani zawiadomić ZUS (właściwy według miejsca zamieszkania) o podjęciu działalności zarobkowej i o wysokości osiąganego dochodu. Można tego dokonać na formularzu ZUS Rw-73 (aktualnie: Oświadczenie EROP) lub w innej formie, np. przez złożenie pisma, oświadczenia. Ważne, aby w zawiadomieniu umieścić informację, od kiedy została podjęta dodatkowa praca zarobkowa i jaka jest wysokość przychodu. Natomiast po upływie roku kalendarzowego, do końca lutego, świadczeniobiorcy powinni poinformować również o wysokości uzyskanego dochodu w poprzednim roku kalendarzowym.

Obowiązek złożenia do końca lutego zaświadczenia o przychodzie został nałożony na:

• pracodawcę, zleceniodawcę (art. 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty) oraz
• emeryta lub rencistę (art. 5 ust. 1 rozporządzenia).

Niezależnie od tego, czy pracownik (zleceniobiorca) składa do ZUS zaświadczenie o przychodzie za rok ubiegły, pracodawca (zleceniodawca) musi dostarczyć do organu zaświadczenie o wysokości przychodu. W praktyce zdarza się, że emeryt (rencista) prosi zakład pracy o wystawienie zaświadczenia, bo chce je dostarczyć do ZUS. Mimo że pracownik (zleceniobiorca) złoży zaświadczenie w ZUS, pracodawca (zleceniodawca) również musi dostarczyć takie zaświadczenie do ZUS i mieć na to stosowne potwierdzenie. Do celów dowodowych najlepiej nadać list polecony na poczcie.

Często zdarza się też, że świadczeniobiorcy nie składają zaświadczeń do ZUS, bo wiedzą, że taki obowiązek ciąży na pracodawcy.

Obowiązek złożenia zaświadczenia dotyczy pracownika (zleceniobiorcy) oraz pracodawcy (zleceniodawcy).

Zobowiązanie to nie dotyczy osób, które przed podjęciem pracy zarobkowej osiągnęły wiek emerytalny (art. 127 ustawy emerytalnej), czyli:

• kobiet w wieku co najmniej 60 lat,
• mężczyzn w wieku co najmniej 65 lat (podany wiek emerytalny obowiązuje do 31 grudnia 2012 r., od 1 stycznia 2013 r. wiek emerytalny zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn jest ruchomy, tj. co kwartał wydłużany o 1 miesiąc do osiągnięcia docelowego wieku emerytalnego 67 lat) oraz
• osób pobierających zasiłki lub świadczenia przedemerytalne (za te osoby zaświadczenie o dochodach należy przekazać do ZUS do końca maja).

Przychód podlegający uwzględnieniu w zaświadczeniu

Obowiązek przekazania zaświadczenia mają wyłącznie świadczeniobiorcy, którzy podlegają ubezpieczeniom społecznym (obowiązkowo lub dobrowolnie). W zaświadczeniu pracodawca (zleceniodawca) powinien uwzględnić również dochody, które nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, z uwagi na ustalone prawo do emerytury (renty) lub inny tytuł do ubezpieczenia.

W 2012 r. firma Znak współpracowała na podstawie umowy zlecenia z 50-letnim rencistą, który równocześnie był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w innej firmie. Z tytułu umowy zlecenia nie były odprowadzane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, tylko składka zdrowotna. Firma do końca lutego musi przekazać do ZUS informację o dochodach osiągniętych w 2012 r., ponieważ wynagrodzenie ze zlecenia jest tytułem do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych.

Obowiązek złożenia zaświadczenia o przychodzie dotyczy świadczeniobiorców, którzy podlegają obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym, oraz osób, które nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z uwagi na ustalone prawo do emerytury (renty) lub inny tytuł do ubezpieczeń.

Obowiązek składania zaświadczenia o dochodach nie dotyczy emeryta (lub rencisty), który świadczy usługi na podstawie umowy o dzieło.

Nie należy składać zaświadczenia o przychodzie za emerytów (rencistów), którzy współpracują na podstawie umowy o dzieło.

W zaświadczeniu dla ZUS należy uwzględnić przychód z tytułu umowy o pracę oraz ewentualny przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, umowy o dzieło, która została zawarta z własnym pracownikiem.

Emeryt, zatrudniony od 1 maja 2012 r. na podstawie umowy o pracę, zawarł z własnym pracodawcą dodatkowo umowę zlecenia. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od 1 maja 2012 r. stanowi łączny przychód osiągany z tytułu umowy o pracę i z tytułu umowy zlecenia. Pracodawca jest zobowiązany poinformować ZUS o osiąganym przez emeryta przychodzie z obu tytułów.

Przy ustalaniu kwoty osiąganego dochodu dolicza się kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

W zaświadczeniu należy uwzględnić tylko dochód uzyskany po nabyciu prawa do emerytury lub renty. Należy w tym przypadku brać pod uwagę okres, za który jest należna, a nie daty powstania dochodu. Jeśli zatem składnik wynagrodzenia ma przesunięty terminy wypłaty na kolejny miesiąc lub jest wypłacany po końcu roku, należy go uwzględnić w zaświadczeniu o przychodzie zgodnie z datą wypłaty.

Przychód osiągnięty z tytułu pracy wykonywanej w okresie, w którym zainteresowany nie miał jeszcze prawa do świadczenia lub w którym nie przysługiwało już prawo do świadczenia, nie ma żadnego wpływu na wypłatę emerytury lub renty.

Pracownik mający prawo do renty otrzymał w styczniu 2013 r. nagrodę roczną za 2012 r. Kwotę tę należy wykazać w zaświadczeniu za 2013 r., a nie za 2012 r.

Pracownica rozwiązała umowę o pracę z datą 31 grudnia 2012 r. i przeszła na rentę. W lutym 2013 r. były pracodawca wypłacił nagrodę z zysku za poprzedni rok. Pracodawca i rencistka nie mają obowiązku informować ZUS o uzyskanym dochodzie, ponieważ prawo do nagrody przysługiwało z tytułu stosunku pracy powstałego przed nabyciem prawa do świadczenia.

Pracownica pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 stycznia 2012 r. oraz kontynuuje zatrudnienie w dotychczasowym miejscu pracy. W marcu 2012 r. wypłacono jej „trzynastkę” za 2011 r. Przychód ten nie podlega wliczeniu do przychodu osiągniętego w 2012 r. i nie podlega rozliczeniu, ponieważ został uzyskany za pracę świadczoną przed przyznaniem renty. Przychód osiągnięty po ustaniu prawa do świadczenia nie podlega rozliczeniu, mimo że został uzyskany z tytułu działalności wykonywanej w okresie, gdy prawo do świadczenia istniało.

Przychód osiągnięty z tytułu pracy wykonywanej w okresie, w którym wypłata świadczenia była zawieszona

Przychód osiągnięty z tytułu pracy wykonywanej w okresie, w którym wypłata świadczenia była zawieszona, uważa się za przychód uzyskany w tym okresie, jeżeli jest to dla emeryta lub rencisty korzystniejsze.

W przypadku gdy wypłacona należność częściowo dotyczy okresu, w którym zainteresowany był uprawniony do emerytury lub renty, do przychodu wpływającego na zawieszenie prawa do tego świadczenia lub zmniejszenia jego wysokości wlicza się odpowiednią część tej kwoty, przysługującą za okres, w którym zainteresowany był uprawniony do emerytury lub renty.

Pracownikowi, który ma prawo do renty rodzinnej (od 1 listopada 2011 r.), w marcu 2012 r. wypłacono nagrodę z zysku za IV kwartał 2011 r. Wliczeniu do przychodu za marzec 2012 r. podlega kwota nagrody przysługująca za listopad i grudzień 2011 r., a więc 2/3 kwoty nagrody.

Dołącz do nas na Facebooku!

Zaświadczenie o przychodzie emeryta lub rencisty

Obowiązujące przepisy nie zawierają wzoru zaświadczenia wystawianego przez pracodawcę (o przychodzie emeryta/rencisty uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym). Powinno ono jednak spełniać pewne wymagania formalne. Przede wszystkim powinno zawierać dane zakładu pracy oraz dane osoby ubezpieczonej (jej imię, nazwisko, adres zamieszkania, serię i nr dokumentu tożsamości, nr PESEL), a także pieczątkę zakładu pracy. Ponadto zaświadczenie powinno być opatrzone podpisem i pieczątką imienną osoby wystawiającej oraz zawierać symbol i numer pobieranego świadczenia, do którego jest uprawniona ubezpieczona osoba.

Wzór zaświadczenia o przychodach emeryta/rencisty uzyskanych w 2012 r.

Emeryci i renciści prowadzący pozarolniczą działalność

Emeryci i renciści prowadzący pozarolniczą działalność wykazują przychód w takiej wysokości, w jakiej została ustalona dla danego roku, w myśl ustawy systemowej, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

W przypadku gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (np. ze względu na ustalone prawo do emerytury lub inny tytuł do ubezpieczeń) i nie przystąpiła do tych ubezpieczeń dobrowolnie, w składanym oświadczeniu wykazuje przychód w kwocie, która stanowiłaby podstawę wymiaru składek, gdyby była objęta obowiązkowymi lub dobrowolnymi ubezpieczeniami.

Powyższej zasady nie stosuje się do osób wykonujących dwa lub więcej rodzajów pozarolniczej działalności. W takim przypadku występuje tylko jeden tytuł ubezpieczeniowy, dotyczący pozarolniczej działalności, podczas gdy emeryt lub rencista wykonuje jej kilka rodzajów.

Nie zachodzi tu zatem przypadek wykluczenia świadczeniobiorcy z obowiązku ubezpieczeń społecznych z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu. Tak więc, przykładowo, nie podlega sumowaniu przychód uzyskany przez emeryta prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą, będącego jednocześnie wspólnikiem w spółce komandytowej, jawnej czy partnerskiej.

WAŻNE!

Przychód uzyskany przez emeryta prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą, będącego jednocześnie wspólnikiem w spółce komandytowej, jawnej czy partnerskiej, nie podlega sumowaniu.

Emeryt, który prowadził działalność gospodarczą i sam za siebie opłacał składki, uzyskany przychód musi potwierdzić własnym oświadczeniem przesłanym do ZUS.

Wzór oświadczenia o uzyskanym przychodzie osoby prowadzącej działalność gospodarczą

Kiedy nie trzeba składać zaświadczenia do ZUS

Pracodawca nie ma obowiązku informowania ZUS o przychodach:

• emerytów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny (art. 24a i 27 ustawy emerytalnej), przy czym wiek ten ukończyli przed podjęciem zatrudnienia u danego pracodawcy,
• inwalidów wojennych pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z działaniami wojennymi lub pobytem w miejscach odosobnienia lub członków rodzin pobierających rentę rodzinną po tych osobach,
• osób uprawnionych do renty inwalidy wojskowego w związku ze służbą wojskową,
• osób, które na swój wniosek mają zawieszoną emeryturę lub rentę,
• osób, które osiągnęły przychód z tytułu działalności niepodlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych.

Na co zwrócić uwagę podczas wystawiania zaświadczeń

Przy wystawianiu zaświadczeń dla emerytów (rencistów) należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• kwoty dochodów uzyskanych w 2012 r. mogą być uwzględnione w wysokości miesięcznej lub rocznej (ZUS sprawdzi, który wariant jest korzystniejszy, jeśli będzie miał kwoty miesięczne i roczne),
• w zaświadczeniu o zarobkach emeryta lub rencisty należy umieścić kwoty, które stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne lub zgodnie z obowiązującymi przepisami podlegają ubezpieczeniu społecznemu (nawet jeśli świadczeniobiorca jest zwolniony ze składek na podstawie innych przepisów),
• w zaświadczeniu należy uwzględnić kwoty wynagrodzenia chorobowego i zasiłków,
• w zaświadczeniu należy wykazać dochód, którego tytuł powstał po uzyskaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych.

Zasady zawieszania i zmniejszania wysokości emerytur i rent

Emerytów obowiązują progi zarobków, po przekroczeniu których świadczenie będzie zawieszone lub zmniejszone (art. 103 ustawy emerytalnej). Wynoszą one 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ogłoszonego przez Prezesa GUS. Progi te zmieniają się raz na kwartał wraz ze zmianą kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Limity przychodów osiąganych przez osoby uprawnione do świadczeń emerytalno-rentowych w 2012 r.

W przypadku gdy osiągany przez świadczeniobiorcę przychód przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie będzie wyższy niż 130% przeciętnego wynagrodzenia – świadczenie będzie podlegało zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia (zob. tabela poniżej).

Kwoty przychodu odpowiadające przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu

Przekroczenie niższego progu zarobkowego skutkuje zmniejszeniem emerytury lub renty w wysokości tego przekroczenia, nie więcej jednak niż o maksymalną kwotę zmniejszenia obowiązującą dla danego rodzaju świadczenia. Maksymalnie świadczenie można pomniejszyć o (kwoty obowiązują do 28 lutego 2013 r.):

• 528,00 zł – dotyczy emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 396,03 zł – dotyczy renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 448,83 zł – dotyczy renty rodzinnej dla jednej osoby.

Natomiast konsekwencją osiągnięcia zarobków wyższych niż 130% przeciętnego wynagrodzenia jest zawieszenie prawa do emerytury lub renty.

Rozliczenie przychodu po zakończeniu roku

Rozliczenie przychodów osiągniętych przez pracujących emerytów i rencistów następuje po zakończeniu roku kalendarzowego. Rozliczeniu podlega emerytura lub renta za cały rok lub za okres krótszy niż rok, jeżeli prawo do świadczenia powstało lub ustało w trakcie roku kalendarzowego.

Zainteresowany ma dwie możliwości. Może zdecydować się na rozliczenie miesięczne albo roczne.

Emerytura (renta) może być rozliczona miesięcznie lub rocznie.

O tym, według którego sposobu ma być rozliczone świadczenie, decyduje wniosek świadczeniobiorcy. Jeżeli z nadesłanej dokumentacji wynika możliwość zastosowania obu sposobów, ZUS jest zobowiązany do przeprowadzenia rozliczenia według wariantu korzystniejszego dla świadczeniobiorcy.

Jeśli świadczeniobiorca nie wybierze sposobu rozliczenia (miesięcznego, rocznego), ZUS wybierze wariant korzystniejszy.

Rozliczenie roczne

Roczne rozliczenie świadczeń polega na porównaniu kwot przychodu, uzyskanego przez emeryta lub rencistę w rozliczanym roku, z kwotami granicznymi ustalonymi dla tego roku. Dalszy tryb postępowania co do obliczenia kwoty nienależnie pobranego świadczenia, wyrównania bądź uznania, że świadczenie rozliczono, jest uzależniony od tego, czy i w jakiej wysokości świadczenie było wypłacane w 2012 r. W przypadku gdy osiągnięty w ciągu całego roku przychód nie przekroczył niższej kwoty rocznej, będzie to oznaczało, że świadczenie przysługiwało w całym roku w pełnej wysokości. Niższa kwota graniczna to suma dopuszczalnych kwot przychodu w kolejnych miesiącach roku, stanowiąca 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w każdym z kolejnych miesięcy tego roku. W 2012 r. było to 29 772,30 zł. Wyższa kwota graniczna to 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w każdym z miesięcy tego roku. W 2012 r. było to 55 291,00 zł.

Jeżeli przychód przekroczył niższą kwotę graniczną (29 772,30 zł), ale nie przekroczył wyższej kwoty granicznej (55 291,00 zł), ZUS uzna, że świadczenie powinno być wypłacane w zmniejszonej wysokości za cały rok. Przykładowo, gdy świadczenie było wypłacane w pełnej wysokości, ZUS zobowiąże zainteresowanego do zwrotu kwoty przekroczenia. Natomiast jeśli świadczenie było zawieszone, ZUS przekaże stosowne wyrównanie.

Jeżeli w wyniku porównania okaże się, że przychód z poprzedniego roku kalendarzowego przekroczył wyższą kwotę graniczną (55 921,00 zł), organ rentowy ustali, że w całym roku świadczenie podlegało zawieszeniu.

Rozliczenie miesięczne

Rozliczenie to polega na porównaniu kwot przychodu osiągniętego w poszczególnych miesiącach danego roku z dopuszczalnymi kwotami przychodu w każdym z tych miesięcy. Bilans kwot za poszczególne miesiące pozwoli na pełną ocenę, czy takie rozliczenie jest korzystne.

ZUS jest zobowiązany do sprawdzenia, które rozliczenie jest korzystniejsze: roczne czy miesięczne. Może to jednak uczynić tylko wówczas, gdy będzie posiadał zaświadczenie zawierające informację o wypłaconych kwotach za poszczególne miesiące.

ZUS sprawdzi, jakie rozliczenie jest korzystniejsze (roczne czy miesięczne), gdy w zaświadczeniu o przychodzie za poprzedni rok będzie informacja o wypłaconych kwotach za poszczególne miesiące.

Jeżeli emeryt lub rencista w 2012 r. pracował u jednego pracodawcy i z tytułu tego zatrudnienia osiągał przychód nieprzekraczający 70% przeciętnego wynagrodzenia (29 772,30 zł), wystarczające jest wystawienie zaświadczenia o łącznej kwocie przychodu uzyskanego w całym roku. W innym przypadku wskazane jest wystawienie zaświadczenia w rozbiciu na poszczególne miesiące.

Rozliczenie świadczenia podlegającego zawieszeniu

W 2012 r. świadczenie mogło być zawieszone przez cały rok lub przez kilka miesięcy, zmniejszone lub wypłacane w pełnej wysokości. Jeżeli uzyskany przychód uzasadniał jego zawieszenie w całym roku, organ rentowy ustala łączną kwotę świadczeń, jaka przysługiwała w 2012 r., a następnie:

• uzna, że świadczenie jest rozliczone, jeżeli było zawieszone przez cały rok,
• ustali kwotę nienależnie pobranego świadczenia, które świadczeniobiorca jest zobowiązany zwrócić do ZUS, jeżeli świadczenie było wypłacane przez część roku w pełnej lub zmniejszonej wysokości.

Możliwość dokonania dobrowolnej wpłaty na FUS

W przypadku gdy w wyniku rozliczenia świadczenia ZUS ustali, że przychód uzyskany przez emeryta lub rencistę w 2012 r. przekroczył wyższą kwotę graniczną (55 921,00 zł) o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, emeryt lub rencista może dokonać dobrowolnej wpłaty na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Kwota tej wpłaty stanowi różnicę między uzyskanym przychodem a wyższą kwotą graniczną (55 921,00 zł), przy czym podlega ona pomniejszeniu o zaliczkę pobraną na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Jeżeli świadczenie było w całym roku zawieszone, to wówczas ZUS zwróci świadczeniobiorcy kwotę świadczenia po pomniejszeniu maksymalnej kwoty zmniejszenia (ewentualnie po pomniejszeniu kwoty wpłaty na FUS, jeżeli będzie zgoda świadczeniobiorcy na takie działanie).

W przypadku gdy świadczenie było w całym roku zmniejszone o maksymalną kwotę zmniejszenia, to ZUS uzna, że świadczenie jest rozliczone.

ZUS przyjmuje, że świadczenie jest rozliczone, jeśli świadczenie było w całym roku zmniejszone o maksymalną kwotę zmniejszenia.

Natomiast, jeżeli świadczenie było przez część roku wypłacane w pełnej wysokości, a przez część roku zmniejszone lub zawieszone, ZUS dokona ostatecznego rozliczenia.

Rozliczenie świadczenia podlegającego zmniejszeniu

W przypadku gdy emeryt lub rencista osiągnął przychód w wysokości przekraczającej niższą kwotę graniczną przychodu (29 772,30 zł), ale nie przekroczył wyższej kwoty granicznej (55 921,00 zł) i gdy świadczenie było w całym roku zmniejszone o maksymalną kwotę zmniejszenia, to ZUS uzna, że świadczenie jest rozliczone w całym 2012 r. Należy wówczas uznać, że w całym 2012 r. świadczenie podlegało zmniejszeniu. Zmniejszenie to jest równe kwocie, o jaką uzyskany przychód przekroczył niższą kwotę graniczną przychodu, nie wyższe jednak od maksymalnej kwoty zmniejszenia.

Zmniejszenie świadczenia jest równe kwocie, o jaką uzyskany przychód przekroczył kwotę 29 772,30 zł, nie wyższe od kwoty 55 921,00 zł.

Również w tym przypadku, w zależności od tego, w jakiej wysokości emerytura lub renta była wypłacana w 2012 r., w wyniku rozliczenia możliwe jest ustalenie kwoty nienależnie pobranego świadczenia przez emeryta/rencistę albo kwoty, jaką ZUS zwróci świadczeniobiorcy. Możliwe jest również ustalenie, że świadczenie było wypłacone w prawidłowej wysokości.

Podstawa prawna:

• art. 24a, art. 27, art. 103–105, art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.),
• art. 1 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637),
• § 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U. Nr 58, poz. 290 ze zm.).

Zadaj pytanie na FORUM!