W Sejmie RP odbyło się czytanie projektu w zakresie zmiany ustawy o rencie socjalne z podwyższeniem do minimalnego wynagrodzenia. Zatem do końca czerwca 2024 r. renta socjalna miałaby wynosić 4242 zł, a od 1 lipca 2024 r. 4300 zł. Jednak nie wiadomo! Spływają pierwsze opinie i np. RPO wskazuje, że projekt wymaga pogłębionej refleksji.
- Renta socjalna jest niegodnie niska
- Premier o rencie socjalnej
- Kto ma prawo do renty socjalnej?
- Rzecznik Praw Obywatelskich o rencie socjalnej
- Naruszenie konstytucyjnej zasady równego traktowania oraz sprawiedliwości społecznej?
Renta socjalna jest niegodnie niska
Zmiany mają nastąpić w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2022 r. poz. 240). Projekt dotyczy zwiększenia kwoty renty socjalnej z 1217,98 zł netto do kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę; obecnie kwota renty socjalnej równa jest kwocie najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy tj. 1588,44 zł. Zgodnie z założeniami renta socjalna wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2022 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2020 r. poz. 2207), obowiązującego w danym roku.
Zgodnie z uzasadnieniem do zmian: „Regularne wizyty u lekarzy specjalistów, systematyczna rehabilitacja, niezbędny sprzęt rehabilitacyjny, specjalistyczne żywienie oraz środki higieny osobistej wymagają dużych nakładów finansowych. Obecna kwota renty socjalnej nie pokrywa koniecznych wydatków związanych z niepełnosprawnością. Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy ograniczająca podjęcie zatrudnienia oraz niska kwota renty socjalnej nie pozwalają na usamodzielnienie się, w wyniku czego osoby niepełnosprawne pozostają na utrzymaniu rodzin. Zwiększenie kwoty i jej coroczna waloryzacja umożliwią w większym stopniu pokrycie koniecznych wydatków oraz zwiększą szanse na niezależne życie”.
Premier o rencie socjalnej
Premier Donald Tusk potwierdza, że rząd będzie ciężko pracować nad tym, aby przepisy weszły w życie jak najszybciej. Rodzice osób z niepełnosprawnościami, to nie jest najsłabsza grupa społeczna. To jest najsilniejsza grupa społeczna (…) Dzięki Wam, drodzy opiekunowie, drodzy rodzice niepełnosprawnych, Polska jest trochę lepsza. Dzięki Wam, to co dzieje się w Polsce, jest piękniejsze. Jeszcze raz bardzo, bardzo Wam dziękuję. I obiecuję – tak, jak staliśmy przy Was, wtedy kiedy władza od Was się obracała plecami, tak będziemy ciężko i pilnie pracować nad tym, żeby ta ustawa, na którą czekaliście, jak najszybciej stała się faktem – wskazuje Prezes Rady Ministrów.
Renta socjalna jest świadczeniem pieniężnym przyznawanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS), w sytuacji całkowitej niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu. Renta socjalna może mieć charakter:
- renty socjalnej stałej - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;
- renty socjalnej okresowej - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa, wówczas przysługuje przez okres wskazany w decyzji jednostki organizacyjnej ZUS.
Kto ma prawo do renty socjalnej?
Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- przed ukończeniem 18. roku życia;
- w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;
- w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Rzecznik Praw Obywatelskich o rencie socjalnej
Rzecznik Praw Obywatelskich tak wypowiada się o rencie socjalnej:
- Projekt modyfikacji sposobu ustalania renty socjalnej poprzez jej odniesienie do minimalnego wynagrodzenia za pracę wychodzi naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom osób z niepełnoprawnością.
- Kierunek zmian nie budzi zastrzeżeń z punktu widzenia ochrony praw jednostki, ale projekt wymaga pogłębionej refleksji. RPO ma na myśli rozszerzenie proponowanego mechanizmu poprzez uwzględnienie osób, szczególnie z niepełnosprawnością, uprawnionych do świadczeń z zabezpieczenia społecznego niższych niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Naruszenie konstytucyjnej zasady równego traktowania oraz sprawiedliwości społecznej?
Jak twierdzi RPO modyfikacja wysokości świadczeń nie pozostanie bez wpływu na dostęp osób z niepełnosprawnością do innych instrumentów wsparcia. Projektowane rozwiązanie wydaje się niewystarczające. Nie obejmuje bowiem wszystkich grup osób z niepełnosprawnością uprawnionych do świadczeń z systemu zabezpieczenia społecznego w wysokości niższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zasadne jest zatem rozważenie rozszerzenia podmiotów podlegających temu mechanizmowi poprzez uwzględnienie osób, szczególnie z niepełnosprawnością, uprawnionych do świadczeń z zabezpieczenia społecznego niższych niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Świadczenia pieniężne, takie jak zasiłki dla osób niepełnosprawnych, stanowią jedną z form wsparcia osób z niepełnosprawnościami przez państwa-strony Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Takie świadczenia często uwzględniają wydatki związane z niepełnosprawnością i ułatwiają pełne włączenie osób z niepełnosprawnościami w społeczeństwo.
RPO podkreśla, że może dojść do nierównego traktowania, bo: egulacja umożliwiająca podniesienie kwoty wsparcia tylko jednej z grup osób uprawnionych do świadczeń z zabezpieczenia społecznego w wysokości niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę nie wydaje się optymalna. Powstaje bowiem wątpliwość, czy nie powoduje to istotnego ryzyka naruszenia konstytucyjnej zasady równego traktowania oraz sprawiedliwości społecznej.