Stosunek pracy przed złożeniem wniosku o wcześniejszą emeryturę muszą rozwiązać osoby zatrudnione w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które nie ukończyły wieku emerytalnego do końca 2008 r. Warunek rozwiązania stosunku pracy muszą spełnić również nauczyciele przechodzący na emeryturę z Karty Nauczyciela. W ich przypadku dodatkowo stosunek pracy musi zostać rozwiązany w odpowiedniej formie. Natomiast stosunek pracy urzędników państwowych i zawodowych kuratorów sądowych musi być rozwiązany z określonych przyczyn. Stosunek pracy muszą również rozwiązać osoby przechodzące na emeryturę pomostową oraz górnicy ubiegający się o emeryturę górniczą na dotychczasowych zasadach. Prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, prawo do wcześniejszej emerytury pracowniczej oraz emerytury kolejowej można uzyskać bez rozwiązywania stosunku pracy.
(?) Jestem kadrową w szkole podstawowej. Trzech nauczycieli urodzonych po 1948 r. spełnia warunki do przejścia na emeryturę bez względu na wiek z Karty Nauczyciela. Czy ci nauczyciele muszą rozwiązać stosunek pracy? Jeżeli tak, to w jakiej formie?
Zatrudnieni u Państwa nauczyciele, aby przejść na emeryturę przewidzianą w Karcie Nauczyciela, muszą rozwiązać stosunek pracy w szkole na swój wniosek.
Prawo do emerytury nauczycielskiej (z Karty Nauczyciela) mają osoby urodzone w okresie od 1 stycznia 1949 r. do 31 grudnia 1968 r., jeżeli do 31 grudnia 2008 r. udowodniły co najmniej:
- 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat wykonywania pracy nauczycielskiej co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć lub
- 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat wykonywania zatrudnienia w szkolnictwie specjalnym co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć (w przypadku nauczycieli klas, szkół, placówek i zakładów specjalnych).
Nauczyciele z tej grupy wiekowej, którzy przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego (OFE), aby nabyć prawo do emerytury na podstawie Karty Nauczyciela, muszą również złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Nauczyciele muszą również rozwiązać stosunek pracy nauczycielskiej. Warunek ten może być spełniony po 31 grudnia 2008 r.
WAŻNE!
Warunek rozwiązania stosunku pracy nauczyciel może spełnić po 31 grudnia 2008 r.
Rozwiązanie stosunku pracy musi nastąpić na wniosek nauczyciela, tj. na podstawie wypowiedzenia złożonego przez nauczyciela lub na podstawie porozumienia stron (jeżeli wniosek o rozwiązanie stosunku pracy złożył nauczyciel). Prawo do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek przysługuje również nauczycielowi, którego stosunek pracy wygasł wskutek upływu okresu pozostawania w stanie nieczynnym (np. z powodu częściowej likwidacji lub zmian organizacyjnych w szkole) lub w razie wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy przed upływem stanu nieczynnego.
(?) Szkoła, w której prowadzę sprawy kadrowe, zamierza przeprowadzić w 2010 r. redukcję zatrudnienia ze względu na konieczność zmniejszenia liczby klas. Czy nauczyciele, którzy mają wymagany staż pracy, mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, jeżeli to dyrektor szkoły rozwiąże z nimi stosunek pracy? Czy prawo do emerytury nauczycielskiej uzyskają osoby zatrudnione na czas określony, których umowy nie zostaną przedłużone?
Po rozwiązaniu stosunku pracy przez dyrektora szkoły, nauczyciele, którzy spełnią pozostałe warunki do przyznania emerytury nauczycielskiej z Karty Nauczyciela, uzyskają prawo do emerytury. Prawa do emerytury nauczycielskiej nie uzyskają nauczyciele, których umowa wygasa z upływem czasu, na jaki została zawarta.
Od zasady rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela, wymaganego do przyznania emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek, są wyjątki. Tego warunku nie muszą spełnić nauczyciele, z którymi stosunek pracy rozwiązał dyrektor szkoły z powodu całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w przypadku zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania, które uniemożliwiają dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć.
Warunek rozwiązania stosunku pracy nauczycielskiej nie jest spełniony wówczas, gdy umowa o pracę została zawarta z nauczycielem na czas określony i rozwiązała się z upływem okresu, na który została zawarta. Nauczyciel, który chce uzyskać prawo do emerytury bez względu na wiek i zawarł umowę o pracę na czas określony, musi złożyć wniosek o jej rozwiązanie jeszcze przed upływem okresu, na jaki została zawarta umowa. Jeżeli umowa ta wygaśnie z upływem okresu, na jaki została zawarta, i dyrektor szkoły nie zawrze z nauczycielem kolejnej umowy, która zostanie następnie rozwiązana – nauczyciel nie uzyska prawa do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek, nawet gdy przyczyną niezawarcia kolejnej umowy było ograniczenie liczby klas w szkole.
(?) Jeden z nauczycieli zatrudnionych w naszej szkole na 1/2 etatu pracuje równocześnie na 1/3 etatu w innej szkole. Nauczyciel chce przejść na emeryturę z Karty Nauczyciela rozwiązując tylko umowę o pracę na 1/3 etatu. Nie chcemy z tym nauczycielem rozwiązywać umowy o pracę. Czy w takiej sytuacji ZUS przyzna mu emeryturę bez względu na wiek?
Nauczyciel uzyska prawo do emerytury nauczycielskiej, jeżeli rozwiąże obydwa stosunki pracy w szkole – na 1/2 etatu i na 1/3 etatu.
Nauczyciel, który przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pozostaje w więcej niż jednym stosunku pracy nauczycielskiej, musi rozwiązać wszystkie stosunki pracy. Odnosi się to zarówno do sytuacji, gdy wszystkie stosunki pracy zostały zawarte przynajmniej w 1/2 obowiązującego wymiaru zajęć, jak i do przypadku, gdy jeden ze stosunków pracy został zawarty na mniej niż 1/2 etatu.
Nauczyciel zatrudniony dodatkowo przy innym rodzaju pracy niż nauczycielska, może kontynuować to zatrudnienie nieprzerwanie po przejściu na emeryturę.
(?) Prowadzę sprawy kadrowe w hucie. Część pracowników urodzonych po 1948 r., którzy są zatrudnieni w szczególnych warunkach, nie uzyskała prawa do wcześniejszej emerytury do końca 2008 r. Mają jednak długi staż pracy na 1 stycznia 1999 r. Czy te osoby mogą teraz przejść na emeryturę po ukończeniu obniżonego wieku emerytalnego? Czy ma znaczenie forma rozwiązania umowy o pracę?
Pracownicy mogą przejść na wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, ale muszą wcześniej rozwiązać stosunek pracy. Forma rozwiązania stosunku pracy nie ma znaczenia.
Prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej przysługuje osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które do końca 2008 r. nie ukończyły obniżonego wieku emerytalnego przewidzianego dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Osoby te uzyskają prawo do wcześniejszej emerytury po ukończeniu obniżonego wieku emerytalnego, jeżeli równocześnie spełniają następujące warunki:
- na 1 stycznia 1999 r. mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym odpowiedni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, pracy górniczej albo zatrudnienia na kolei, przewidziany dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.,
- nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa,
- rozwiązały stosunek pracy, jeżeli są zatrudnione na tej podstawie.
Jednym z warunków przyznania wcześniejszej emerytury na tej podstawie jest rozwiązanie stosunku pracy. Warunek ten odnosi się do wszystkich stosunków pracy, w jakich pracownik jest zatrudniony przed przejściem na emeryturę, bez względu na ich charakter i rodzaj wykonywanej pracy.
WAŻNE!
Przy wniosku o wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej nie ma znaczenia forma rozwiązania stosunku pracy (np. wypowiedzenie złożone przez pracownika, wypowiedzenie pracodawcy albo porozumienie stron).
(?) Jestem kadrową w kopalni węgla kamiennego. Zgłosił się do mnie górnik urodzony w 1958 r., który chce przejść na wcześniejszą emeryturę na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 stycznia 2007 r. Czy w tym przypadku górnik musi rozwiązać stosunek pracy?
ZUS przyzna zatrudnionemu u Państwa górnikowi prawo do emerytury górniczej na obowiązujących przed 1 stycznia 2007 r. zasadach, jeżeli górnik rozwiąże stosunek pracy.
Osoby urodzone w okresie od 1 stycznia 1949 r. do 31 grudnia 1968 r. uzyskają prawo do emerytury górniczej na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2006 r. (określonych w art. 34 w związku z art. 48 ustawy emerytalnej), jeżeli:
- do 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki wymagane do przyznania emerytury górniczej dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., wymienione w przepisach obowiązujących do 31 grudnia 2006 r.,
- nie są członkami OFE albo złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa,
- rozwiążą stosunek pracy, jeżeli są pracownikami.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. nadal mogą przejść na wcześniejszą emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 48 ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2006 r. W tym przypadku muszą udokumentować, że do 31 grudnia 2008 r. wykonywały pracę górniczą pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 25 lat, nie przystąpią do OFE (lub złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa) oraz – w przypadku pracowników – rozwiążą stosunek pracy.
WAŻNE!
Warunek rozwiązania stosunku pracy zarówno do celów przyznania wcześniejszej emerytury górniczej, jak i emerytury bez względu na wiek może być spełniony również po 31 grudnia 2008 r.
Rozwiązanie stosunku pracy nie jest natomiast wymagane do przyznania emerytury górniczej na zasadach obowiązujących od 1 stycznia 2007 r. (art. 50a–50e ustawy emerytalnej).
(?) Prowadzę sprawy kadrowe w urzędzie podlegającym pod ustawę o pracownikach urzędów państwowych. Jeden z urzędników (urodzony w 1948 r.) zatrudniony na podstawie mianowania chce przejść na emeryturę. Pracownik ukończył 62 lata i udowodnił 25-letni okres składkowy i nieskładkowy. Lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że pracownik trwale utracił zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy. Jeżeli rozwiążemy z tym pracownikiem stosunek pracy, to czy uzyska on prawo do wcześniejszej emerytury?
Urzędnik spełnia warunek wieku oraz stażu pracy wymaganego do uzyskania wcześniejszej emerytury. Jeżeli w wyniku wydanego orzeczenia lekarza orzecznika ZUS rozwiążą Państwo stosunek pracy z tym pracownikiem, będzie on miał możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury.
Urzędnicy państwowi urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. mają prawo do wcześniejszej emerytury, jeżeli ukończyli obniżony wiek emerytalny oraz udowodnili odpowiedni staż ubezpieczeniowy. Wiek emerytalny w przypadku mężczyzn wynosi 60 lat, a staż ubezpieczeniowy – 25 lat składkowych i nieskładkowych. Konieczne jest również rozwiązanie stosunku pracy urzędnika państwowego, przy czym stosunek ten musi zostać rozwiązany z przyczyn określonych w ustawie, tj. z powodu likwidacji urzędu albo jego reorganizacji uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie urzędnika, a jeżeli urzędnik był zatrudniony na podstawie mianowania – również, gdy jego stosunek pracy ustał wskutek:
- niezawinionej utraty uprawnień wymaganych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, jeśli urząd nie dysponuje innym stanowiskiem odpowiadającym kwalifikacjom posiadanym przez urzędnika, albo
- trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia urzędnika na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji, z wyłączeniem przypadku, gdy odmówił on zatrudnienia na innym zaproponowanym stanowisku.
(?) Jestem pracownikiem służby cywilnej. W 2008 r. ukończyłem 60 lat. Udowodniłem 22 lata składkowe oraz 5 lat nieskładkowych. Mój urząd przechodzi reorganizację i niewykluczone, że z tego powodu zostanę zwolniony z pracy. Czy mogę przejść na wcześniejszą emeryturę?
Nie ma Pan prawa do wcześniejszej emerytury. Pracownicy służby cywilnej mają prawo do wcześniejszej emerytury tylko w razie likwidacji urzędu.
Pracownicy służby cywilnej urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., których status jest uregulowany w ustawie z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej, mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, jeżeli:
- ukończyli wiek emerytalny – 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn – do dnia rozwiązania stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu,
- udowodnili wymagany okres składkowy i nieskładkowy – co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
- stosunek pracy został rozwiązany z powodu likwidacji urzędu.
Inna przyczyna rozwiązania stosunku pracy niż likwidacja urzędu nie uprawnia pracownika służby cywilnej do uzyskania wcześniejszej emerytury.
(?) Prowadzę sprawy kadrowe w sądzie. Jeden z zawodowych kuratorów sądowych (urodzony w 1947 r.) chce rozwiązać stosunek pracy i przejść na wcześniejszą emeryturę. Czy stosunek pracy takiej osoby musi zostać rozwiązany z określonych przyczyn?
Zawodowy kurator sądowy ma prawo do wcześniejszej emerytury tylko w przypadku rozwiązania stosunku pracy z przyczyn ściśle określonych w przepisach.
Warunki uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury przez zawodowych kuratorów sądowych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. są uregulowane w ustawie z 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych. Zawodowy kurator sądowy ma prawo do wcześniejszej emerytury w razie rozwiązania z nim stosunku pracy z powodu:
- likwidacji sądu albo jego reorganizacji uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie,
- rozwiązania z nim stosunku pracy z powodu trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli nie ma możliwości przeniesienia kuratora do innej pracy, odpowiedniej do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, z wyłączeniem przypadku, gdy kurator odmówił przejścia do takiej pracy.
Tylko jeśli stosunek pracy zostanie rozwiązany z wyżej określonych przyczyn, zawodowy kurator sądowy uzyska prawo do wcześniejszej emerytury, pod warunkiem ukończenia do dnia rozwiązania stosunku pracy 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) oraz udokumentowania wymaganego okresu zatrudnienia – co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
(?) Pracownica zatrudniona nieprzerwanie od kilku lat, w 2008 r. skończyła 55 lat. Do końca 2008 r. udowodniła 30-letni staż ubezpieczeniowy. Czy pracownica ma prawo do wcześniejszej emerytury, jeżeli nie rozwiążemy z nią umowy o pracę?
Uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury pracowniczej nie jest uzależnione od rozwiązania stosunku pracy. Kontynuowanie zatrudnienia nie jest również przeszkodą do wypłaty przez ZUS emerytury.
Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury pracowniczej mają kobiety urodzone w latach 1949 – 1953, które:
- ukończyły do 31 grudnia 2008 r. wiek emerytalny wynoszący 55 lat,
- do 31 grudnia 2008 r. udowodniły 30-letni okres składkowy i nieskładkowy lub – w przypadku całkowitej niezdolności do pracy – 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych,
- pozostawały w stosunku pracy ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, chyba że przez cały okres ubezpieczenia (30 lub 20 lat) wymagany do uzyskania tego świadczenia podlegały ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy,
- w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawały w stosunku pracy przynajmniej przez 6 miesięcy. Tego warunku nie muszą spełniać osoby, które w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę były uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy lub przez cały okres ubezpieczenia (30 lub 20 lat) wymagany do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej podlegały ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy,
- nie przystąpiły do OFE albo złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochodu budżetu państwa.
WAŻNE!
Osoby, które starają się o wcześniejszą emeryturę pracowniczą, nie muszą rozwiązywać stosunku pracy.
Warunek rozwiązania stosunku pracy nie jest również wymagany do nabycia prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn). Warunku tego nie muszą spełniać osoby przechodzące na emeryturę górniczą przyznawaną na nowych zasadach, emeryturę dla nauczycieli akademickich, emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (z wyjątkiem osób przechodzących na emeryturę pomostową i emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej), emeryturę kolejową, emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy górniczej czy emeryturę dla osób wykonujących działalność twórczą lub artystyczną.
Każda emerytura, w tym również emerytura pracownicza, może być wypłacana osobie kontynuującej zatrudnienie po nabyciu uprawnień do emerytury. Od 8 stycznia 2009 r. nie obowiązuje już art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej. ZUS nie zawiesi prawa do emerytury bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu kontynuowania zatrudnienia (bez rozwiązania stosunku pracy) z pracodawcą, u którego pozostawał w stosunku pracy bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do świadczenia.
(?) Jestem kadrową w jednej ze spółek PKP. Jedna z pracownic, zatrudniona jako dyżurna ruchu, niedługo zamierza przejść na emeryturę pomostową. Czy przyznanie tego świadczenia jest uzależnione od rozwiązania stosunku pracy, a jeżeli tak, to czy musi ono nastąpić w określonej formie?
Pracownica uzyska prawo do emerytury pomostowej, jeżeli rozwiąże stosunek pracy. Nie ma znaczenia forma rozwiązania tego stosunku.
Emerytura pomostowa na ogólnych zasadach przysługuje pracownikowi urodzonemu po 31 grudnia 1948 r., który spełnił łącznie następujące warunki:
- ukończył wiek co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna),
- udowodnił okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,
- przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej lub w myśl art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej,
- po 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej,
- ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
- rozwiązał stosunek pracy, jeżeli był zatrudniony.
Jednym z warunków wymaganych do przyznania emerytury pomostowej jest wymóg rozwiązania stosunku pracy. Osoby, które pracują u kilku pracodawców, prawo do wcześniejszej emerytury uzyskają po rozwiązaniu wszystkich stosunków pracy. Nie ma znaczenia forma rozwiązania stosunku pracy (np. wypowiedzenie pracownika).
Stosunek pracy nie musi dotyczyć zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ponieważ prawo do emerytury pomostowej przysługuje bez względu na wykonywanie takiego zatrudnienia ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie.
Podstawa prawna
- art. 88 Karty Nauczyciela,
- art. 27, art. 29, art. 32, art. 40, art. 46, art. 50a, art. 50e i art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227),
- art. 3 ustawy z 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 167, poz. 1397 ze zm.),
- art. 27 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.),
- art. 98 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505),
- art. 25 ustawy z 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U. Nr 98, poz. 1071 ze zm.).