RADA
Wynagrodzenie z umowy o dzieło spowoduje zawieszenie renty socjalnej w miesiącu, w którym wynagrodzenie zostanie wypłacone, jeśli będzie wyższe niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
UZASADNIENIE
Osoby uprawnione do renty socjalnej mogą osiągać przychód z działalności zarobkowej. Ustalony dla nich i zmieniany raz na trzy miesiące próg zarobkowy nie jest wysoki, ponieważ wynosi 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w ostatnim kwartale kalendarzowym. W okresie od 1 grudnia 2007 r. do 29 lutego 2008 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosi 2703,41 zł, a dopuszczalna kwota miesięcznego przychodu dla osoby, która pobiera rentę socjalną, wynosi 811,10 zł. Jest to znacznie mniej niż w przypadku osób uprawnionych do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, które obowiązują progi zarobkowe w wysokości 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
W przypadku renty socjalnej znacznie szerszy niż w przypadku emerytów i rencistów jest również katalog przychodów, których osiąganie wpływa na zawieszenie renty socjalnej. Przede wszystkim jest to przychód osiągany z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, czyli m.in. z tytułu pracy wykonywanej:
• na podstawie umowy o pracę,
• na podstawie umowy o pracę nakładczą,
• w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
• na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło lub współpracy przy wykonywaniu tych umów,
• w ramach pozarolniczej działalności lub współpracy przy jej wykonywaniu.
Przychodem, którego osiąganie może spowodować zawieszenie renty socjalnej, jest również nieobjęty składkami na ubezpieczenia społeczne przychód z działalności opodatkowanej podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Są to m.in. przychody osiągane z tytułu wykonywania umowy zlecenia przez uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów, którzy nie ukończyli 26. roku życia, czy honoraria z tytułu działalności twórczej lub artystycznej. Podatkiem dochodowym na wymienionych zasadach objęty jest również przychód z tytułu umowy o dzieło, który mimo że nie jest oskładkowany, to może spowodować zawieszenie renty socjalnej.
Bez ograniczeń osoba uprawniona do renty socjalnej może osiągać tylko przychody opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, które zostały wymienione w art. 29-30b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Chodzi o przychody m.in. z tytułu praw autorskich lub pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych uzyskiwanych przez osoby, które nie mają miejsca zamieszkania na terytorium Polski, a także z wygranych w konkursach i grach, wynagrodzeń za udzielanie pomocy Policji czy z tytułu odsetek od udzielonych pożyczek.
Wypłata renty socjalnej zostanie zawieszona również w przypadku uzyskania w miesiącu przychodu, który nie jest oskładkowany, a wyłącznie opodatkowany na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (np. z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze).
Osoba pobierająca rentę socjalną (lub jej przedstawiciel ustawowy) ma obowiązek niezwłocznie powiadomić ZUS o osiąganiu przychodu w wysokości, która powoduje zawieszenie prawa do renty. Osoba ta powinna złożyć w ZUS pisemne oświadczenie o wysokości wypłaconego w miesiącu przychodu. Natomiast jeżeli przychód stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, to w ZUS należy złożyć zaświadczenie wystawione przez płatnika składek.
Przychód przy rencie socjalnej jest rozliczany na bieżąco. W związku z tym renta socjalna jest zawieszana w miesiącu, w którym uzyskany przychód przekroczył 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Dlatego w oświadczeniu lub zaświadczeniu dostarczanym do ZUS należy wskazać, czy przychód w kwocie powodującej zawieszenie renty ma charakter stały, okresowy (ze wskazaniem tego okresu), czy jednorazowy. W pierwszym i drugim przypadku ZUS zawiesza prawo do renty aż do czasu nadesłania oświadczenia o zaprzestaniu osiągania tego przychodu, a w ostatniej sytuacji dokonuje zawieszenia świadczenia wyłącznie za miesiąc, w którym został uzyskany przychód.
W przypadku opisanym w pytaniu przychód z tytułu umowy o dzieło zawartej na pewien okres ma być wypłacany jednorazowo w określonym miesiącu. W związku z tym renta socjalna zostanie zawieszona tylko za ten konkretny miesiąc, pod warunkiem że w oświadczeniu o przychodzie zostanie wskazane, że przychód miał charakter jednorazowy. W razie osiągnięcia przychodu w wysokości przekraczającej 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z tytułu kolejnej umowy o dzieło, należy ponownie złożyć oświadczenie o uzyskaniu przychodu.
ZUS został upoważniony do występowania do urzędu skarbowego o przekazanie informacji dotyczącej wysokości przychodów objętych podatkiem dochodowym od osób fizycznych lub zryczałtowanym podatkiem dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Na tej podstawie ZUS może wystąpić do urzędu skarbowego o sprawdzenie przychodów nie tylko wtedy, gdy osoba uprawniona złożyła zawiadomienie o ich osiąganiu (w celu ustalenia, czy zgadza się ich wysokość), ale również wtedy, gdy nie złożyła takiego zawiadomienia. W związku z tym ukrywanie przychodów wpływających na zawieszenie renty socjalnej lub zaniżanie ich wysokości wiąże się z ryzykiem, że w razie wykrycia tych okoliczności ZUS zażąda zwrotu wypłaconego świadczenia wraz z odsetkami za zwłokę.
• art. 10 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (DzU nr 135, poz. 1268 ze zm.),
• art. 27-30b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.),
• komunikat z 12 listopada 2007 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w trzecim kwartale 2007 r. (MP nr 85, poz. 920),
• komunikat z 20 listopada 2007 r. w sprawie kwoty przychodu odpowiadającej 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za III kwartał 2007 r. ogłoszonego do celów emerytalnych (MP nr 88, poz. 970).
Dariusz Noszczak
ekspert w zakresie ubezpieczeń społecznych