Emeryt na umowie zlecenie a składki ZUS 2016

Kiedy można zastosować zwolnienie ze składek jednej z dwóch równolegle realizowanych umów zlecenia

Problem

Zawarliśmy z naszym zleceniobiorcą emerytem dwie osobne umowy zlecenia na okres od 14 marca do 30 czerwca 2016 r., jedną na kwotę 4320 zł, a drugą na 2520 zł. Wypłata wynagrodzenia nastąpi w lipcu 2016 r. Czy w związku z tym musimy zgłosić do ubezpieczeń społecznych dwie umowy czy wystarczy ozusowanie tylko jednej?

Rada

Jeżeli wynagrodzenie z obu umów zostanie wypłacone w lipcu, wówczas zleceniobiorca będzie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu umów zlecenia. Wypłacony w lipcu 2016 r. przychód trzeba będzie rozliczyć łącznie, w jednym raporcie ZUS RCA, z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 10. Istnieje jednak możliwość zwolnienia ze składek społecznych jednej z dwóch wskazanych umów. Szczegóły w uzasadnieniu.

Uzasadnienie

Zleceniobiorcy posiadający ustalone prawo do emerytury i wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają z jej tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Od 1 stycznia 2016 r. nie ma znaczenia – jak miało to miejsce do końca 2015 r. – czy zleceniobiorca emeryt pozostaje w stosunku pracy (obecnie musi zostać spełniony dodatkowy warunek uzyskania odpowiednio wysokiej podstawy wymiaru składek z umowy o pracę). W praktyce oznacza to, że mimo posiadania przez zleceniobiorcę prawa do emerytury, w zakresie ustalania obowiązku ubezpieczeniowego z umowy zlecenia będą do niego stosowane takie same zasady jak wobec zleceniobiorców nieposiadających tego prawa.

Polecamy produkt: Jak należy płacić składki od umów zlecenia w 2016 r. (PDF)

Zatem przy rozstrzyganiu zakresu ubezpieczeń przy zbiegu dwóch umów zlecenia powinni Państwo traktować zleceniobiorcę emeryta tak, jakby nie miał prawa do emerytury. Zbieg dwóch umów zlecenia trzeba rozstrzygnąć na ogólnych zasadach, obowiązujących od 1 stycznia 2016 r. Zgodnie z nimi osoba wykonująca równolegle dwie (lub więcej) umowy zlecenia zasadniczo jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi z każdej z nich. Obowiązek ten jest wyłączony w sytuacji, gdy:

● podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu z tytułu pierwszej umowy lub

● zsumowana podstawa wymiaru składek z dwóch (lub więcej) umów

osiągnie lub przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia. Jest to tzw. zasada sumowania. Dopiero po osiągnięciu lub przekroczeniu tej minimalnej podstawy kolejne umowy zlecenia mogą być oskładkowane tylko na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne (chociaż zleceniobiorca zachowuje prawo do przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych z wybranej lub wszystkich pozostałych umów).

Przykład

Zleceniobiorca, posiadający prawo do emerytury, realizował w maju 2016 r. 3 równoległe umowy zlecenia, zawarte:

● z firmą A, z której uzyskał w maju 2016 r. 1200 zł podstawy wymiaru składek,

● z firmą B, z której uzyskał w maju 2016 r. 800 zł podstawy wymiaru składek,

● z firmą C, z której uzyskał w maju 2016 r. 790 zł podstawy wymiaru składek.

W tej sytuacji w pełni oskładkowane będą 2 pierwsze umowy (z firmą A i B). Zgodnie z zasadą sumowania podstawa wymiaru składek przekroczyła kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2016 r. 1850 zł). Ostatnia, trzecia umowa (z firmą C) jest obowiązkowym tytułem tylko do ubezpieczenia zdrowotnego.

Sytuacja komplikuje się, gdy przychód uzyskany z tytułu równolegle wykonywanych umów zlecenia jest wypłacany w innym miesiącu niż miesiąc ich wykonywania. Przepisy nie dają tu szczegółowych wskazówek, dlatego w tego rodzaju sytuacjach trzeba stosować wytyczne ZUS. Zgodnie z nimi:

(...) W celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych ustalania łącznej podstawy wymiaru składek należy dokonywać odrębnie dla każdego miesiąca. (...) Ustalając łączną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie uwzględnia się podstawy wymiaru składek wykazanej za miesiąc po ustaniu danego tytułu ubezpieczenia, tj. za miesiąc, w którym ubezpieczony nie podlegał już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ani jeden dzień (należy rozliczyć składki za ubezpieczonego wykazując kod tytułu ubezpieczenia rozpoczynający się cyframi 30 00). W tym miesiącu nie zachodzi bowiem zbieg ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tym tytułem.

Powyższe wytyczne mają decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeniowego w sytuacji przedstawionej w problemie. Zdaniem ZUS, aby można było zastosować zbieg tytułów w celu zwolnienia jednej z umów (w sytuacji gdy druga umowa zapewnia podstawę wymiaru składek na odpowiednim poziomie), muszą być spełnione łącznie, w tym samym okresie, 2 warunki:

● umowy muszą być realizowane równolegle (aby można było w ogóle mówić o zbiegu tytułów),

● uzyskana w danym miesiącu podstawa wymiaru składek musi wynosić co najmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia – dopiero wówczas przychód z tytułu drugiej umowy może zostać uznany za zwolniony ze składek społecznych.

W Państwa przypadku umowy były realizowane jednocześnie – a zatem nastąpił zbieg tytułów. Jednak w okresie trwania zbiegu (od 14 marca do 30 czerwca 2016 r.) przychód z żadnej z tych umów nie był na wystarczająco wysokim poziomie, aby nie powstał obowiązek opłacenia składek społecznych z drugiej umowy (w przypadku obu umów przychód ma wynieść 0 zł). Jeżeli wynagrodzenie zostanie wypłacone w lipcu 2016 r., czyli w miesiącu następującym po zakończeniu równoległej realizacji obu umów, wówczas co prawda zostanie spełniony warunek minimalnej podstawy wymiaru składek (spełnia go każda z zawartych umów), jednak nie będzie spełniony warunek zbiegu tytułów (ponieważ umowy zostały zakończone i zbieg tytułów już nie występuje).

W przedstawionej przez Państwa sytuacji, aby oszczędzić na składkach, należy rozważyć wypłatę wynagrodzenia z tytułu jednej z umów (wskazanej przez zleceniobiorcę jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych) w czerwcu 2016 r. Wówczas podstawa wymiaru składek za czerwiec (czyli za miesiąc, w którym jeszcze występuje zbieg tytułów, będący pierwszym warunkiem zwolnienia) przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia. Automatycznie zostanie więc wyłączony obowiązek oskładkowania na ubezpieczenia społeczne przychodu uzyskanego z tytułu drugiej umowy (ponieważ zostanie spełniony warunek minimalnej podstawy wymiaru składek). Zatem termin wypłaty wynagrodzenia z tytułu drugiej umowy nie będzie już miał znaczenia – obowiązkowa z niej będzie tylko składka zdrowotna.

Przykład

Płatnik składek zawarł dwie osobne umowy zlecenia ze zleceniobiorcą posiadającym prawo do emerytury – obie umowy na ten sam okres od 14 marca do 30 czerwca 2016 r. Wynagrodzenie z tytułu pierwszej umowy (A) ustalono na kwotę 4320 zł, a z tytułu drugiej umowy (B) – na 2520 zł.

Wariant I

Wypłata wynagrodzenia z tytułu umowy A i umowy B nastąpi w lipcu 2016 r.

W tej sytuacji płatnik ma obowiązek zgłosić każdą z tych umów odrębnie do ZUS. Ponieważ nie zostały spełnione warunki wyłączenia którejkolwiek umowy z oskładkowania na ubezpieczenia społeczne, każda z nich musi zostać oskładkowana w pełnym zakresie obowiązkowych ubezpieczeń. A zatem należy odprowadzić składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Rozliczenia składek należy dokonać w raporcie imiennym ZUS RCA, z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 10 (wypłata w miesiącu po ustaniu tytułu ubezpieczenia dla ubezpieczonego z ustalonym prawem do emerytury).

Wariant II

Zleceniobiorca złożył płatnikowi oświadczenie, zgodnie z którym jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych wskazuje umowę B. Wypłata wynagrodzenia z tytułu umowy B nastąpi 30 czerwca 2016 r., a z tytułu umowy A – 29 lipca 2016 r.

W tej sytuacji w okresie trwania zbiegu dwóch umów zlecenia z tytułu jednej z nich ubezpieczony uzyskał podstawę wymiaru składek w kwocie 2520 zł. Ponieważ jest to kwota wyższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę, tym samym druga umowa, realizowana w tym samym okresie, staje się tytułem tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (zleceniobiorca nie wnioskował o objęcie ubezpieczeniami dobrowolnymi).

Zleceniodawca jest zobowiązany przesłać do ZUS następujące dokumenty:

* Dotyczy tylko dokumentacji zgłoszeniowej.

** Dotyczy tylko dokumentacji rozliczeniowej.

Podstawa prawna:

● art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2c, ust. 4a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 121; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 615

● art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 81 ust. 1 i ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 581; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 652

● § 1 ust. 1 pkt 1, pkt 3, pkt 5 pkt 12, pkt 13, załączniki nr 1, 3, 5 12, 13 i 18 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów – j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 222

Autor: Joanna Stolarska - ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, były wieloletni pracownik ZUS.

Dołącz do nas na Facebooku!