Aby mówić o uprawnieniach do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, musimy najpierw wyjaśnić, jakie cechy powinno mieć zdarzenie, żeby mogło zostać uznane za taki wypadek.
Na wstępie przypomnijmy, że definicję wypadku w drodze do pracy lub z pracy zawiera art. 57 b ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeśli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Przyjmuje się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza.
Ponadto za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:
- innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
- zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
- zwykłego spożywania posiłków,
- odbywania nauki lub studiów.
Definicja wypadku w drodze do pracy lub z pracy jest bardzo rozbudowana. Warto więc zwrócić uwagę na kilka jej elementów.
Nagłość zdarzenia
Nagłość zdarzenia w przypadku tej grupy wypadków ma miejsce, gdy zdarzenie trwało krótko, np. przewrócenie się wskutek poślizgnięcia, upadek wskutek potknięcia się, upadek z wysokości, potrącenie przez poruszający się pojazd, skaleczenie, poparzenie, porażenie prądem.
Zewnętrzna przyczyna
Wypadek w drodze do lub z pracy musi nastąpić wskutek przyczyny zewnętrznej. Wprawdzie nie ma ustawowej definicji przyczyny zewnętrznej wypadku, jednak powszechnie przyjmuje się, że zewnętrzną przyczyną wypadku w drodze do lub z pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny w istniejących warunkach wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym. Mogą to być np. urazy powstałe wskutek działania maszyn, pojazdów, współpracowników. Czynnikiem zewnętrznym mogącym spowodować wypadek jest także oddziaływanie takich elementów, jak energia elektryczna, wysoka lub niska temperatura, hałas lub wstrząsy. Ponadto czynnikiem zewnętrznym może być także działanie sił przyrody (np. powódź, gołoledź). Przyczyna zewnętrzna wypadku nie musi być wyłączną (jedyną) przyczyną wypadku. A zatem do czynników zewnętrznych skutkujących powstaniem wypadku mogą się przyłączać także czynniki tkwiące w organizmie pracownika (np. choroby serca czy płuc). Tak też orzekł Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 26 lutego 2001 r. (II UKN 225/00, OSNP 2002/19/471). Istotne jest przy tym, że przyczyna zewnętrzna wypadku musi pozostawać z drogą do pracy lub z pracy w związku miejscowym i czasowym, co oznacza, że musi ona wystąpić w miejscu i czasie odbywania tej drogi.
WAŻNE!
Droga do pracy rozpoczyna się w miejscu zamieszkania z chwilą wyjścia z domu, a kończy się z chwilą przybycia do miejsca świadczenia pracy.
Uprawnienia do renty
Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:
- jest niezdolny do pracy,
- ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,
- niezdolność do pracy powstała w okresach zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
Ten ostatni warunek nie ma zastosowania do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
Ułatwienie (w świetle ogólnych zasad) dla osoby, która uległa wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy i z tego powodu stała się niezdolna do pracy, polega na tym, że nie musi ona wykazywać odpowiednio długiego okresu składkowego i nieskładkowego. A zatem nawet w razie niewielkiego stażu pracy (bądź dosłownie jednodniowego w pierwszym dniu pracy) pracownik, który stał się (co najmniej częściowo) niezdolny do pracy w wyniku wypadku w drodze do lub z pracy, ma możliwość uzyskania renty. Podstawą w takim przypadku jest uznanie zdarzenia, któremu uległ pracownik, za wypadek w drodze do pracy lub z pracy.
PRZYKŁAD
Pracownik po zakończeniu pracy udał się do domu. Podczas przechodzenia przez oblodzoną jezdnię przewrócił się i upadł pod koła przejeżdżającego samochodu. W wyniku obrażeń będących skutkiem tego wypadku został uznany za częściowo niezdolnego do pracy. Mimo że ma on 42 lata i zaledwie 10-letni staż pracy na przestrzeni całego życia, uzyskał prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.
Zasady dotyczące ustalania wysokości i wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy są takie same, jakie obowiązują przy obliczaniu i wypłacie renty z ogólnego stanu zdrowia. Do renty tej nie mają tym samym żadnego zastosowania przepisy ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy wynosi 543,29 zł, natomiast renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 706,29 zł.
Podstawa prawna:
- art. 57 i 62 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (DzU nr 237, poz. 2015).