W zakładzie pracy swoje zadania mogą wykonywać nie tylko osoby zatrudnione na podstawie Kodeksu pracy, ale także osoby wykonujące swoje obowiązki w ramach umów cywilnoprawnych. Podstawa zatrudnienia ma istotny wpływ na zakres ochrony tych osób. Pracownicy wykonujący zadania na podstawie umowy o pracę mają więcej „przywilejów” niż zleceniobiorcy czy wykonujący dzieło. Jedna z zasadniczych różnic dotyczy ochrony wynagrodzenia za pracę.
Umowa-zlecenie to nie umowa o pracę
Przy potrąceniach komorniczych dokonywanych z wynagrodzenia z umowy-zlecenia trzeba pamiętać, że pensja ta nie jest wynagrodzeniem w rozumieniu Kodeksu pracy. Dlatego też nie ma mowy o ochronie tego wynagrodzenia – tak jak ma to miejsce w przypadku umowy kodeksowej.
Zleceniodawca, który otrzymał od komornika pismo o zajęciu wierzytelności, powinien na jego konto przelewać całe wynagrodzenie zleceniobiorcy.
Od tej zasady jest jednak wyjątek: jeżeli umowa-zlecenie jest jedynym źródłem dochodu zleceniobiorcy i jest to świadczenie powtarzające się, to wynagrodzenie z tego tytułu również podlega ochronie w zakresie określonym w Kodeksie pracy (art. 833 § 2 k.p.c.).
Rozszerzenie ochrony wynagrodzenia
Zasady dotyczące ochrony wynagrodzenia wynikające z Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio do uposażeń:
- posłów i senatorów,
- należności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich domowników z tytułu pracy w spółdzielni,
- wynagrodzeń członków spółdzielni pracy oraz wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania.
Jeżeli wypłacane przez pracodawcę wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej jest jedynym świadczeniem, które pozwala zleceniobiorcy na utrzymanie, należy stosować ograniczenia potrąceń wynikające z Kodeksu pracy.
PRZYKŁAD
W zakładzie pracy zatrudniona jest osoba na podstawie umowy-zlecenia. Z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2000 zł miesięcznie (umowa jest podpisana na 2 lata). Jest to jedyne źródło utrzymania tej osoby. Do pracodawcy przyszło pismo od komornika o zajęciu wierzytelności (świadczenie niealimentacyjne), w którym zobowiązuje on pracodawcę do przelewania na jego konto wynagrodzenia zleceniobiorcy.
Pracodawca powinien przelać komornikowi wynagrodzenie zleceniobiorcy po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, tj. kwotę 1455,48 zł. Oblicza się ją w następujący sposób:
Składka na ubezpieczenia społeczne:
● emerytalne 9,76% x 2000 zł = 195,20 zł,
● rentowe 1,5% x 2000 zł = 30 zł,
● chorobowe 2,45% x 2000 zł = 49 zł,
195,20 zł + 30 zł + 49 zł = 274,20 zł.
Koszty uzyskania przychodu:
● 2000 zł – 274,20 zł = 1725,80 zł,
● 1725,80 zł x 20% = 345,16 zł.
Składka zdrowotna:
● składka zdrowotna wpłacana do ZUS: 1725,80 zł x 9% = 155,32 zł,
● kwota, o którą należy pomniejszyć zaliczkę na podatek: 1725,80 zł x 7,75% = 133,75 zł, tj. 134 zł po zaokrągleniu,
Zaliczka na podatek dochodowy:
● 1725,80 zł – 345,16 zł = 1381 zł,
● 1381 zł x 18% = 248,58 zł.
Od tej kwoty należy odjąć składkę zdrowotną, o którą pomniejsza się zaliczkę na podatek (7,75% x 1725,8 zł), czyli:
248,58 zł – 134 zł = 114,58 zł, tj. 115 zł po zaokrągleniu.
Pensja netto:
● 274,20 zł + 155,32 zł + 115 zł = 544,52 zł,
● 2000 zł – 544,52 = 1455,48 zł.
Pracodawca powinien potrącić z wynagrodzenia zleceniobiorcy kwotę 1455,48 zł. Niemniej jednak zleceniobiorca napisał do komornika, że umowa-zlecenie jest jego jedynym źródłem przychodu. W związku z tym komornik postanowił zmienić żądanie wobec pracodawcy i zdecydował o potrącaniu 50% pensji. Pracodawca powinien przelać komornikowi kwotę 727,74 zł.
Pojęcie pensji minimalnej
W przypadku pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę z wynagrodzenia – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
- kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
- w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
- w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości 1/2 wynagrodzenia.
Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
● minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
● 75% wynagrodzenia minimalnego – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
● 90% wynagrodzenia minimalnego – przy potrącaniu kar pieniężnych.
Niemniej jednak w zakresie ochrony wynagrodzenia osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej zastosowanie będą miały jedynie wysokości potrącanych kwot. Nie należy natomiast stosować przepisów dotyczących kwoty wolnej od potrąceń.
W Kodeksie pracy jest ona ustalona na poziomie minimalnego wynagrodzenia, natomiast w Kodeksie cywilnym takie pojęcie nie funkcjonuje. W tym przypadku są również pewne ograniczenia egzekucyjne wynikające z Kodeksu postępowania cywilnego.
I tak u dłużnika:
● pobierającego periodyczną stałą płacę nie podlegają egzekucji należności w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty,
● nieotrzymującego stałej płacy nie podlegają egzekucji należności niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez 2 tygodnie.
Podstawa prawna:
- art. 829 pkt 5, art. 833 § 1 i 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 1964 r. nr 43, poz. 296, ost. zm. DzU z 2012 r. nr 1445),
- art. 87 § 1 pkt 2, § 3 pkt 2, art. 871 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94, ost. zm. DzU z 2013 r. nr 2).