Rozpatrując kwestię przejścia z renty na emeryturę, należy zwrócić uwagę na dwa aspekty tego zagadnienia. Pierwszy dotyczy osób, które mają ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i które osiągnęły powszechny wiek emerytalny, oraz drugi dotyczący osób, które nie osiągnęły jeszcze powszechnego wieku emerytalnego, ale spełniają warunki do przyznania emerytury w obniżonym wieku.
Emerytura z urzędu
Od dnia 1 stycznia 2006 r. obowiązują przepisy, na mocy których ZUS zobowiązany jest do przyznawania z urzędu emerytury zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy.
Emeryturę przyznaje się z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która ukończyła 60 lat w przypadku kobiet oraz 65 lat w przypadku mężczyzn. W tym przypadku od ubezpieczonego wymaga się udokumentowania jakiegokolwiek okresu ubezpieczenia, lecz nie ma określonej liczby lat, jakie muszą być udokumentowane.
Ubezpieczonym, którzy nie mogą udowodnić wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (20 lat w przypadku kobiet oraz 25 lat w przypadku mężczyzn), przyznawana jest emerytura najniższa.
WAŻNE!
Emerytura z urzędu nie może być niższa od dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy.
Emeryturę, o której mowa, przyznaje się z urzędu od chwili osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, nie wcześniej jednak niż od 1 stycznia 2006 r., czyli od dnia wejścia nowych przepisów w życie. W tej sytuacji prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustaje z dniem przyznania prawa do emerytury.
Wysokość świadczenia emerytalnego obliczana jest zgodnie z podstawą wymiaru dotychczas pobieranej renty i przy zastosowaniu kwoty bazowej ostatnio przyjętej do jej obliczenia.
Emerytura z urzędu przyznawana jest na podstawie dokumentów, które znajdują się już w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i na podstawie których przyznana została renta z tytułu niezdolności do pracy. Jeżeli rencista jest w posiadaniu dodatkowych dokumentów, które potwierdzają jego zarobki, a których dotychczas nie założył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w każdej chwili może je przedłożyć w celu przeliczenia na nowo wysokości jego świadczenia.
WAŻNE!
Regulacji dotyczących przeliczania wysokości świadczenia nie stosuje się do osób, które mają ustalone prawo do emerytury, jednakże pobierają rentę z tytułu niezdolności z wyboru, ponieważ jest ona dla nich świadczeniem korzystniejszym ze względu na jej wysokość.
Przyznanie z urzędu emerytury zamiast pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy nie likwiduje orzeczonej w stosunku do osoby ubezpieczonej niezdolności do pracy lub do samodzielnej egzystencji, a tym samym uprawnień z tym związanych. Zmianie ulega jedynie rodzaj wypłacanego świadczenia.
Ponieważ emerytury z urzędu przyznawane są ubezpieczonym, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny (60 lat kobiety, 65 lat mężczyźni), osoby te mogą osiągać dochód z pracy zarobkowej, który nie podlega żadnym ograniczeniom.
Przykład
Pani Irmina Ł. od 2 lat pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jednocześnie pracuje na 1/4 etatu, osiągając tym samym przychód, który nie wpływa na zmniejszenie bądź zawieszenie pobieranej przez nią renty. W październiku br. Irmina Ł. ukończyła 60 lat. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ZUS wydał decyzję o przyznaniu Irminie Ł. emerytury zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy.
W tym przypadku Irmina Ł. nie traci orzeczonej w stosunku do niej niezdolności do pracy. Ponieważ osiągnęła powszechny wiek emerytalny, nie obowiązują ją już przepisy dotyczące zawieszalności świadczeń, co oznacza, że może pobierać wynagrodzenie, które nie jest ograniczone żadnymi limitami.
Ponadto przysługuje jej prawo do ponownego przeliczenia wysokości świadczenia w sytuacji, w której przedstawi Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych dokumenty potwierdzające jej zarobki. Przeliczenie to może nastąpić jedynie na jej wniosek.
Emerytura w obniżonym wieku emerytalnym
W przypadku spełnienia określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych warunków, renciści mogą skorzystać z prawa do przejścia na emeryturę, pomimo nieosiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
W tym przypadku przepisy ustawy rozgraniczają ubezpieczonych - rencistów na dwie grupy, w zależności od ich daty urodzenia.
Ubezpieczeni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r.
W przypadku osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., które nie osiągnęły powszechnego wieku emerytalnego, a posiadają stwierdzoną przez lekarza orzecznika ZUS niezdolność do pracy i mają uprawnienia do renty z tytułu niezdolności do pracy, przepisy ww. ustawy wymagają spełnienia następujących warunków:
• w przypadku kobiet - osiągnięcia wieku 55 lat oraz posiadania co najmniej 20-letniego stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych),
• w przypadku mężczyzn - osiągnięcia wieku 60 lat oraz posiadania co najmniej 25-letniego stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych).
Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r.
Renciści z tej grupy wiekowej, aby nabyć uprawnienia do emerytury, muszą:
• osiągnąć wiek, który wynosi 55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla mężczyzn,
• legitymować się 20-letnim stażem pracy w przypadku kobiet oraz 25-letnim stażem pracy w przypadku mężczyzn.
Od tej grupy ubezpieczonych przepisy oprócz warunku dotyczącego wieku oraz stażu pracy wymagają spełnienia dodatkowych wymogów.
Z prawa do tego świadczenia mogą skorzystać ubezpieczeni, którzy:
• nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa oraz
• wszystkie wymagane warunki, dotyczące osiągnięcia określonego wieku oraz posiadania określonego stażu pracy, spełnią do 31 grudnia 2008 r.
WAŻNE!
W tym przypadku osoba, która przechodzi z renty na emeryturę, aby uzyskać prawo do emerytury wcześniejszej, musi dodatkowo spełnić warunek pozostawania ostatnio, przed złożeniem wniosku o emeryturę, w ubezpieczeniu pracowniczym.
Do wniosku o emeryturę warto dołączyć dodatkowe dokumenty potwierdzające wysokość osiąganych zarobków, które nie zostały złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przy okazji ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Mogą one bowiem wpłynąć korzystnie na wysokość przyszłego świadczenia emerytalnego.
Podstawa prawna:
• ustawa z 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 169, poz. 1412) wprowadzająca nowy przepis art. 27a do ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).