Zakres regulacji
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz pozostałych świadczeń w razie choroby i macierzyństwa należy uwzględniać składniki wynagrodzenia, od których jest odprowadzana składka na ubezpieczenie chorobowe. Do podstawy wymiaru nie należy wliczać składników, co do których obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe albo umowy o pracę (u pracodawców niemających obowiązku tworzenia regulaminów wynagradzania) zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku.Ubezpieczeni, którym przed wejściem w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego obliczono podstawę wymiaru zasiłku bez uwzględnienia składników wynagrodzenia, do których nie mieli prawa w okresie pobierania zasiłku, mogą wystąpić do ZUS lub pracodawcy o ponowne ustalenie podstawy wymiaru zasiłku z uwzględnieniem tych składników. W takich przypadkach pracodawca ma obowiązek, na wniosek pracownika, przeliczyć podstawę wymiaru zasiłków i wypłacić wyrównanie. Wyrównując zasiłek przysługujący za okres poprzedzający dzień ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, pracodawca ma obowiązek wypłacić wyrównanie wraz z ustawowymi odsetkami. Od 15 października 2005 r. odsetki te wynoszą 11,5% w stosunku rocznym (od 10 stycznia do 14 października 2005 r. wynosiły 13,5% w skali roku).
Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 28 sierpnia 2008 r. kwoty wyrównań zasiłków z ubezpieczeń społecznych oraz odsetek od tych wyrównań, wypłacanych na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r., powinny zostać rozliczone w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne.
Przeliczanie podstawy wymiaru dotyczy także wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy z powodu choroby, wypłacanych ze środków pracodawcy. Wynagrodzenia te są bowiem obliczane według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Jednak o kwoty ewentualnych odsetek za opóźnienie w wypłacie wyrównania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z powodu choroby pracodawca nie może pomniejszyć należnych za dany miesiąc składek na ubezpieczenia społeczne.
Pracodawca nie może rozliczyć w ciężar składek wyrównania wynagrodzenia chorobowego (należnego za pierwsze 33 dni choroby w roku kalendarzowym) ani odsetek wypłacanych wraz z tym wyrównaniem.
Wyrównanie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy
W przypadku wypłaty wyrównania wynagrodzenia ubezpieczonego za czas niezdolności do pracy z powodu choroby płatnik składek powinien wypełnić imienny raport miesięczny ZUS RSA, wpisując:
• w bloku III.B, w polu 01 - właściwy kod tytułu ubezpieczenia (np. 01 10 xx). W przypadku wypłaty wyrównania ubezpieczonemu, który w dniu wypłaty wyrównania nie podlega ubezpieczeniom u danego płatnika składek, należy użyć kodu tytułu ubezpieczenia 30 00 xx,
Jeśli pracownik ma prawo do wyrównania świadczeń za różne okresy, w raporcie ZUS RSA należy wykazać całą kwotę wyrównania i ostatni okres, za który przysługuje wyrównanie.
Zakład pracy wypłacił pracownikowi w styczniu 2007 r. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby za okres od 8 do 19 stycznia 2007 r. Następnie w grudniu 2007 r. płatnik wypłacił pracownikowi wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby za okres od 17 do 21 grudnia 2007 r.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego pracownik złożył we wrześniu 2008 r. wniosek o wypłatę wyrównania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, które powinno zostać naliczone od podstawy wymiaru uwzględniającej wcześniej niewliczaną premię miesięczną.
• w bloku III.B, w polu 03 i 04 - ostatni okres, za który przysługuje wyrównanie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, tj. 17.12. - 21.12.,
• w bloku III.B, w polu 07 - kwotę 425 zł; jest to łączna kwota wyrównania, przysługująca za wszystkie okresy niezdolności do pracy z powodu choroby (tj. okres 8.01-19.01.2007 r. kwota 300 zł, okres 17.12-21.12.2007 r. kwota 125 zł).
Jeśli ostatni okres, za jaki pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe, przypadał na przełomie lat kalendarzowych, w raporcie ZUS RSA należy wykazać całą kwotę wyrównania i okres wypłaty wynagrodzenia obejmujący jeden (ostatni) rok kalendarzowy.
Wypełniając raport ZUS RSA nie można wykazać okresu przypadającego na przełomie roku; należy wykazać okres przypadający w ostatnim roku, za który wyrównanie jest wypłacone.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego pracownik złożył we wrześniu 2008 r. wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z powodu choroby za okres od 27 grudnia 2007 r. do 11 stycznia 2008 r., wypłaconego w styczniu 2008 r.
• w bloku III.B, w polu 03 i 04 - okres, za który przysługuje wyrównanie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy przypadający w nowym roku, tj. 01.01-11.01.,
• w bloku III.B, w polu 07 - kwotę 400 zł; jest to kwota wyrównania, przysługująca za cały okres niezdolności do pracy z powodu choroby (tj. okres 27.12.-31.12.2007 r. kwota 125 zł, okres 01.01.-11.01.2008 r. kwota 275 zł).
Kwotę wyrównania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z powodu choroby należy uwzględnić w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wykazanej w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA sporządzanym za danego pracownika za miesiąc, w którym nastąpi wypłata tego wyrównania. Od kwoty wyrównania należy pobrać składkę w wysokości 9% podstawy wymiaru, ponieważ stawka składki, jaką należy zastosować, zależy od daty wypłacenia przychodu.
Ewentualne odsetki za opóźnienie w wypłacie wyrównania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z powodu choroby nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Kwotę wyrównania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy (bez odsetek) należy doliczyć do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc, w którym wypłacono wyrównanie.
Wyrównanie zasiłku i odsetek - odrębne rozliczenie
Przy rozliczaniu wyrównania zasiłków z ubezpieczeń społecznych obowiązują te same zasady, co przy rozliczaniu wyrównania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Kwoty wyrównań nie stanowią jednak podstawy do naliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Ponadto wyrównanie zasiłków i wypłacone wraz z wyrównaniem odsetki należy rozliczyć w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne w miesiącu dokonania ich wypłaty.Wypłatę odsetek z tytułu wyrównania wysokości świadczeń należy rozliczyć w kolejnej pozycji raportu ZUS RSA, po rozliczeniu wyrównania zasiłku, w następujący sposób:
Pracownik pobrał w zakładzie pracy zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego za okresy: od 16 do 30 listopada 2005 r., od 21 do 31 października 2006 r. oraz od 17 do 24 grudnia 2007 r. Wszystkie zasiłki zostały wypłacone w terminach wypłat wynagrodzenia za dany miesiąc, tj. w miesiącu, za który zasiłek przysługiwał. W podstawie wymiaru zasiłków zakład pracy nie uwzględniał premii miesięcznej, której faktycznie pracownicy nie otrzymywali za czas niezdolności do pracy.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego pracownik złożył w październiku 2008 r. wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru wypłaconych zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypłatę wyrównania wraz z odsetkami.
W październiku 2008 r. płatnik składek wypłacił należne wyrównanie w łącznej kwocie 935 zł oraz odsetki w wysokości 215,80 zł - za wszystkie okresy pobierania zasiłku chorobowego.
• w bloku III.B, w polu 07 - kwotę 935 zł; jest to łączna kwota wyrównania, przysługująca za wszystkie okresy pobierania zasiłku chorobowego począwszy od 16 listopada 2005 r. (tj. okres 16.11.-30.11.2005 r. kwota 412,50 zł, okres 21.10-31.10.2006 r. kwota 302,50 zł, okres 17.12.-24.12.2007 r. kwota 220 zł);
• w bloku IV.B, w polu 07 - kwotę 215,80 zł; jest to łączna kwota odsetek, przysługująca z tytułu wyrównania zasiłku chorobowego za wszystkie lata.
Wyrównanie zasiłków różnego rodzaju
Rozliczenie wypłaconych świadczeń będzie bardziej skomplikowane, jeśli ubezpieczony pobierał więcej niż jeden rodzaj zasiłku. W takiej sytuacji w kolejnych blokach raportu ZUS RSA należy odrębnie rozliczyć wyrównania poszczególnych rodzajów zasiłków, a następnie odsetki od wyrównania poszczególnych rodzajów zasiłków.
Pracownica pobrała w grudniu 2005 r. zasiłek opiekuńczy z ubezpieczenia chorobowego za okres od 6 do 15 grudnia 2005 r. W styczniu 2006 r. pracownica otrzymała zasiłek chorobowy za okres od 16 do 31 grudnia 2005 r. W kwietniu 2008 r. otrzymała zasiłek opiekuńczy za okres od 25 do 31 marca 2008 r. Wszystkie świadczenia zostały naliczone od podstawy wymiaru ustalonej od wynagrodzenia zasadniczego, bez uwzględnienia dodatkowych składników wynagrodzenia, ponieważ nie zostały określone zasady ich zmniejszania za okres niezdolności do pracy.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego pracownica złożyła wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru wypłaconych zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypłatę wyrównania wraz z odsetkami.
We wrześniu 2008 r. płatnik składek wypłacił należne wyrównanie w łącznej kwocie 347,50 zł oraz odsetki w wysokości 184,80 zł - za wszystkie okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia chorobowego.
• w bloku III.B, w polu 07 - kwotę 187,50 zł; jest to łączna kwota wyrównania przysługująca za wszystkie okresy pobierania zasiłku opiekuńczego (tj. okres 06.12.-15.12.2005 r. kwota 100 zł, okres 25.03.-31.03.2008 r. kwota 87,50 zł);
• bloku IV.B, w polu 07 - kwotę 160 zł; jest to kwota wyrównania, przysługująca za okres pobierania zasiłku chorobowego od 16.12. do 31.12.2005 r.
• w bloku V.B, w polu 03 i 04 - ten sam okres, który został wykazany przy wypłacie wyrównania zasiłku opiekuńczego, tj. 25.03.-31.03.,
• w bloku VI.B, w polu 03 i 04 - ten sam okres, który został wykazany przy wypłacie wyrównania zasiłku chorobowego, tj. 16.12.-31.12.,
Takie same zasady sporządzania dokumentów rozliczeniowych obowiązują w przypadku wypłacania wyrównań świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.
Wyrównanie zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego
Jeżeli płatnik składek wypłacił jednej osobie wyrównanie zasiłków i świadczeń rehabilitacyjnych z ubezpieczenia chorobowego i z ubezpieczenia wypadkowego, powinien wypełnić imienny raport miesięczny ZUS RSA oddzielnie dla każdego rodzaju świadczenia, wpisując:
• w bloku III.B, w polu 01 - właściwy kod tytułu ubezpieczenia (np. 01 10 xx lub 30 00 xx - w sytuacji wypłaty wyrównania ubezpieczonemu, który w miesiącu wypłaty wyrównania nie podlega ubezpieczeniom u danego płatnika składek),
• w bloku III.B, w polu 02 - odpowiedni kod świadczenia/przerwy, w zależności od rodzaju świadczenia, którego dotyczy wyrównanie, np. 317 „wyrównanie zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego”,
Wypłatę wyrównania świadczeń z dwóch funduszy - chorobowego i wypadkowego należy rozliczyć w dwóch odrębnych raportach (lub w większej liczbie raportów, gdy z każdego ubezpieczenia wypłacono więcej rodzajów zasiłków).
Płatnik składek w 2007 r. wypłacił pracownikowi zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego za okresy: od 26 marca do 30 kwietnia 2007 r., od 1 do 31 maja 2007 r. i od 1 do 22 czerwca 2007 r. W 2008 r. pracownik otrzymał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby za okres od 7 do 11 stycznia 2008 r. Świadczenia zostały naliczone od podstawy nieuwzględniającej premii miesięcznej, która nie przysługuje za czas niezdolności do pracy.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, pracownik złożył w sierpniu 2008 r. wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru wypłaconych świadczeń i wypłatę wyrównania wraz z odsetkami.
We wrześniu 2008 r. płatnik składek wypłacił należne wyrównanie w łącznej kwocie 2274,35 zł oraz odsetki w wysokości 353,50 zł - za wszystkie okresy pobierania świadczeń.
• w bloku III.B, w polu 03 i 04 - ostatni okres, za który przysługuje wyrównanie zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego, tj. 01.06.-22.06.,
• w bloku III.B, w polu 07 - kwotę 2149,35 zł; jest to łączna kwota wyrównania, przysługująca za wszystkie okresy pobierania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego (za okres 26.03.-30.04.2007 r. kwota 869,40 zł, za okres 01.05.-31.05.2007 r. kwota 748,65 zł oraz za okres 01.06.-22.06.2007 r. kwota 531,30)
• w bloku IV.B, w polu 03 i 04 - okres, za który przysługuje wyrównanie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, tj. 07.01.-11.01.,
• w bloku IV.B, w polu 07 - kwotę 125 zł; jest to kwota wyrównania, przysługująca za okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy od 07.01. do 11.01.2008 r.
• w bloku V.B, w polu 03 i 04 - ten sam okres, który został wykazany przy wypłacie wyrównania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego, tj. 01.06.-22.06.,
• w bloku V.B, w polu 07 - kwotę 324,50 zł; jest to łączna kwota odsetek z tytułu wyrównania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego.
Należnych za dany miesiąc składek na ubezpieczenia społeczne nie należy pomniejszać o kwotę ewentualnych odsetek wypłaconych w związku z wyrównaniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z powodu choroby.
Deklaracja rozliczeniowa
W deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA kwoty wypłaconych świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego i z ubezpieczenia wypadkowego (wraz z odsetkami) należy wykazać w bloku V „Zestawienie wypłaconych świadczeń podlegających rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne”, odpowiednio:
Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego w ZUS RCA
Jeżeli wyrównanie dotyczy zasiłku macierzyńskiego, to poza raportem ZUS RSA (z rozliczoną kwotą wyrównania i odsetek) należy również złożyć raport ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx - jeżeli osoba uprawniona do wyrównania zasiłku podlegała z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W raporcie ZUS RCA od kwoty wyrównania należy naliczyć składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Ponieważ pracownica nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego w miesiącu wypłaty wyrównania, należy również złożyć imienny raport miesięczny ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx, wykazując kod świadczenia/przerwy 350 i okres od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca, w którym nastąpiła wypłata wyrównania.
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, naliczone od łącznej kwoty wypłaconego wyrównania zasiłku macierzyńskiego, należy następnie wykazać w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA za miesiąc, w którym zostanie wypłacone wyrównanie, w bloku IV „Zestawienie należnych składek na ubezpieczenia społeczne oraz źródeł finansowania”, w polu 10 i 11 „Składki finansowane przez budżet państwa”.
W grudniu 2006 r. pracodawca wypłacił pracownicy zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego za okres od 15 do 25 listopada 2006 r. oraz zasiłek macierzyński za okres od 26 listopada do 31 grudnia 2006 r. W 2007 r. pracownica otrzymała zasiłek macierzyński za okresy od 1 do 31 stycznia 2007 r., od 1 do 28 lutego 2007 r. i od 1 do 31 marca 2007 r.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego pracownica złożyła we wrześniu 2008 r. wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru wypłaconych zasiłków za okres 3 lat wstecz i wypłatę wyrównania wraz z odsetkami. W podstawie wypłaconych wówczas zasiłków pracodawca nie uwzględnił premii rocznych, których zasady zmniejszania za czas niezdolności do pracy nie zostały określone, ale faktycznie były one pomniejszane za te okresy.
W październiku 2008 r. płatnik składek wypłacił należne wyrównanie w łącznej kwocie 1931,70 zł oraz odsetki w wysokości 450 zł - za wszystkie okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia chorobowego.
• w bloku III.B, w polu 07 - kwotę 155,10 zł; jest to kwota wyrównania, przysługująca za okres pobierania zasiłku chorobowego od 15.11. do 25.11.2006 r.;
• w bloku IV.B, w polu 07 - kwotę 1776,60 zł; jest to łączna kwota wyrównania, przysługująca za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego począwszy od listopada 2006 r. (tj. za okres 26.11.-31.12.2006 r. kwota 507,60 zł, za okres 01.01.-31.01.2007 r. kwota 437,10 zł, za okres 01.02.-28.02.2007 r. kwota 394,80 zł, za okres 01.03.-31.03.2007 r. kwota 437,10 zł);
Pracownica pobierała zasiłek macierzyński od 26 listopada 2006 r. do 31 marca 2007 r. Z tego tytułu podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W związku z tym pracodawca ma obowiązek naliczyć składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownicy od wypłaconego wyrównania zasiłku macierzyńskiego (bez odsetek). W tym celu powinien sporządzić imienny raport miesięczny ZUS RCA za październik 2008 r. (z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx). Ponadto powinien sporządzić raport ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx, kodem świadczenia/przerwy 350 i okresem 01-31.10., ponieważ w miesiącu wypłaty wyrównania i złożenia raportu ze składkami naliczonymi od wyrównania pracownica nie podlegała ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od wyrównania zasiłku macierzyńskiego należy naliczyć w raporcie ZUS RCA za miesiąc, w którym nastąpiła wypłata wyrównania.
W raporcie ZUS RCA należy wykazać jako podstawę wymiaru składek łączną kwotę wypłaconego wyrównania zasiłku macierzyńskiego. Od tej podstawy trzeba naliczyć składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Podstawa prawna:
• art. 67 ust. 4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027),
• rozporządzenie z 24 czerwca 2008 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 112, poz. 717).