I. Kryteria, które muszą zostać spełnione, aby pracownik mógł wykonywać pracę zdalnie
Nowe przepisy określają warunki, które muszą zostać spełnione, aby pracodawca mógł zlecić pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej (w pierwotnej wersji Specustawy w art. 3 ust. 1 wskazano jedynie „W celu przeciwdziałania COVID–19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania (praca zdalna).”) teraz natomiast, jako rozwinięcie, ustawodawca wskazuje, że, aby wykonywać pracę zdalnie, pracownik musi mieć:
- odpowiednie umiejętności – ustawodawca nie wskazuje jednak co należy rozumieć pod tym pojęciem na gruncie omawianej ustawy, stąd powinny być one interpretowane słownikowo tj. jako „praktyczna znajomość czegoś, biegłość w czymś” (definicja pojęcia „umiejętność” według słownika PWN). Krótko mówiąc pracownik musi być w stanie wykonywać daną pracę, niejako samodzielnie z domu.
- możliwości techniczne oraz lokalowe – pracownik musi dysponować odpowiednimi środkami/urządzeniami i mieć miejsce gdzie może pracę we właściwy sposób wykonywać (moim zdaniem powinno się mieć na uwadze możliwość świadczenia pracy w taki sposób, aby wszelkie poufne dane bądź tajemnice pracodawcy były odpowiednio chronione, ale też prozaiczne kwestie jak dostęp do internetu itp.)
- ponadto na świadczenie pracy w formie zdalnej musi pozwalać jej rodzaj, tj. zadania pracownika muszą być możliwe do wykonania zdalnie.
Polecamy: Tarcza antykryzysowa – Prawo pracy i ZUS. Pakiet 5 ebooków
Przepis przewiduje, że praca zdalna może być wykonywana w szczególności przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub dotyczyć wykonywania części wytwórczych lub usług materialnych (np. pracownicy zakładu szewskiego lub krawieckiego biorący materiały i pracujący w domu). Przy czym nie jest to wyliczenie wyczerpujące, a jedynie przykładowe, co oznacza, że praca zdalna może być świadczona również w innej formie.
Powyższe punkty mają przeciwdziałać ponoszeniu ewentualnych negatywnych konsekwencji pracy w formie zdalnej przez pracownika tj. mają umożliwić mu odmowę pracy zdalnej w sytuacji kiedy w jego ocenie nie ma do tego warunków tj. np. musiałby specjalnie do tego celu wynająć nowy pokój/mieszkanie, doprowadzać internet itp. W przypadku ewentualnych roszczeń ze strony pracowników, sytuacja każdego z nich powinna być oceniania indywidualnie.
II. Prawa i obowiązki pracodawcy
Pracodawca jest zobowiązany do :
- zapewnia pracownikowi materiałów oraz środków pracy potrzebnych do wykonywania pracy zdalnej;
- zapewnienia obsługi logistycznej pracy zdalnej;
(–> ustawodawca nie wskazuje jednak, co dokładnie należy rozumieć pod tymi pojęciami, co może prowadzić do rozbieżności interpretacyjnych, moim zdaniem oznacza to, że po stronie pracodawcy leży obowiązek min. ewentualnego wykupienia dodatkowych dostępów do komunikatorów internetowych, wykupienia dodatkowych licencji na niezbędne do pracy programy np. takie które dotychczas były dostępne jedynie w biurze, zapewnienia obiegu dokumentów, opłacania usług kurierskich itp.)
Pracodawca ma prawo :
- w każdym czasie cofnąć polecenie wykonywania pracy zdalnej (w ust. 1 art. 3 Specustawy wskazywano, że „pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy”) zapis ten ma dać pracodawcy więcej elastyczności - w przypadku kiedy pracodawca polecił swoim pracownikom pracę zdalną np. do 1 lipca może żądać powrotu do wykonywania jej w formie tradycyjnej również wcześniej, w zasadzie w dowolnie wybranym momencie;
- zobowiązać pracownika do prowadzenia ewidencji wykonanych czynności, która powinna zawierać w szczególności opis czynności, datę oraz czas jej wykonywania (przy czym ponownie, jest to jedynie wyliczenie przykładowe, a co za tym idzie pracodawca może sam zadecydować jakich dokładnie danych oraz w jakiej formie i częstotliwości będzie wymagał od pracowników w celu prowadzenia ewidencji) ma to na celu umożliwienie pracodawcy kontroli nad wykonywaniem przez pracownika zleconej mu pracy oraz rozliczania jej efektów.
III. Zmiany w zakresie BHP oraz użytkowania sprzętu prywatnego
- nowe przepisy wprost wskazują, że przy wykonywaniu pracy zdalnej pracownik może używać środków pracy niezapewnionych przez pracodawcę, przy czym mogą być one wykorzystywane jedynie w sposób umożliwiający poszanowanie i ochronę informacji poufnych i innych tajemnic prawnie chronionych, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa lub danych osobowych, a także informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę – w ustawie nie jest to poruszone, jednak należy pamiętać również o wewnętrznych wytycznych pracodawcy, stąd wspomniany przepis co prawda umożliwia korzystanie z np. prywatnego komputera, ale powinno to mieć miejsce jedynie tam gdzie pozwalają na to wewnętrzne uregulowania i polityki pracodawcy;
(-> przepis jest jednak nie jasny, ponieważ daje możliwość korzystania z prywatnego sprzętu pracownika dla potrzeb pracodawcy, ale nie reguluje kwestii rozliczeń – co oznacza, że pracownik teoretycznie mógłby żądać od pracodawcy dodatkowego wynagrodzenia z tego tytułu, przy czym ustawodawca nie wskazuje na jakich zasadach)
- nowe uregulowania ograniczają odpowiedzialność pracodawcy w zakresie BHP przy wykonywaniu pracy zdalnej (oraz za wypadki przy tej pracy) tylko do odpowiedzialności w zakresie związanym z zapewnionymi przez niego środkami pracy lub materiałami do pracy.