W jaki sposób ZUS może podwyższyć emeryturę ustaloną częściowo według nowych zasad

Państwa pracownik może ubiegać się o przeliczenie wcześniejszej emerytury, w tym również kapitału początkowego. Dokonując tego przeliczenia ZUS uwzględni składki emerytalne zgromadzone na koncie w ZUS po przyznaniu świadczenia, a także odnalezione zaświadczenie potwierdzające zarobki z lat 1995–2004. ZUS nie będzie mógł natomiast doliczyć okresów przebytych po przyznaniu emerytury ani przeliczyć świadczenia przy uwzględnieniu uzyskanych w tym czasie wynagrodzeń oraz nowej kwoty bazowej. Z tego powodu nie ma konieczności wystawienia zaświadczenia potwierdzającego przebyty staż i zarobki pracownika.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. (do których zalicza się Państwa pracownik) nabywają prawo do tzw. nowej emerytury. Przysługuje ona, co do zasady, po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego (tj. obecnie 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn).

Określona grupa osób urodzonych po 1948 r. ma również możliwość skorzystania z uprawnień emerytalnych w niższym wieku niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, jeżeli:

• na 1 stycznia 1999 r. miały staż ubezpieczeniowy (składkowy i nieskładkowy) wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym wymagany okres pracy (na ogół 15-letni) w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, pracy górniczej lub pracy na kolei wymagany do przyznania wcześniejszej emerytury,
• ukończyły wcześniejszy wiek emerytalny (na ogół 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn),
• nie przystąpiły do OFE lub złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa,
• rozwiązały stosunek pracy – jeśli są pracownikami (art. 184 ustawy emerytalnej).

Nowa emerytura jest ustalana na podstawie stanu indywidualnego konta w ZUS i stanowi wynik podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku przejścia na emeryturę. Na podstawę obliczenia emerytury składają się: kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego (odzwierciedlającego przebieg kariery zawodowej do 31 grudnia 1998 r.) oraz kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych w okresie od 1 stycznia 1999 r. z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Niektórym osobom ZUS może obliczyć nową emeryturę (w tym również emeryturę we wcześniejszym wieku) częściowo na nowych, a częściowo na starych zasadach, jeśli taki sposób ustalenia wysokości świadczenia jest dla zainteresowanego korzystniejszy. Emerytura w mieszanej wysokości może zostać obliczona osobom, które łącznie spełniły następujące warunki:

• nie przystąpiły do OFE (lub złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa),
• nie pobrały (choćby za 1 miesiąc) wcześniejszej emerytury obliczonej według dotychczasowych zasad,
• wiek uprawniający do emerytury ukończyły lub ukończą w latach 2009–2013.

WAŻNE!

Emerytura mieszana jest obliczana w odpowiednim procencie według „starych” i według „nowych” zasad.

Dla osób, które, tak jak Państwa pracownik, ukończyły wiek uprawniający do emerytury w 2009 r., emerytura mieszana składa się z sumy 80% emerytury wyliczonej według starych zasad oraz 20% procent emerytury obliczonej ze składek i kapitału początkowego. Ustalając „starą” część emerytury mieszanej, ZUS ustala podstawę wymiaru świadczenia uwzględniając zarobki osoby ubezpieczonej ze wskazanych lat pracy oraz kwotę bazową obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o świadczenie lub powstania prawa do emerytury (jeśli w dniu zgłoszenia wniosku nie były jeszcze spełnione wszystkie wymagane warunki). Stara część emerytury mieszanej składa się z 3 składników:

• części socjalnej świadczenia (24% kwoty bazowej),
• części należnej za okresy składkowe (po 1,3% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych),
• części należnej za okresy nieskładkowe (po 0,7% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów nieskładkowych).

Nowa emerytura, w tym również emerytura ustalona w mieszanej wysokości, może zostać następnie przeliczona. Ponowne ustalenie wysokości tego świadczenia jest możliwe przede wszystkim wtedy, gdy osoba uprawniona podlegała po jego przyznaniu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Może ona ubiegać się o przeliczenie przyznanego świadczenia nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego (art. 108 ustawy emerytalnej). Od przyznania emerytury nie musi upłynąć pełne 12 miesięcy. Istotne jest to, aby zakończył się rok kalendarzowy, w którym ustalono prawo do tego świadczenia. Osoba, która nie podlega już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wniosek o ponowne ustalenie emerytury może zgłosić w każdym czasie po ustaniu tych ubezpieczeń.

ZUS przyznał od 1 września 2011 r. wcześniejszą emeryturę 55-letniej kobiecie i ustalił to świadczenie w mieszanej wysokości. Od 1 czerwca 2012 r. osoba ta ponownie podjęła zatrudnienie, które zamierza kontynuować jeszcze przez 2 lata. Ze złożeniem pierwszego wniosku o ponowne ustalenie emerytury nie musi czekać do września 2012 r., ale mogła go złożyć już w styczniu 2012 r., a więc po upływie roku kalendarzowego, w którym ZUS przyznał emeryturę.

WAŻNE!

Wniosek o ponowne ustalenie emerytury można złożyć po upływie roku kalendarzowego, w którym ZUS przyznał emeryturę.

W celu ponownego ustalenia nowej emerytury ZUS najpierw ustala kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury, z uwzględnieniem ich waloryzacji (art. 108 ustawy emerytalnej). Następnie kwotę tych składek dzieli przez średnie dalsze trwanie życia, ustalone dla wieku danego ubezpieczonego, obowiązujące w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury. Ustalona w ten sposób kwota podlega doliczeniu do kwoty wypłacanego dotychczas świadczenia.

Anna D. po ukończeniu 55 lat na początku marca 2011 r. nabyła prawo do wcześniejszej emerytury (na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej). Wysokość świadczenia została obliczona według mieszanych zasad i wyniosła 2340,60 zł (po waloryzacji od 1 marca 2012 r. – 2411,60 zł). Anna D. od 1 lipca 2011 r. ponownie podjęła zatrudnienie, które wykonuje do dnia dzisiejszego. 12 kwietnia 2012 r. mając 56 lat i 1 miesiąc, zgłosiła wniosek o ponowne ustalenie emerytury. Dokonując jej przeliczenia ZUS podzielił kwotę składek emerytalnych zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej w okresie od kwietnia do grudnia 2011 r. (5360,90 zł) przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 56 lat (290,5 miesięcy). Uzyskaną w ten sposób kwotę (18,45 zł) zsumował z dotychczasową kwotą świadczenia ustaloną po waloryzacji od 1 marca 2012 r. (2411,60 zł + 18,45 zł = 2430,05 zł).

Aby ZUS dokonał ponownego ustalenia emerytury, wystarczy wniosek osoby uprawnionej. Podmiot, który zatrudnia (zatrudniał) zainteresowaną osobę po przyznaniu emerytury, nie musi wystawiać zaświadczenia potwierdzającego jej zatrudnienie, a także wysokość wypłaconych wynagrodzeń. Dane potrzebne do przeliczenia emerytury (dotyczące podlegania ubezpieczeniom po przyznaniu emerytury, wysokości zewidencjonowanych składek emerytalnych i ustania ubezpieczeń) są zapisane na indywidualnym koncie w ZUS.

Jednak doliczenie przez ZUS okresów składkowych i nieskładkowych przebytych po przyznaniu emerytury oraz przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem zarobków przypadających po jej przyznaniu z zastosowaniem nowej kwoty bazowej nie będzie możliwe nawet po przedstawieniu zaświadczenia pracodawcy potwierdzającego staż zatrudnienia oraz zarobki po przyznaniu emerytury. Obowiązujące przepisy nie przewidują bowiem możliwości zastosowania wymienionych konstrukcji w przypadku nowej emerytury oraz emerytury przyznanej we wcześniejszym wieku emerytalnym i obliczonej w części na dotychczasowych zasadach.

Emerytura ustalona w mieszanej wysokości może zostać ponownie ustalona (niezależnie od jej przeliczenia na podstawie art. 108 ustawy emerytalnej) wyłącznie wtedy, gdy osoba uprawniona przedłoży:

• nowe dokumenty dotyczące okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed ustaleniem prawa do emerytury, a nieuwzględnionych w wymiarze świadczenia lub
• nowe dokumenty potwierdzające wysokość zarobków uzyskiwanych w latach poprzedzających rok przyznania emerytury.

W takim przypadku ZUS dolicza nowe okresy składkowe i nieskładkowe oraz sprawdza, czy jest możliwe przeliczenie podstawy wymiaru części emerytury mieszanej ustalonej na starych zasadach (np. przez wskazanie zarobków z innych 10 kolejnych lat kalendarzowych lub zamianę wariantu 10 kolejnych lat na wariant 20 dowolnie wybranych lat bądź odwrotnie). Przeliczenie podstawy wymiaru jest możliwe wówczas, gdy nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia (wypadkowa zarobków oraz przeciętnych płac w wybranych latach) okaże się wyższy od wskaźnika ustalonego poprzednio. Jeżeli nowo wskazane okresy składkowe i nieskładkowe lub wynagrodzenia dotyczą okresu sprzed 1 stycznia 1999 r., ZUS dokonuje również ponownego ustalenia kapitału początkowego, nie czekając na wniosek osoby uprawnionej.

Maria G. w sierpniu 2009 r. nabyła prawo do wcześniejszej emerytury (na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej). ZUS obliczył jej świadczenie w mieszany sposób. Do ustalenia kapitału początkowego zostały przyjęte najkorzystniejsze zarobki z lat 1986–1995 (wskaźnik wysokości podstawy wymiaru – dalej wwpw = 95,40%), a do ustalenia podstawy wymiaru „starej” części emerytury – zarobki z lat 1999–2008 (wwpw = 93,50%). Ubiegając się o emeryturę ubezpieczona nie mogła przedłożyć dokumentów potwierdzających okresy składkowe i nieskładkowe oraz uzyskane wynagrodzenia z lat 1996–1998. Były one najwyższe (w stosunku do przeciętnych płac) ze wszystkich lat jej kariery zawodowej. W maju 2012 r. uprawniona dotarła do dokumentacji osobowej i płacowej zlikwidowanego pracodawcy i uzyskała sporządzone przez archiwum wypisy z tej dokumentacji. Po dostarczeniu ich do ZUS wraz z wnioskiem o ponowne ustalenie emerytury ZUS dokonał przeliczenia „starej” części świadczenia. Podstawa wymiaru została ponownie ustalona z uwzględnieniem wynagrodzeń z lat 1991–2000 (wwpw = 104,50%) oraz przy zastosowaniu kwoty bazowej dotychczas przyjętej do obliczenia świadczenia. Od tak ustalonej podstawy wymiaru została następnie obliczona „stara” część emerytury mieszanej. Ustalając jej wysokość ZUS uwzględnił niezaliczone dotychczas okresy składkowe i nieskładkowe z lat 1996–1998. ZUS dokonał również przeliczenia kapitału początkowego z uwzględnieniem zarobków z lat 1989–1998 (wwpw = 106,40%). Przy uwzględnieniu przeliczonego kapitału początkowego oraz ponownie ustalonej „starej” części emerytury ZUS obliczył na nowo mieszaną wysokość świadczenia.

Podstawa prawna:

• art. 24, art. 26, art. 53, art. 108, art. 111, art. 113, art. 183–184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).