1 października 2011 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przewiduje ona korzystne rozwiązania dla osób, którym po 30 września br. ZUS zawiesił emeryturę z powodu kontynuowania stosunku pracy. Nowe regulacje to skutek wprowadzenia od 1 stycznia 2011 r. art. 103a ustawy emerytalnej. Przewiduje on zawieszenie prawa do emerytury dla osób, które nie rozwiązały stosunku pracy z pracodawcą, na którego rzecz wykonywały zatrudnienie bezpośrednio przed nabyciem prawa do tego świadczenia.
Przypomnijmy, że przepis ten od 1 października br. obejmuje również osoby, które prawo do emerytury nabyły w okresie obowiązywania wcześniejszych przepisów (przed 1 stycznia 2011 r.), niezawierających zakazu łączenia pracy z pobieraniem emerytury.
Przeliczenie najwcześniej za półtora roku
Emeryt, który w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 30 września 2011 r. pobierał emeryturę, kontynuując stosunek pracy nawiązany przed jej uzyskaniem i któremu ZUS w związku z tym zawiesił to świadczenie od 1 października br., będzie mógł wystąpić z wnioskiem o ponowne ustalenie emerytury.
Taką możliwość przepisy przewidują dla osób, które:
- nie pobierały emerytury zawieszonej wskutek kontynuowania zatrudnienia co najmniej przez 18 miesięcy oraz
- rozwiązały stosunek pracy.
Jeśli emeryt będzie pozostawał w ubezpieczeniu z innego tytułu, przeliczenie emerytury nastąpi dopiero po ustaniu tego ubezpieczenia.
Osoby, które spełnią warunki do ponownego ustalenia emerytury, z reguły mogą liczyć na wyższą kwotę świadczenia niż ta, która została obliczona po raz pierwszy. Gdyby jednak w wyniku ponownego obliczenia emerytury nowa kwota okazała się niższa od dotychczasowej, świadczenie będzie przysługiwało w poprzednio ustalonej wysokości. Z możliwości ponownego obliczenia emerytury na tych zasadach będzie można skorzystać tylko jeden raz.
Ponowne ustalenie starej emerytury
Możliwość skorzystania z nowych przepisów przewidujących ponowne obliczenie świadczenia będą miały zarówno osoby uprawnione do,, starej”, jak i do „nowej” emerytury.
Warto przypomnieć, że to pierwsze świadczenie (ustalane dla urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. oraz tych spośród urodzonych po 1948 r., którzy do końca 2008 r. spełnili warunki do uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych) składa się z 3 składników:
- części socjalnej (24% kwoty bazowej),
- części należnej za okresy składkowe (po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok tych okresów) oraz
- części należnej za okresy nieskładkowe (po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok tych okresów).
Z kolei podstawa wymiaru emerytury to iloczyn wskaźnika wysokości tej podstawy (wypadkowej zarobków oraz przeciętnych płac w latach wskazanych do jej ustalenia) oraz aktualnej kwoty bazowej. Do obliczenia podstawy wymiaru świadczenia wskazuje się najkorzystniejsze zarobki z okresu aktywności zawodowej (na ogół z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia lub z 20 dowolnie wybranych lat z całego okresu ubezpieczenia).
Osoba, która przeszła na emeryturę ustalaną na tzw. dotychczasowych zasadach i której zawieszono świadczenie po 30 września br. co najmniej na 18 miesięcy, będzie mogła liczyć na ponowne jej obliczenie w taki sposób, jakby świadczenie to było ustalane po raz pierwszy. ZUS uwzględni więc wszystkie okresy składkowe i nieskładkowe przebyte przed zgłoszeniem wniosku o przeliczenie, a więc również te, które miały miejsce po ostatnim obliczeniu świadczenia. Z kolei przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury ZUS uwzględni zarobki z 10 kolejnych lat wybranych z 20-lecia poprzedzającego rok zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub z 20 dowolnie wybranych lat przypadających przed tym rokiem. Zarówno do ustalenia części socjalnej świadczenia, jak i do obliczenia podstawy jego wymiaru ZUS zastosuje kwotę bazową obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury.
Nowa emerytura też zostanie przeliczona
Przepisy przewidują również możliwość ponownego ustalenia tzw. nowej emerytury, obliczanej głównie dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Przypomnijmy, że ustalenie nowej emerytury jest wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwania życia ustalone dla wieku przejścia na emeryturę. Na podstawę obliczenia emerytury składa się zwaloryzowany kapitał początkowy (z tytułu ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 r.) oraz składki na ubezpieczenie emerytalne (z uwzględnieniem ich waloryzacji) zewidencjonowane na indywidualnym koncie w ZUS od 1 stycznia 1999 r.
W razie zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie „nowej” emerytury przez osobę, która spełnia warunki przewidziane w nowelizacji z 10 czerwca br., zostanie ona ponownie ustalona w taki sposób, jakby była obliczana po raz pierwszy. ZUS uwzględni więc kwotę kapitału początkowego (powiększonego o kolejne waloryzacje przeprowadzane w czerwcu każdego roku), a także wszystkie składki na ubezpieczenie emerytalne (z uwzględnieniem ich waloryzacji) według stanu na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury. Tak ustalona podstawa obliczenia emerytury będzie musiała być jednak pomniejszona o sumę wszystkich dotychczasowych wypłat tego świadczenia (przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne). Podstawę obliczenia emerytury pomniejszoną o dotychczasowe wypłaty świadczenia ZUS podzieli następnie przez średnie dalsze trwanie życia obowiązujące dla wieku, w którym emeryt zgłosi wniosek o ponowne wyliczenie świadczenia, ustalone na podstawie tablicy obowiązującej w dniu zgłoszenia tego wniosku.
Przeliczenie emerytury „mieszanej”
W przypadku osób uprawnionych do emerytury obliczonej w tzw. mieszanej wysokości (na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej) ZUS ponownie obliczy na omówionych wyżej zasadach wysokość „starej” i „nowej” części emerytury. Podstawa obliczenia części nowej emerytury zostanie pomniejszona o kwoty wypłaconego świadczenia ustalone w odpowiedniej proporcji do części „nowej” emerytury.
Podstawa prawna:
- art. 1–2 ustawy z 10 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 168, poz. 1001),
- art. 25–26, 53 i 103a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 257, poz. 1726).