Praktyki absolwenckie

Celem wprowadzenia ustawy o praktykach absolwenckich, która weszła w życie 28 sierpnia 2009 r., jest ułatwienie absolwentom zdobywania doświadczenia oraz umiejętności praktycznych, które są niezbędne do wykonywania pracy w obecnych realiach rynkowych. Wprowadzając nową kategorię umów cywilnoprawnych w stosunkach między absolwentem a pracodawcą, ustawodawca uchronił tego ostatniego przed zarzutami ze strony inspekcji pracy o zatrudnianiu „na czarno”.

Absolwenci mogą odbywać praktykę:

• u osób fizycznych,
• u osób prawnych,
• w jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej

– pod warunkiem że ukończyli co najmniej gimnazjum i w dniu rozpoczęcia praktyki nie ukończyli 30. roku życia.

Praktykę absolwencką mogą odbywać także osoby posiadające świadectwo ukończenia szkoły za granicą, które zostało uznane za równorzędne świadectwu ukończenia polskiego gimnazjum (art. 93 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty).

Podstawa odbywania praktyk

Absolwent odbywa praktykę na podstawie pisemnej umowy o praktykę absolwencką zawartej między nim a podmiotem przyjmującym na praktykę.

Umowa ta powinna określać w szczególności:

• rodzaj pracy, w której ramach praktykant ma uzyskiwać doświadczenie i nabywać umiejętności praktyczne,
• okres odbywania praktyki,
• tygodniowy wymiar czasu pracy w ramach praktyki,
• wysokość świadczenia pieniężnego, jeżeli praktyka będzie odbywana odpłatnie.

Praktykant nie będzie mógł jednak wykonywać każdej pracy w ramach praktyk absolwenckich.

Ustawodawca zastrzegł, że umowa nie może dotyczyć pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 237¹⁵ k.p. Dotyczy to m.in. prac:

• przy gospodarowaniu odpadami komunalnymi,
• przy produkcji wyrobów włókienniczych,
• przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej,
• w zakładach przemysłu spirytusowego,
• podwodnych,
• w ogrodach zoologicznych.

Czas odbywania praktyk absolwenckich jest ograniczony. Ustawodawca ustalił, że umowa między praktykantem a pracodawcą przyjmującym na praktyki nie może trwać dłużej niż 3 miesiące. Praktykę absolwent może odbywać na podstawie jednej umowy lub kilku, pod warunkiem jednak, że łączny okres tych umów nie przekroczy również 3 miesięcy.

Świadczenie pieniężne w czasie praktyk

Zgodnie z przepisami ustawy praktyka może być odbywana odpłatnie lub nieodpłatnie. Jeżeli strony umowy o praktykę absolwencką ustaliły, że będzie ona odbywana odpłatnie, wówczas wysokość miesięcznego świadczenia pieniężnego nie może przekraczać dwukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2009 r. świadczenie to wyniosło nie więcej niż 2552 zł, a w 2010 r. wyniesie 2634 zł.

Ustawodawca nie określił natomiast najniższego poziomu świadczenia pieniężnego dla absolwentów–praktykantów, co może doprowadzić do sytuacji świadczenia przez nich pracy prawie za darmo.

Stosowanie przepisów prawa pracy do praktykantów

Wprawdzie do praktyki nie mają w pełni zastosowania przepisy prawa pracy, jednak ustawodawca zagwarantował stosowanie niektórych z nich do umów o praktyki absolwenckie. Absolwent nie będzie mógł pracować dłużej niż 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, a łącznie z godzinami nadliczbowymi 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Będzie miał prawo do odpoczynku dobowego w wymiarze co najmniej 11 godzin i odpoczynku tygodniowego odpowiadającego co najmniej 35 godzinom. Absolwent–praktykant będzie miał również prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut wliczanej do czasu pracy, jeżeli wymiar czasu pracy będzie wynosił co najmniej 6 godzin. Do praktykanta będą miały zastosowanie również przepisy Kodeksu pracy w zakresie pracy w nocy, zakazu dyskryminacji, zasady równego traktowania czy uprawnień z tytułu naruszenia zasady równego traktowania.

Ustawa o praktykach nie uregulowała jednak spraw związanych z prowadzeniem ewidencji czasu pracy absolwenta podczas praktyk, jak również usprawiedliwiania nieobecności czy spóźnień. Ustawodawca nie rozstrzygnął także kwestii podlegania absolwentów–praktykantów ubezpieczeniu społecznemu. Ustalił jedynie, że absolwentom–praktykantom będą przysługiwały świadczenia określone w ustawie o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach.

Osobom, które stały się niezdolne do pracy wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach, przysługuje:

• renta z tytułu niezdolności do pracy,
• jednorazowe odszkodowanie,
• świadczenia opieki zdrowotnej określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zakresie niezbędnym do leczenia następstw wypadku lub choroby zawodowej, pod warunkiem że osoby te nie są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym.

Praktykant, który chce mieć prawo do ubezpieczenia zdrowotnego, powinien zarejestrować się w urzędzie pracy. Na podstawie znowelizowanego art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy odbywanie praktyki absolwenckiej na zasadach określonych w ustawie o praktykach absolwenckich nie stanowi przeszkody do nabycia oraz posiadania statusu bezrobotnego, jeżeli praktykant przedstawi właściwemu powiatowemu urzędowi pracy umowę o praktykę absolwencką. Praktykant powinien jednak pamiętać, że utraci status bezrobotnego, jeżeli świadczenie pieniężne z tytułu odbywania praktyk będzie przekraczało połowę minimalnego wynagrodzenia, tj. w 2010 r. kwotę 658, 50 zł. Uzyskanie wyższego świadczenia pozbawi praktykanta statusu bezrobotnego, a tym samym możliwości ubezpieczenia zdrowotnego.

Obowiązki przyjmującego na praktyki

Pracodawca, który jest jednocześnie podmiotem przyjmującym na praktykę, zapewnia praktykantowi – na zasadach dotyczących pracowników określonych w odrębnych przepisach – bezpieczne i higieniczne warunki odbywania praktyki, w tym w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z odbywaniem praktyki odpowiednie środki ochrony indywidualnej.

Po zakończeniu umowy o odbywanie praktyk podmiot przyjmujący na praktykę, na wniosek praktykanta, jest obowiązany wystawić na piśmie zaświadczenie o rodzaju wykonywanej pracy i umiejętnościach nabytych w czasie odbywania praktyki.

Umowa o odbywanie praktyk absolwenckich może być rozwiązana przez każdą ze stron. Termin jej rozwiązania uzależniony jest od tego, czy praktyka odbywana jest odpłatnie czy nieodpłatnie. Jeżeli praktyka odbywana jest nieodpłatnie, wówczas umowa może być rozwiązana na piśmie przez strony w każdym czasie. Natomiast w przypadku odbywania praktyk odpłatnie, umowę każda ze stron może rozwiązać na piśmie z zachowaniem 7-dniowego terminu wypowiedzenia.

Podstawa prawna:

• ustawa z 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (DzU nr 127, poz. 1052),
• ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.).