Likwidacja kopalń w Polsce – co z górnikami?

• Czym jest dekarbonizacja?
• Ile górników straci pracę?
• Jakie miejsca pracy w górnictwie znikną?
• Jaka pomoc dla górników z likwidowanych kopalń?
• Jakie uprawnienia dla górników przy likwidacji kopalń?
•  Czym jest urlop górniczy?
• Odprawa dla górników w związku z likwidacją kopalń
• Jaki podmiot monitoruje w Polsce górnictwo?
• Projekt Energia – jak pomóc górnikom?
• Nowe miejsca pracy dla górników
• Gdzie praca po górnictwie?
• W jakich krajach powstają „zielone miejsca pracy”?

Czym jest dekarbonizacja?

Wydobycie paliw kopalnianych jest coraz bardziej szkodliwe dla środowiska i powoduje wzrost globalnego ocieplenia. Przyszłością jest rozwój źródeł energii odnawialnej i tzw. zielone miejsca pracy. W związku tym w Polsce została wdrożona została Polityka Energetyczna. Wiąże się z nią proces dekarbonizacji - czyli całkowitą rezygnację z wykorzystania węgla w elektroenergetyce, ciepłownictwie, przemyśle i gospodarstwach domowych.

Ile górników straci pracę?

Przyjmuje się, że w Polsce do 2050 r. około 14 do 36 tys. górników zatrudnionych w dotychczas stopniowo likwidowanych kopalniach będzie potrzebowało wsparcia na rynku pracy. Proponuje się stopniowe zamykanie kopalń w 2030 r., 2040 r. i w 2050 r., kiedy to nastąpi całkowita dekarbonizacja.

Jakie miejsca pracy w górnictwie znikną?

Znikną takie stanowiska w górnictwie jak: kierownik działu wydobycia, kierownik jednostki ratownictwa górniczego, kierownik małego przedsiębiorstwa w przemyśle wydobywczym, kierownik ruchu w zakładzie górniczym, inżynier geodezji górniczej, mistrz produkcji górniczej, monter rurociągów górniczych, ratownik górniczy, mechanik i elektromonter maszyn i urządzeń, górnik podziemnej i odkrywkowej eksploatacji złóż, górnik eksploatacji podziemnej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, operator górniczych urządzeń sygnalizacyjnych (sygnalista), operator koparki, operator koparko-ładowarki, operator ładowarki, operator maszyn i urządzeń do pozyskiwania torfu, operator maszyn urabiających i ładujących, operator obudów zmechanizowanych, operator spycharki, wydobywca kruszywa i gliny.

Polecamy: „Kodeks pracy 2023. Praktyczny komentarz z przykładami”. Książka z aktualizowanym serwisem online

Jaka pomoc dla górników z likwidowanych kopalń?

W trwającym procesie transformacji górnictwa w Polsce proponuje się różne rozwiązania prawne. Najbardziej efektywne z nich to:

1) całkowite ograniczenie zatrudniania nowych pracowników w kopalniach;

2) relokacja górników do innych kopalń;

3) przekwalifikowanie, nabywanie umiejętności do wykonywania innego rodzaju pracy;

4) monitoring kluczowych stanowisk i kompetencji, służący przejściom między stanowiskami wewnątrz zakładów;

5) przechodzenie na wcześniejszą emeryturę.

Jakie uprawnienia dla górników przy likwidacji kopalń?

Pracownicy z likwidowanych kopalń powinni skorzystać w tym czasie z:

• urlopów górniczych
• jednorazowych odpraw
• wcześniejszych uprawnień emerytalnych.

 Czym jest urlop górniczy?

Urlop górniczy przysługuje pracownikowi w wymiarze do czterech lat pod warunkiem, że skorzystanie z niego pozwoli mu nabyć prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2028 r. Taki urlop górniczy traktuje się na równi z okresem pracy górniczej uprawniającym do nabycia uprawnień emerytalnych. Okres urlopu górniczego uwzględnia się również przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej.

W okresie korzystania z urlopu górniczego albo urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla, pracownik jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i otrzymuje świadczenie socjalne w wysokości od 75% - 80% miesięcznego wynagrodzenia obliczanego jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. 

Odprawa dla górników w związku z likwidacją kopalń

Pracownikom likwidowanych kopalń przyznawana jest jednorazowa odprawa w różnej wysokości, np. w wysokości 4, 8 czy nawet 12-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W niektórych przypadkach odprawa jest też ustalana kwotowo.

Jaki podmiot monitoruje w Polsce górnictwo?

W Polsce podmiotem, który prowadzi monitoring jest Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. Co ważne w Polsce przygotowano: „Program dla sektora górnictwa kamiennego w Polsce” - przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 23 stycznia 2018 r. Jest sukcesywnie realizowany.

Projekt Energia – jak pomóc górnikom?

Na przestrzeni ostatnich lat (szczególnie w województwie śląskim w Polsce) prowadzi się liczne projekty współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Przykładem jest Projekt "Energia", który miał na celu jak najszybsze ponowne podjęcie pracy m.in. przez górników lub kontynuacja zatrudnienia, jak i dodatkowo uzyskanie kwalifikacji lub kompetencji niezbędnych do pracy. Dużą rolę w ramach takich projektów odgrywają Wojewódzkie Urzędy Pracy. Jakie realizowane są zadania, aby górnicy jak i inni pracownicy zatrudnieni w sektorze wydobycia i przetwórstwa paliw kopalnych w perspektywie najbliższych 10, 20 czy 30 lat aktywnie uczestniczyli w rynku pracy? Są to m.in. programy aktywizacyjne i różne instrumenty rynku pracy takie jak:

1) doradztwo zawodowe;

2) możliwość wsparcia psychologicznego;

3) Pośrednictwo pracy;

4) Poradnictwo prawne;

5) Szkolenia;

6) Dodatek relokacyjny – przeznaczony jest na pokrycie kosztów zamieszkania związanych z podjęciem zatrudnienia w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej poza miejscem stałego zamieszkania. Zwykle wysokość dodatku to około 10 tys. zł, wypłacane przez okres do 6 miesięcy.

Nowe miejsca pracy dla górników

Do 2030 r. istnieje konieczność stworzenia nawet do 85 tys. nowych miejsce pracy. Szacuje się, że górnicy będą zatrudnieni w takich branżach jak przetwórstwo przemysłowe i energetyka związana z odnawialnymi źródłami energii czy też budownictwo. 

Liczba osób bezpośrednio lub pośrednio zatrudnionych w sektorze energii odnawialnej nadal rośnie, z 12 mln w 2020 r. do 12,7 mln w 2021. 

Najbardziej dynamicznie rozwijająca się branża to fotowoltaika słoneczna, w której zatrudnienie stanowi 1/3 z 12,7 mln. 

Według raportu IRENA w sektorze odnawialnych źródeł energii zatrudnienie do 2050 roku miejsc może wynosić nawet 42 miliony. Rynek pracy jest szeroki i potrzebne są osoby z różnymi kompetencjami, w szczególności co do sektorów związanych z branżą energetyczną, przemysłem wydobywczym, transportem, budownictwem i rolnictwem. 

Gdzie praca po górnictwie?

Nowych zawodów jest bardzo dużo, a zapewne część z nich dopiero powstaje czy też konieczność ich powstania wyniknie w przyszłości. Na ten moment przykładami pożądanych zawodów w ramach tzw. zielonego rynku pracy są: inżynier, inżynier oprogramowania, technolog, analityk biznesowy, kierownik projektów, konsultant, architekt, projektant, badacz-naukowiec, pracownik pracujący fizycznie - wykonawca, np. przy montażu i serwisie, telemarketer, sprzedawca czy przedstawiciel handlowy. Każdy z powyższych zawodów może odnosić się do branży przemysłu wydobywczego, transportu, energetyki, budownictwa czy rolnictwa. Uszczegóławiając, już teraz potrzebni pracownicy to: twórca projektów słonecznych, projektant energii odnawialnej, inżynier biopaliw, analityka czystej energii, lider operacji wiatrowych czy technik turbin wiatrowych. Co ważne, niejako w korelacji z powyższymi zadaniami – niekiedy jako ich znaczące wsparcie czy uzupełnienie – będzie rozwijała się sztuczna inteligencja Będą potrzebni specjaliści od rekultywacji terenów pokopalnianych jak pracownicy realizujący pracę w terenie. Pomimo tego, że kopalnie zostaną „wygaszone” będzie należało zabezpieczyć pozostałe ich części a także zniwelować ich wpływ na środowisko naturalne - wzrośnie zapotrzebowanie na osoby zajmujące się rekultywacją terenów górniczych i przygotowania ich do wykorzystania dla innych celów (np. produkcji, handlu, logistyki).

W jakich krajach powstają „zielone miejsca pracy”?

W związku z sukcesywną rezygnacją z wydobycia paliw kopalnych na świecie, szczególnie transformacja ekologiczna i rozwój zielonych miejsc pracy ma miejsce w: USA, Chiny, kraje UE, Brazylia, Wielka Brytania, Japonia, Indie, Australia i Nowa Zelandia tworzą kolejne miejsca dla pracowników.