Porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę

Kodeks pracy przewiduje, że stosunek pracy może być rozwiązany:

1. w następstwie wypowiedzenia każdej ze stron z zachowaniem stosownych terminów,
2. bez wypowiedzenia (w trybie natychmiastowym),
3. z upływem czasu, na który umowa została zawarta (w przypadku umów na czas określony, na okres próbny, na zastępstwo nieobecnego pracownika),
4. z dniem zakończenia pracy, w celu wykonania której została zawarta,
5. w drodze porozumienia stron (najłagodniejsza i najbardziej elastyczna z form)

Każda umowa o pracę, niezależnie od jej typu, może zostać rozwiązana za porozumieniem stron. Tyczy się to również umów dotyczących osób szczególnie chronionych (np. kobiet w ciąży, związkowców, radnych). 

Zobacz także: Dłuższe okresy wypowiedzenia dla zatrudnionych na czas określony

Uprawnieni do wystąpienia z propozycją porozumienia

Z propozycją rozwiązania umowy za porozumieniem wystąpić może zarówno pracownik jak i pracodawca (lub osoba występująca w jego imieniu i upełnomocniona do dokonywania tego typu czynności).

Umowa rozwiązuje się w drodze złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony stosunku pracy. Należy pamiętać, iż jeśli druga strona nie przyjęła propozycji (np. gdy pracownik zawiadomił pracodawcę o swoich zamiarach a ten nie udzielił mu odpowiedzi twierdzącej lub wcale się do tego nie odniósł), stosunek pracy nie ulega rozwiązaniu.

Brak wymagań co do formy

Do skuteczności porozumienia nie jest wymagana forma pisemna. Oświadczenia woli złożone w formie ustnej są skuteczne i wywołują ustalone między stronami skutki prawne (np. dotyczące terminu rozwiązania umowy, odmiennego od ustawowego).

Zobacz koniecznie: Kiedy stosować porozumienie lub wypowiedzenie zmieniające?

Ponadto Sąd Najwyższy niejednokrotnie podkreślał, iż takie porozumienie można zawrzeć również przez czynności konkludentne. Przykładowo w wyroku z dnia 13 października 1999 r. w sprawie o sygn. I PKN 297/99 Sąd Najwyższy stwierdził, że zgoda pracownika na powołanie go na stanowisko u dotychczasowego pracodawcy stanowi domniemane wyrażenie woli rozwiązania w drodze porozumienia stron wcześniej nawiązanej umowy o pracę:

„zgoda na powołanie ma być traktowana jako równoczesna rezygnacja z zatrudnienia na dotychczasowych warunkach (na umowie o pracę) u pracodawcy, u którego
obejmowane jest stanowisko obsadzane w drodze powołania, chyba że strony co innego wyraźnie w tej kwestii postanowią.”

W praktyce zaleca się jednak, aby porozumienie sporządzone zostało w formie pisemnej i opatrzone datą oraz podpisami. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji braku perspektyw na kontynuowanie dalszej współpracy przez strony i ryzyka wystąpienia sporów na tym tle.

Zadaj pytanie na: Forum Kadry

Znaczenie zasady ugodowości

Sąd Najwyższy, w uchwale podniesionej do rangi zasady prawnej z dnia 17 października 1986 r. (sygn. III PZP 60/86), postanowił, że po spełnieniu pewnych warunków istnieje możliwość swoistej konwersji decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia w rozwiązującą umowę w drodze porozumienia:

„Dopuszczalne jest zawarcie ugody sądowej, na mocy której strony przekształcają rozwiązanie umowy o prace bez wypowiedzenia na rozwiązanie umowy o pracę w drodze porozumienia także bez zmiany daty rozwiązania umowy, jeżeli oświadczenie zakładu pracy o wcześniejszym rozwiązaniu tej umowy zostało skutecznie odwołane, a zawarcie ugody nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i słusznym interesem stron.”

W uzasadnieniu uchwały przeczytać można m. in., że ugodowe załatwianie sporów o roszczenia z zakresu prawa pracy jest jednym z pożądanych środków rozwiązywania konfliktów. Nie tylko ze względu na obowiązek dążenia sądu do ugodowości wynikający z art. 10 k.p.c., ale przede wszystkim z uwagi na wprowadzenie do systemu prawnego pro-ugodowego instrumentu jaki stanowią komisje pojednawcze.

Zobacz także: Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy - zgoda pracownika

Cofnięcie skutków porozumienia

Skuteczne cofnięcie skutków porozumienia o rozwiązaniu umowy o pracę może mieć miejsce jedynie w dwóch sytuacjach: przy terminowym cofnięciu oświadczenia woli lub uchyleniu się od jego skutków.

W pierwszym przypadku wymagane jest, aby oświadczenie o cofnięciu zgody doszło do adresata wcześniej niż oświadczenie o rozwiązaniu umowy lub najpóźniej jednocześnie z nim.

W drugim należy powołać się na przynajmniej jedną z wad oświadczeń woli. Najczęściej występujące w tego typu stosunkach to:

Polecamy serwis: Odpowiedzialność prawa i obowiązki

1. Znajdowanie się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji – choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, inne zaburzenia czynności psychicznych (bez względu na ich źródło), np. ponadnaturalny poziom stresu, wahania nastrojów spowodowane zaburzeniami równowagi hormonalnej.
2. Działanie po wpływem błędu (rozumianego jako niezgodność pomiędzy stanem faktycznym a istniejącym w świadomości danej osoby) – tylko, gdy wykaże się, że:
   • jedna strona wprowadziła drugą w błąd,
   • o błędzie wiedziała lub
   • mogła go z łatwością zauważyć .
   • (z wyjątkiem błędu wywołanego niewiedzą kobiety co do faktu bycia przez nią w ciąży, którego nie trzeba udowadniać)
   • oraz gdy był on istotny - składający oświadczenie nie złożyłby oświadczenia tej treści, gdyby nie działał w błędzie.
3. Działanie pod wpływem groźby drugiej strony lub osoby trzeciej – bezprawnej, poważnej, tj. wzbudzającej obawę, że danej osobie (lub osobie trzeciej) grozi niebezpieczeństwo.

W pierwszym przypadku mamy do czynienia z czynnością bezwzględnie nieważną, tzn. nie wywołującą skutków prawnych, w drugim i trzecim z czynnością wzruszalną – ważną do czasu uchylenia się od jej skutków. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Zadaj pytanie na: Forum Kadry