Warunki wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury pracowniczej zostały określone w art. 29 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Przepis ten przewiduje możliwość przyznania emerytury ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie ukończyli wieku wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
Kobietom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., które 60 lat ukończyły najpóźniej 31 grudnia 2008 r., a więc w przypadku zgłoszenia wniosku o emeryturę, począwszy od 1 stycznia 2009 r. – przysługuje prawo do emerytury powszechnej z tytułu ukończenia 60 lat. Ubezpieczeni–mężczyźni, urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat, mogą przejść na wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Warunkiem jest, aby osiągnęli wiek 60 lat oraz udowodnili okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat albo 25 lat w przypadku orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
Emerytura ta przysługuje ubezpieczonemu, który:
- ostatnio przed zgłoszeniem wniosku był pracownikiem oraz
- w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom społecznym pozostawał w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy.
WAŻNE!
Pozostawanie „ostatnio” w ubezpieczeniu pracowniczym nie oznacza okresu przypadającego bezpośrednio przed spełnieniem warunków do emerytury czy też zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. Chodzi tu o ostatni tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Przy ustalaniu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom społecznym (ubezpieczeniu społecznemu) uwzględnia się okres, w jakim zainteresowany ostatnio podlegał tym ubezpieczeniom. Nie chodzi tu o okres ostatnich 24 miesięcy przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę.
Przykład
Wniosek o emeryturę składa 60-letni ubezpieczony Janusz K. (60 lat ukończył 22 grudnia 2008 r.). Wnioskodawca udowodnił 21-letni okres prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, przebyty w latach 1990–2007. Od 2008 r. pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy.
ZUS przyzna wcześniejszą emeryturę pracowniczą, gdyż ubezpieczony udowodnił 35-letni staż emerytalny, a ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu podlegał, było ubezpieczenie z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy. Ostatnio był więc pracownikiem. Spełnia także warunek podlegania – w okresie ostatnich 24 miesięcy, w których był objęty ubezpieczeniami – przez co najmniej 6 miesięcy ubezpieczeniom pracowniczym.
Wcześniejsza emerytura pracownicza przysługuje także ubezpieczonym, którzy:
- ostatnio nie pozostawali w ubezpieczeniu pracowniczym,
- w okresie ostatnich 24 miesięcy ubezpieczenia nie posiadają co najmniej 6-miesięcznego okresu ubezpieczenia pracowniczego,
– pod warunkiem że posiadają okres ubezpieczenia pracowniczego wynoszący:
- 35 lat albo
- 25 lat – w przypadku orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
Ubezpieczony, który w dniu ubiegania się o emeryturę jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy, nie musi spełniać warunku posiadania co najmniej 6-miesięcznego okresu ubezpieczenia pracowniczego w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jednak wymaga się, aby ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu podlegał, było ubezpieczenie z tytułu wykonywania zatrudnienia w ramach stosunku pracy.
Począwszy od 1 stycznia 2009 r., kobiety urodzone przed 1 stycznia 1949 r. i posiadające co najmniej 15 lat okresów składkowych i nieskładkowych spełniają warunki do emerytury powszechnej. W przypadku zgłoszenia wniosku o emeryturę w 2009 r. ZUS przyzna im zatem emeryturę powszechną, a nie wcześniejszą.
W związku z powyższym omawianie uprawnień do wcześniejszej emerytury ograniczamy do świadczeń przysługujących mężczyznom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r.
Emerytura dla osób uprawnionych do renty wypadkowej
Na emeryturę w wieku 60 lat może przejść mężczyzna uprawniony do renty z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową. Musi jednak udowodnić co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.
Emerytura ta przysługuje ubezpieczonym uprawnionym do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy:
- pracy,
- wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej,
- prowadzeniu działalności twórczej lub artystycznej,
- wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia,
- wykonywaniu przez osoby duchowne i zakonne czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi bądź zakonnymi albo wskutek choroby zawodowej.
Emerytura ta przysługuje także osobom uprawnionym do renty na zasadach określonych w ustawie z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Emerytura jest należna w związku z – zaistniałym przed 1 stycznia 2003 r. – wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy bądź z miejsca wykonywania czynności czy też prowadzenia wyżej wymienionych rodzajów działalności).
Emerytura z tytułu działalności artystycznej lub twórczej
Emerytura ta przysługuje po spełnieniu warunków określonych dla pracowników wykonujących działalność artystyczną lub twórczą.
Prawo do emerytury nabywa twórca lub artysta:
- po osiągnięciu wieku przewidzianego dla danego rodzaju działalności (np. muzyk grający na instrumentach smyczkowych lub operator obrazu filmowego – 60 lat),
- po udowodnieniu okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.
Podstawa prawna:
- ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).