Sądowa kontrola wypowiadania umów
Przepisy kodeksu pracy dają możliwość pracownikowi odwołania się do sądu wobec wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę, co wynika z art. 44 kodeksu pracy. Sąd bada przyczyny wypowiedzenia umowy w dwóch płaszczyznach. Z jednej strony ustalenie dotyczy tego, czy przyczyny wskazane przez pracodawcę są uzasadnione. Sąd ogranicza się jednak tutaj do stwierdzenia prawdziwości przyczyn i rzeczywistego wpływu na decyzję pracodawcy. Warto pamiętać, iż sama przyczyna wypowiedzenia (w odróżnieniu do przyczyny rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika na podstawie art. 52 kodeksu pracy) nie musi mieć szczególnej doniosłości. Istotne jest to, by była realna i prawdziwa, a przy tym by nie posiadała cech arbitralności, czy też sprzeczności z zasadami współżycia społecznego czy z obiektywnego punktu widzenia była nieuzasadnioną przyczyną tak znaczącego kroku jak wypowiedzenie umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2001 r. o sygn. I PKN 715/00).
Druga płaszczyzna to zgodność dokonanego wypowiedzenia z przepisami o wypowiadaniu umów o pracę (art. 45 § 1 kodeksu pracy). W tym sensie sąd pracy bada formalną stronę dokonanej przez pracodawcę czynności. Sprawdza, czy przyczyny wskazane w treści oświadczenia wypowiadającego są na tyle konkretne, by były dla pracownika w pełni zrozumiałe. Po drugie czy pracodawca dochował wszelkich wymogów związanych z wypowiadaniem umów, jak również czy pracownik nie korzysta ze szczególnej ochrony przed wypowiadanie lub rozwiązywaniem umów.
Zobacz: Kiedy wypowiedzenie jest wadliwe?
Przykład
Ochrona przedemerytalna na podstawie art. 39 kodeksu pracy, na cztery lata przed uzyskaniem uprawnień emerytalnych. Ochrona kobiet w ciąży na podstawie art. 177 kodeksu pracy.
Odszkodowanie jako roszczenie pracownika
W przypadku odwołania się do sądu pracy przeciwko wypowiedzeniu pracownik może skorzystać z roszczeń, które przewiduje art. 45 kodeksu pracy. Stosownie do okoliczności może domagać się przywrócenia do pracy, ewentualnie uznania bezskuteczności wypowiedzenia.
Ważne
Przywrócenie do pracy to roszczenie w sytuacji, gdy wyrok sądu zapada już w sytuacji rozwiązania umowy po upływie okresu wypowiedzenia. Uznanie bezskuteczności wypowiedzenia może być treścią rozstrzygnięcia sądu w sytuacji, gdy stosunek pracy jeszcze istnieje.
Alternatywnie pracownik może również domagać się odszkodowania od pracodawcy, którego wysokość jest określona w art. 471 kodeksu pracy. Zgodnie z jego treścią odszkodowanie w przypadku nieprawidłowego wypowiedzenia „przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.”
Zobacz serwis: Zatrudnianie i zwalnianie
Kiedy przysługuje odprawa?
Pod pewnymi warunkami samo odszkodowanie nie jest jedynym świadczeniem, którego pracownik może dochodzić od pracodawcy. Przy spełnieniu przesłanek określonych w ustawie z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, pracownik ma bowiem również roszczenie o wypłatę odprawy.
Roszczenie to jest odrębne od roszczenia odszkodowawczego przewidzianego w przepisach kodeksu pracy i nie jest przez nie „konsumowane”. Innymi słowy żądanie odszkodowania za bezprawne wypowiedzenie umowy nie oznacza, że pracownik nie może domagać się równocześnie wypłaty odprawy. Jak zaznacza to Sąd Najwyższy (wyrok 25 stycznia 2012 roku o sygn. II PK 102/11) „Pracodawca nie może wypłacić pracownikowi odszkodowania za bezprawne zwolnienie z pieniędzy przeznaczonych na jego odprawę. W takiej sytuacji pracownikowi należy się zarówno odszkodowanie, jak i odprawa”.
Ta druga zostanie wypłacona w sytuacji, gdy spełnione zostaną warunki jakie ustawa z 13 marca 2003 roku zakłada. Jeżeli zatem pracownik odwołując się do sądu od wypowiedzenia wskazuje, iż przyczyny wypowiedzenia wskazujące na winę pracownika są sfabrykowane przez pracodawcę, zaś prawdziwą przyczyną była likwidacja stanowiska pracy, wtedy też można domagać się dodatkowo wypłaty odprawy. Jeżeli w toku sprawy wykazane będzie, że rzeczywista i wyłączna przyczyna leżała po stronie pracodawcy, wtedy też roszczenie o odprawę jest zasadne.
Przykład
Pracodawca wypowiada pracownikowi umowę pod pozorem niezastosowania się do polecenia służbowego, gdy w rzeczywistości prawdziwym celem jest redukcja zatrudniania części kadry pracowniczej.