Pracodawcy podnoszą wymagania, których oczekuje się od kandydatów na określone stanowiska. Zdarza się, że aspiranci z obawy przed odrzuceniem ich CV wpisują nieprawdziwe dane wskazujące na wyższe niż faktycznie posiadają kwalifikacje czy doświadczenie.
Dane żądane od pracownika
Dane, których pracodawca może żądać od osoby ubiegającej się o pracę są ściśle określone w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 221 pracodawca ma prawo żądać podania danych osobowych obejmujących:
- imię (imiona) i nazwisko,
- imiona rodziców,
- datę urodzenia,
- miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
- wykształcenie,
- przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
Zobacz: Dane kandydatów do pracy
Co więcej, pracodawca ma prawo żądać od pracownika, niezależnie od wymienionych już danych osobowych, podania:
- innych danych osobowych pracownika, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy,
- numeru PESEL pracownika nadanego przez Rządowe Centrum Informatyczne Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (RCI PESEL).
Dane osobowe udostępniane są pracodawcy w formie oświadczenia osoby, której one dotyczą. Podmiot zatrudniający ma prawo żądać udokumentowania danych osobowych, a w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej może prosić o podanie szczegółów dotyczących pozycji zamieszczonych w życiorysie.
Zobacz także: Ochrona danych osobowych
Inne dane
Dodatkowo pracodawca może żądać podania innych danych osobowych niż określone wyżej, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów.
Zobacz: Dane osobowe pracownika
Odmowa podania danych
Jeśli pracodawca zażąda innych niż wymienione wyżej dane, powinien liczyć się z odmową aplikującego o pracę. Często spotykanym pytaniem na rozmowach o pracę, które nie powinno padać, jest pytanie o zamiar zajścia w ciążę. Gdyby osoba przeprowadzająca rekrutację zażądała podania danych nieprzewidzianych w art. 221 Kodeksu pracy, kandydat mógłby skłamać. Kłamstwo to nie może pociągać za sobą żadnych negatywnych konsekwencji.
Zobacz: Dodatkowe informacje o pracowniku
Wykrycie wprowadzenia w błąd przed podpisaniem kontraktu
Wykrycie przez pracodawcę podania nieprawdziwych informacji (w rozmowie kwalifikacyjnej lub CV) przez aplikującego o pracę przed podpisaniem kontraktu może skutkować odstąpieniem od zatrudnienia. Nie przewiduje się dalej idących konsekwencji wprowadzenia w błąd.
Wykrycie wprowadzenia w błąd po podpisaniu kontraktu
Natomiast wykrycie podania nieprawdziwych informacji już po zawarciu umowy może skutkować uchyleniem się przez pracodawcę od skutków prawnych swego oświadczenia woli. W tym celu należy zastosować art. 84 i art. 86 Kodeksu cywilnego, które dotyczą wad oświadczenia woli. Zezwala na to art. 300 Kodeksu pracy. W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.
Błąd- wada oświadczenia woli
Zgodnie z art. 84 Kodeksu cywilnego w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć. Ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.
W związku z powyższym jeżeli pracownik wywołał błąd lub wiedział o uchybieniu czy z łatwością mógł je zauważyć, pracodawca ma możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli. Podmiot zatrudniający może powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).
Podstęp
Jeżeli jednak błąd został wywołany przez pracownika podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.
Warto zaznaczyć, że do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu wywołanego podstępnie wystarczy, aby błąd dotyczył sfery motywacyjnej, stanowiącej przyczynę złożenia oświadczenia woli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1997 r., sygn. akt I PKN 251/97).
Według Sądu Najwyższego przepisy regulujące wady oświadczeń woli (błąd) nie odnoszą się do adresata oświadczenia. Pracodawca, który błędnie zrozumiał oświadczenie pracownika nie może powoływać się na działanie pod wpływem błędu (art. 84 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy). Oświadczenie woli pracownika należy tłumaczyć przy zastosowaniu art. 65 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1998 r., sygn. akt I PKN 478/98).
Forma i termin uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli
Pracodawca dokonuje uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli w formie pisemnej nie później niż z upływem roku od wykrycia uchybienia.
Wprowadzenie w błąd po podpisaniu kontraktu
W praktyce zdarzają się również sytuacje wprowadzenia w błąd pracodawcy już w trakcie wiążącego strony stosunku pracy. Często praca na określonym stanowisku uzależniona jest od stanu zdrowia pracownika. Jeżeli pracownik zataja informacje o rzeczywistym stanie zdrowia, który uniemożliwia mu wykonywanie takiej pracy, przełożony ma prawo do wypowiedzenia umowy o pracę.
Zobacz: Dane o stanie zdrowia kandydata do pracy
Co więcej, może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia na podstawie ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych lub popełnienia przestępstwa. Przykładem przestępstwa jest przedstawienie nieprawdziwych dokumentów świadczących o posiadaniu kwalifikacji wymaganych przez pracodawcę.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)