Okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach przypadające przed 2009 r. należy potwierdzić odpowiednimi wpisami w świadectwie pracy. Z kolei praca o szczególnym charakterze świadczona po 2008 r. zostanie uwzględniona przez ZUS na podstawie danych wykazywanych w zgłoszeniach ZUS ZSWA. Szczegóły w uzasadnieniu.
Prace kierowców autobusów zostały wymienione w tzw. nowych wykazach jako praca o szczególnym charakterze. Na potwierdzenie wykonywania jej przed 1 stycznia 2009 r. powinni Państwo wystawić pracownikowi zaświadczenie wskazujące okres i wymiar tej pracy, a także zajmowane stanowisko z powołaniem załącznika nr 2 do ustawy pomostowej oraz punktu 8 tego załącznika. Jeśli natomiast przekazali Państwo zgłoszenie na formularzu ZUS ZSWA za lata 2009–2011, to ZUS we własnym zakresie potwierdzi pracę o szczególnym charakterze wykonywaną w tych latach. Również okres wykonywania takiej pracy po 31 grudnia 2011 r. zostanie potwierdzony przez ZUS na podstawie danych zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dostarczeniu przez Państwa wypełnionego formularza ZUS ZSWA w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia przez pracownika wniosku o emeryturę pomostową.
Jednym z warunków uzyskania przez kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym emerytury pomostowej jest udowodnienie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynoszącego co najmniej 15 lat.
WAŻNE!
Aby nabyć prawo do emerytury pomostowej, pracownik musi mieć udowodnione co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Ustalając, czy pracownik ubiegający się o emeryturę pomostową spełnia wymóg posiadania co najmniej 15-letniego zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ZUS sumuje okresy pracy:
- w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienionej w starych wykazach prac, wykonywanej do końca 2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
- w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w tzw. nowych wykazach prac (w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych), wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy niezależnie od tego, czy zatrudnienie to miało miejsce przed 1 stycznia 2009 r. czy po 31 grudnia 2008 r.
Stare wykazy prac
Pracami w szczególnych warunkach ze starych wykazów są prace wymienione w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W dziale VIII wykazu A zostały wymienione prace w transporcie i łączności (w tym prace kierowców autobusów o liczbie miejsc powyżej 15).
Okresy pracy w szczególnych warunkach wymienionej w starych wykazach prac zawsze musi potwierdzić pracodawca, wystawiając pracownikowi świadectwo pracy zawierające odpowiednie wpisy dotyczące takiego zatrudnienia lub odrębne świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Dokument ten musi być wydany na podstawie pracowniczej dokumentacji osobowej.
WAŻNE!
Okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej przed 1 stycznia 2009 r. muszą być potwierdzone przez pracodawcę.
Pracodawca, który stosował tzw. resortowe wykazy prac w szczególnych warunkach (wydane przez właściwego ministra lub kierownika urzędu centralnego), musi określić nie tylko okres i rodzaj pracy wykonywanej w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów, lecz także stanowisko pracy wymienione w wykazie, dziale, pozycji i punkcie zarządzenia resortowego lub uchwały. Nazwa stanowiska pracy wskazana w wystawianym dokumencie powinna zawsze odpowiadać nazwie stanowiska pracy w szczególnych warunkach wymienionego w przepisach resortowych.
Jeśli natomiast pracodawca od początku swojej działalności posiadał status zakładu prywatnego i nigdy nie stosował resortowych wykazów, zakres informacji, które powinien podać w świadectwie pracy, jest węższy. Potwierdzając bowiem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach wykonywanego na danym stanowisku pracy, musi powołać się wyłącznie na rodzaj pracy wymieniony w odpowiednim wykazie, dziale i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów.
PRZYKŁAD
Marek P. przez 12 lat był zatrudniony w szczególnych warunkach w państwowych zakładach chemicznych przy produkcji nawozów sztucznych, na stanowisku zestawiacza mieszanek i roztworów. Zakład pracy, w którym pracował, stosował zarządzenie nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r. W związku z tym, wystawiając pracownikowi świadectwo pracy lub świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, powinien wskazać stanowisko pracy, na którym zatrudniał pracownika, powołując się na wykaz A dział IV, poz. 8 rozporządzenia Rady Ministrów oraz na wykaz A dział IV, poz. 8 punkt 3 wspomnianego zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego. Po ustaniu zatrudnienia w państwowych zakładach chemicznych Marek P. wykonywał przez 3 lata pracę w prywatnej firmie produkującej nawozy sztuczne (również na stanowisku zestawiacza mieszanek i roztworów). Z uwagi na to, że pracodawca nigdy nie stosował resortowych wykazów prac w szczególnych warunkach, wystawiając pracownikowi świadectwo pracy powinien powołać się wyłącznie na wykaz A dział IV, poz. 8 rozporządzenia Rady Ministrów.
Nowe wykazy prac
W nieco inny sposób potwierdzane są okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, które zostały przebyte przed wejściem w życie wspomnianej ustawy. Okresy te muszą zostać udowodnione świadectwem pracy zawierającym odpowiednie wpisy lub zaświadczeniem pracodawcy. Wystawiając jeden z tych dokumentów pracodawca musi wskazać okres i wymiar tej pracy, a także zajmowane stanowisko z powołaniem numeru załącznika oraz punktu tego załącznika.
Pracodawca nie musi natomiast wystawiać pracownikowi dokumentu potwierdzającego okresy wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionych w tzw. nowych wykazach prac, które zostały przebyte po 31 grudnia 2008 r. Dane dotyczące takiego zatrudnienia są obecnie ewidencjonowane na indywidualnych kontach ubezpieczonych na podstawie przekazywanych corocznie przez pracodawcę informacji. Chodzi o tzw. zgłoszenia danych, dotyczących pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, na formularzu ZUS ZSWA, które pracodawcy muszą przekazywać za wszystkich pracowników, za których są zobowiązani opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Zgłoszenie na formularzu ZUS ZSWA oraz potwierdzenie okresów pracy
Pierwszego zgłoszenia danych na formularzu ZUS ZSWA pracodawcy byli zobowiązani dokonać do 31 marca 2011 r. za 2010 r. W zgłoszeniu tym musieli przekazać również informacje dotyczące pracowników, którzy w 2009 r. pracowali w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (także wówczas, gdy w 2010 r. nie wykonywali już tej pracy).
Kolejnych zgłoszeń danych na formularzu ZUS ZSWA płatnicy składek muszą dokonywać do 31 marca każdego następnego roku kalendarzowego. W zgłoszeniach tych są zobowiązani podawać dane dotyczące zatrudnienia pracowników przy pracach w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionych w załącznikach do ustawy pomostowej, w całym poprzednim roku kalendarzowym.
WAŻNE!
Do 31 marca każdego następnego roku kalendarzowego płatnicy składek muszą przekazywać do ZUS informacje dotyczące zatrudnienia wszystkich pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których muszą opłacać składki na FEP.
Na podstawie danych przekazanych w zgłoszeniu przez pracodawcę ZUS potwierdza pracownikowi ubiegającemu się o emeryturę pomostową nie tylko okresy pracy „szczególnej” przebyte w poprzednich latach kalendarzowych, przypadających po 2008 r., ale również okresy, które miały miejsce w roku kalendarzowym, w którym ubiega się on o przyznanie tego świadczenia. Jeśli bowiem pracownik wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, zgłoszenie na formularzu ZUS ZSWA pracodawca powinien przekazać w terminie 7 dni od dnia wystąpienia przez niego z takim wnioskiem. W zgłoszeniu tym musi zawrzeć informacje dotyczące zatrudnienia pracownika przy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywanej w bieżącym roku kalendarzowym. Ponadto, jeśli wniosek o emeryturę został złożony jeszcze przed przekazaniem zgłoszenia za poprzedni rok kalendarzowy, w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia tego wniosku pracodawca jest zobowiązany przekazać do ZUS również to zgłoszenie.
Wystawiając świadectwo pracy, zaświadczenie lub sporządzając dokument ZUS ZSWA pracodawca musi pamiętać, aby wykazywać tam tylko taką pracę, która była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Okresy, w których pracownik świadczył pracę w niższym wymiarze (np. na pół etatu), nie mogą być bowiem zaliczone przez ZUS do wymaganego stażu pracy „szczególnej” uprawniającego do uzyskania emerytury pomostowej.
WAŻNE!
W dokumencie ZUS ZSWA pracodawca powinien wykazywać tylko pracę świadczoną w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż tylko takie okresy ZUS zaliczy do wymaganego stażu pracy „szczególnej” uprawniającej do uzyskania emerytury pomostowej.
Do stażu „pracy szczególnej” nie mogą być również zaliczone okresy niewykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (także o szczególnym charakterze), za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy lub świadczenie rehabilitacyjne. To samo dotyczy okresów urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego oraz służby wojskowej. Wszystkich wymienionych okresów pracodawca nie może więc uwzględniać przy wystawianiu świadectwa pracy lub zaświadczenia, jak również przy sporządzaniu zgłoszenia na formularzu ZUS ZSWA.
Podstawa prawna:
- art. 125a ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- § 1–2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.),
- art. 4, art. 38, art. 50–51 i załącznik nr 2 do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.),
- wykaz A dział IV, poz. 8 pkt 3 zarządzenia Nr 7 z 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz.Urz. MG Nr 4, poz. 7),
- § 1 ust. 1 pkt 17 i załącznik nr 17 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 186, poz. 1444 ze zm.).