Przepisy ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.) gwarantują pracownikowi prawo do corocznego, nieprzerwanego i płatnego wypoczynku. Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia. Przy zaliczaniu takich okresów pracy nie mają znaczenia przerwy w zatrudnieniu, jak również sposób ustania stosunku pracy (art. 1541 k.p.).
Polecamy: Kodeks pracy 2013 z komentarzem - praktycznie o rewolucyjnych zmianach
Wymiar urlopu wypoczynkowego dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi:
- 20 dni – jeżeli jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 26 dni – jeżeli jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Wymiar urlopu nie zależy od faktycznego świadczenia pracy, lecz od pozostawania w stosunku pracy. Poza okresami zatrudnienia, na prawo do urlopu wpływają również lata nauki pracownika.
Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki – nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki – nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- szkoły wyższej – 8 lat.
Zaliczanie okresów nauki do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, nie jest obwarowane żadnymi szczególnymi przesłankami i warunkami. Nie ma więc znaczenia ani rodzaj szkoły, jaką pracownik ukończył (państwowa czy prywatna), ani system, w jakim nauka była pobierana (dzienny, wieczorowy, zaoczny, eksternistyczny), ani też upływ czasu między ukończeniem szkoły a podjęciem pracy – jak również to, czy rodzaj pracy, jaką pracownik wykonuje, wiąże się z potrzebą dysponowania świadectwem ukończenia danego rodzaju szkoły.
Jedyny warunek, którego spełnienie jest tu wymagane, to ukończenie nauki w danej szkole, co powinno być potwierdzone stosownym dokumentem (świadectwem, dyplomem). Jeżeli więc pracownik nie ukończył nauki, nie będzie można zaliczyć jej okresu do stażu pracy, choćby nawet – w odniesieniu do studiów wyższych – pracownik uzyskał absolutorium. Dopiero legitymowanie się np. tytułem magistra, potwierdzone odpowiednim dyplomem, zapewni możliwość uwzględnienia w stażu pracy takiego okresu nauki.
Zaliczeniu do stażu pracy podlegają okresy nauki w określonego rodzaju szkołach ponadgimnazjalnych, przy czym przepis art. 155 k.p. posługuje się różną formułą ustalenia liczby lat nauki podlegającej zaliczeniu. W przypadku zasadniczej (lub innej równorzędnej) szkoły zawodowej, a także średniej szkoły zawodowej, liczba lat wliczanych do stażu pracy równa jest przewidzianemu programem nauczania czasowi trwania nauki – z tym, że jeśli jest on dłuższy niż okres maksymalny przyjęty przez ustawodawcę, wliczeniu podlega ten okres ustawowy. Natomiast w odniesieniu do pozostałych rodzajów szkół, wliczeniu podlega wskazana przez przepis liczba lat. W obu przypadkach nie ma możliwości zaliczenia większej liczby lat nauki.
Zobacz również: Czy można odmówić udzielenia zaległego urlopu?
PRZYKŁAD
Czy powtarzanie roku studiów powoduje zwiększenie liczby lat zaliczanej pracownikowi do ogólnego stażu pracy, od którego zależy wymiar przysługującego mu urlopu wypoczynkowego?
Jeżeli faktyczny czas trwania nauki był dłuższy ze względu np. na powtarzanie klasy czy roku studiów, nie wpływa to na wymiar lat doliczanych do stażu pracy pracownika. Przepis art. 155 k.p. nie przewiduje bowiem możliwości zaliczenia większej liczby lat nauki z tytułu ukończenia poszczególnych szkół. Bez znaczenia w tym przypadku jest również powód wydłużenia takiej nauki. W związku z tym, dyplom ukończenia szkoły wyższej uprawni pracownika do zaliczenia 8 lat nauki, bez względu na to, ile faktycznie trwały jego studia.
Okresy nauki, na poszczególnych etapach kształcenia nie podlegają sumowaniu.
Zasada zakazu sumowania okresów nauki oznacza, że do stażu warunkującego wymiar urlopu nie można zaliczyć wszystkich podlegających wliczeniu okresów nauki pobieranej przez pracownika kolejno w kilku szkołach. Zaliczeniu podlega okres najkorzystniejszy dla pracownika – a więc wynikający z ukończenia przez pracownika szkoły stojącej w hierarchii wyżej niż szkoła poprzednio ukończona. Innymi słowy, wcześniejsze okresy nauki są przez dalsze okresy nauki, przynajmniej częściowo, absorbowane. Jeśli zaliczeniu do stażu urlopowego z tytułu ukończenia szkoły wyższej podlega 8 lat, to jest oczywiste, że w tej liczbie „mieści się” okres zaliczany z tytułu nauki w szkole średniej, której ukończenie jest przecież warunkiem podjęcia studiów.
Przy ustalaniu stażu warunkującego wymiar urlopu niemożliwe jest również sumowanie okresu zaliczanego z tytułu ukończonej nauki i przebytego równocześnie okresu zatrudnienia, w którym nauka ta była pobierana. Zaliczany jest w takim przypadku wyłącznie jeden, korzystniejszy dla pracownika okres – czyli ten, którego wliczenie do stażu urlopowego spowoduje wcześniejsze nabycie wyższego wymiaru urlopu.
PRZYKŁAD
Po ukończeniu szkoły policealnej, pracownik jednocześnie rozpoczął pracę w stowarzyszeniu i 5-letnie studia wyższe. Kiedy nabędzie prawo do urlopu wypoczynkowego w wyższym wymiarze? Co wziąć pod uwagę: pracę czy naukę?
W tym przypadku pracownik nabędzie prawo do wyższego wymiaru urlopu jeszcze przed ukończeniem studiów – bo już po 4 latach pracy. Wynika to z faktu, że pod uwagę bierzemy:
- ukończenie szkoły policealnej – 6 lat,
- lata pracy w stowarzyszeniu lub pięcioletnie studia jednolite.
Bardziej korzystne dla pracownika w takiej sytuacji jest zaliczenie stażu pracy, a nie czekanie na ukończenie przez niego studiów.
Inaczej będzie np. w razie studiów licencjackich odbywanych w trakcie zatrudnienia, zwłaszcza gdy pracownik już przed podjęciem studiów miał pewien minimalny chociaż staż pracy, wtedy korzystniejsze będzie zaliczenie do stażu urlopowego okresu wynikającego z ukończenia tych studiów.
Polecamy serwis: Ochrona danych osobowych
PRZYKŁAD
Pracownik ma ukończoną szkołę średnią i 2-letni staż pracy przed rozpoczęciem studiów pierwszego stopnia (licencjackich). Czy pracownikowi do wymiaru urlopu wypoczynkowego należy uwzględnić okres pracy, czy równoległy okres studiów licencjackich?
W takim przypadku korzystniejsze będzie zaliczenie studiów licencjackich.
Licencjat uważany jest za studia wyższe. Wraz z pojawieniem się w systemie szkolnictwa 3-letnich studiów kończących się uzyskaniem tytułu zawodowego licencjata powstało pytanie, czy legitymowanie się tym tytułem stanowi podstawę do zaliczenia 8 lat do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu. Wątpliwość tę rozstrzygnięto na korzyść absolwentów studiów licencjackich, gdyż z regulacji szczególnych dotyczących tytułów zawodowych wynikało, że licencjat jest tytułem zawodowym nadawanym absolwentom studiów wyższych. Zasadę tę potwierdzają także unormowania prawa o szkolnictwie wyższym, które pojęciem studiów wyższych obejmują również studia pierwszego stopnia – czyli te, których ukończenie wiąże się z uzyskaniem tytułu zawodowego licencjata, inżyniera lub równorzędnego.
Jest to niewątpliwie rozstrzygnięcie bardzo korzystne dla absolwentów tych studiów, gdyż po ich ukończeniu mają oni zaliczoną do stażu pracy warunkującego wymiar urlopu taką samą liczbę lat, jak absolwenci studiów trwających pięć czy nawet sześć lat.
W sytuacji opisanej w pytaniu, bezpośrednio po ukończeniu 3-letnich studiów licencjackich, pracownik uzyska staż pracy dający mu prawo do 26 dni urlopu.
Przy ustalaniu stażu pracy uprawniającego do urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze uwzględnia się tylko te okresy nauki, które zostały zakończone w sposób przewidziany prawem – czyli gdy pracownik otrzymał stosowne zaświadczenie lub dyplom. Okres nauki uwzględnia się we wszystkich stosunkach pracy – także wówczas, gdy pracownik jest zatrudniony jednocześnie u kilku pracodawców.
PRZYKŁAD
W fundacji zatrudniamy pracownika, który ma ukończone studia wyższe i od dwóch lat pracuje na 1/3 etatu u innego pracodawcy. Okres studiów został już temu pracownikowi zaliczony u pierwszego pracodawcy. Jak ustalić wymiar przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w naszej fundacji?
Okres z tytułu ukończonych studiów wyższych powinien zostać pracownikowi zaliczony u każdego z pracodawców. W związku z tym, podejmując pracę w fundacji, staż pracy pracownika, o którym mowa w pytaniu, wynosi: 8 lat (ukończone studia wyższe) + 2 lata pracy u pierwszego pracodawcy = 10 lat.
W momencie podejmowania pracy w fundacji pracownik ten ma przepracowane 10 lat – co jednocześnie uprawnia go do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni.
W praktyce, coraz więcej osób podejmuje i kończy studia za granicą. Powstaje zatem pytanie, czy i jak zaliczyć do stażu urlopowego okres nauki, który udokumentowany jest przez dyplom innej niż polska szkoły wyższej. Kwestii tej dotyczy art. 191a ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym. Z regulacji zawartej w tym przepisie wynika, że dyplomy wydane przez uprawnione uczelnie działające w systemie szkolnictwa wyższego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego OECD lub EFTA, potwierdzające ukończenie studiów określonych stopni lub studiów jednolitych (co najmniej czteroletnich), potwierdzają w Polsce posiadanie wyższego wykształcenia na poziomie odpowiadającym rodzajowi ukończonych studiów.
W razie wątpliwości dotyczących właściwości dyplomu lub statusu uczelni zagranicznej, podmiot zainteresowany może ubiegać się o wydanie opinii lub zaświadczenia w tym przedmiocie, kierując wniosek w tej sprawie do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Z art. 191 ust. 7 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym wynika ponadto, że dyplom ukończenia studiów wyższych lub tytuł zawodowy uzyskany za granicą, mogą być uznane za równoważne odpowiedniemu polskiemu dyplomowi i tytułowi zawodowemu na podstawie umowy międzynarodowej określającej równoważność, a w przypadku jej braku – w drodze nostryfikacji.
Zadaj pytanie: Forum Kadry
Podstawy prawne:
- ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1028)
- ustawa z 27 lipca 2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym (j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 572; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 829)