Przy okazji poruszania tematu wolontariatu warto zadać sobie pytanie, dlaczego coraz więcej firm decyduje się na tego typu działalność oraz na jakich regulacjach prawnych powinna się opierać tego typu działalność firmy.
Korzyści i zobowiązania płynące z wolontariatu
Firmy, często we współpracy z organizacjami pozarządowymi, realizują projekty, w których wkład polega nie tylko na wsparciu finansowym dla organizacji, ale również zaangażowaniu w pomoc pracowników w ramach wolontariatu pracowniczego. Jest to forma działalności wolontariackiej, którą organizuje pracodawca najczęściej w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu. Ma to związek wyłącznie ze strategią firmy i celami, jakie sobie stawia.
Nie ma żadnych regulacji prawnych nakazujących organizowanie przez pracodawcę tego typu działalności. Jednak dzięki tej formie aktywności niewątpliwie wzrasta prestiż firmy i jej pozycja na rynku. Przedsiębiorstwo, które nie jest obojętne wobec potrzeb drugiego człowieka, wzbudza zaufanie i odpowiada na potrzeby społeczności lokalnej oczekującej coraz większego zaangażowania na terenie prowadzonej działalności. Jest to doskonały sposób na budowanie swojej marki. Poza tym również pracownik, który angażuje się w pracę społeczną, jest dla firmy bardziej wartościowy.
Wolontariat w Unii Europejskiej
W krajach Unii Europejskiej obowiązują normy wprowadzone przez organy Wspólnoty oraz regulacje wewnętrzne z modyfikacjami wynikającymi z umów międzynarodowych między poszczególnymi państwami.
Prawo Unii Europejskiej nie nakłada na państwa człnkowskie dodatkowych regulacji w zakresie wolontariatu. Wprowadzone zostały jedynie:
- zalecenie z 1985 r. dotyczące ochrony socjalnej wolontariuszy pracujących dla rozwoju,
- zalecenie z 2001 r. dotyczące przemieszczania się wolontariuszy.
Jak wynika z zalecenia z 2001 r., państwa członkowskie Unii Europejskiej co 2 lata powinny składać raporty do Komisji Europejskiej z podjętych działań i problemów dotyczących wolontariatu w swoich krajach. Rada Europejska pracuje również nad stworzeniem dokumentu zawierającego konkluzje dotyczące funkcjonowania wolontariatu w krajach Unii Europejskiej. Ostateczny jego kształt będzie opublikowany w ostatnim kwartale 2011 r.
Znaczenie wolontariatu zostało szczególnie podkreślone ustanowieniem przez Komisję Europejską roku 2011 Europejskim Rokiem Wolontariatu.
Prawo do swobodnego poruszania się na terytorium Wspólnoty oznacza nieskrępowane prawo obywateli wszystkich państw członkowskich do poruszania się w ramach całego terytorium Unii Europejskiej. Regulacje te obejmują również wolontariuszy i wiążą się z zakazem dyskryminacji, czyli zapewnieniem takich samych warunków wolontariuszom migrującym. Zatwierdzona w lipcu 2001 r. rekomendacja Unii Europejskiej w sprawie swobodnego przemieszczania się we Wspólnocie studentów, osób kształcących się, nauczycieli, wykładowców i wolontariuszy zachęca członków Unii do uznania określonego charakteru aktywności wolontariackiej oraz do usunięcia prawnych lub administracyjnych przeszkód związanych z tą aktywnością.
WAŻNE!
Zagadnienia wolontariatu nie zostały jednoznacznie uregulowane przez przepisy unijne, dlatego każdy kraj kształtuje dowolnie regulacje w tym zakresie.
Obecnie 8 państw Unii Europejskiej posiada regulacje dotyczące wolontariatu. Na forum europejskim coraz częściej podnoszona jest potrzeba zapewnienia odpowiednich ram prawnych, w szczególności służących eliminacji barier podatkowych, zapewnieniu podstawowych ubezpieczeń, bezpieczeństwa i higieny wykonywanych świadczeń oraz zwrotu niezbędnych kosztów ponoszonych przez wolontariuszy.
W tym względzie polskie przepisy mogą stanowić wzór dla innych państw Unii Europejskiej, które – mimo że wolontariat jest w nich dobrze rozwinięty i głęboko zakorzeniony w kulturze (np. Wielka Brytania) – nie posiadają uregulowań prawnych w tym zakresie.
Podstawa wolontariatu pracowniczego w Polsce
W przypadku wolontariatu pracowniczego pracownik nie musi zawierać umowy wolontariackiej z organizacją non-profit, w której pomaga. To pracodawca w ramach umowy z korzystającym deleguje do niego swoich pracowników. Należy podkreślić, że zarówno korzystający, jak i pracodawca powinni współpracować ze sobą w zakresie zapewnienia wolontariuszom bezpieczeństwa i higieny wykonywanych przez nich świadczeń.
WAŻNE!
Na podstawie regulacji Kodeksu pracy pracodawca zatrudniający mniej niż 20 osób powinien zawrzeć w umowie o pracę ustalenia dotyczące wolontariatu pracowniczego. Natomiast firmy zatrudniające powyżej 20 osób zasady wolontariatu pracowniczego mogą określić w regulaminie pracy.
W regulaminie tym ustalana jest organizacja i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracowników. W przypadku podjęcia decyzji o ustaleniu zasad wolontariatu pracowniczego w zakładzie pracy warto określić w szczególności, czy wolontariat będzie odbywał się w godzinach pracy i czy pracodawca będzie rekompensował pracownikowi poświęcanie czasu wolnego np. dniem wolnym od pracy. Należy również podkreślić, że na pracodawcy ciążą obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy wynikające nie tylko z Kodeksu pracy, ale również z ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Przy podejmowaniu decyzji o wprowadzeniu w firmie wolontariatu pracodawca musi brać pod uwagę podstawowe zasady prawa pracy. Jedną z nich jest zasada równego traktowania w zatrudnieniu. W związku z tym pracodawca nie może uzależniać awansów ani podwyżek od zaangażowania pracownika w wolontariat. Wolontariuszami mogą być wszyscy pracownicy firmy bez względu na to, czy są Polakami czy cudzoziemcami. Oczywiście pracodawca nie może w jakikolwiek sposób zmusić do świadczeń wolontarystycznych. Byłoby to całkowicie sprzeczne z ideą wolontariatu, który polega na dobrowolnym i ochotniczym angażowaniu się w pomoc innym. Z przepisów nie wynika, w jaki sposób pracodawca powinien określić zasady wykonywania świadczeń wolontarystycznych przez pracujące u niego osoby. Możliwości są nieograniczone. Może ustalić wykonywanie wolontariatu poza godzinami pracy i dać pracownikowi w zamian dzień wolny od pracy albo ustalić jeden dzień w miesiącu na aktywność wolontariacką. Może również zorganizować np. piknik z okazji dnia dziecka dla rodzin pracowników firmy i jednocześnie zaprosić na uroczystość dzieci z domu dziecka i wspólnie się bawić.
Podstawa prawna:
- art. 111–113, 104–113, 207–212 Kodeksu pracy,
- art. 2 pkt 3, art. 42–49 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU z 2010 r. nr 234, poz. 1536 ze zm.).