Zobacz: Duże zmiany w urlopach - nowy Kodeks pracy 2018
Wykorzystanie urlopu wypoczynkowego
Pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Nabycie prawa do urlopu następuje co do zasady z góry z pierwszym dniem roku kalendarzowego.
Oznacza to, że pracownik już 1 stycznia 2014 r. może wykorzystać cały urlop wypoczynkowy przysługujący mu w roku 2014. Wyjątek stanowi nabycie prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego. W takim przypadku pracownik z upływem każdego przepracowanego miesiąca nabywa prawo do 1/12 wymiaru urlopu (z dołu), który będzie przysługiwał mu po przepracowaniu roku kalendarzowego. Natomiast po rozpoczęciu nowego roku kalendarzowego, z dniem 1 stycznia, uzyskuje prawo do pełnego wymiaru urlopu (20 lub 26 dni urlopu).
Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim jednak przypadku, co najmniej jedna część wypoczynku, powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów albo po porozumieniu z pracownikiem.
Polecamy produkt: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami
Termin wykorzystania urlopu
Ustalony termin wykorzystania urlopu wiąże obie strony stosunku pracy. Jego przesunięcie może nastąpić w dwóch przypadkach, tj. na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami lub z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy. W świetle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2008 r. (II PK 214/07) nie jest sprzeczne z przepisami prawa pracy (art. 165 § 1 i art. 229 § 2 Kodeksu pracy) rozpoczęcie zaplanowanego urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po ustaniu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą pracownika, która trwała dłużej niż 30 dni.
Przesunięcie terminu urlopu
Jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:
- czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
- odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
- powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy,
- urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu ojcowskiego,
pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1999 r. (I PKN 350/99) pracodawca nie może skutecznie udzielić urlopu wypoczynkowego pracownikowi niezdolnemu do pracy nawet wówczas, gdy pracownik wyraził na to zgodę, a więc udzielenie urlopu wypoczynkowego nie przerywa niezdolności pracownika do pracy.
Podobnie Sąd Najwyższy orzekł w wyroku z dnia 28 października 2009 r. (II PK 123/09). Udzielenie urlopu wypoczynkowego, także na żądanie (art. 1672 Kodeksu pracy), pracownikowi niezdolnemu do pracy z powodu choroby jest niezgodne z prawem.
Pracownica miała zaplanowany urlop wypoczynkowy w okresie 1-15 lipca. W dniu 20 czerwca urodziła dziecko i w tym dniu rozpoczął się jej urlop macierzyński. W związku z powyższym pracodawca obowiązany jest udzielić pracownicy niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego w późniejszym terminie.
Polecamy: Nowe zasady rozliczania czasu pracy
Może się też zdarzyć, że pracownik rozpocznie urlop, jednak z powodu wystąpienia szczególnych okoliczności nie wykorzysta go w całości. Okoliczności powodujące przerwanie urlopu to:
- czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby,
- odosobnienie w związku z chorobą zakaźną,
- odbywanie ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez czas do 3 miesięcy,
- urlop macierzyński, dodatkowy urlop macierzyński, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlop ojcowski.
W takim przypadku pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu w terminie późniejszym, uzgodnionym z pracownikiem.
Pracownik rozpoczął urlop 15 sierpnia i miał z niego korzystać do 30 sierpnia. W trakcie urlopu pracownik zachorował i lekarz wystawił mu zwolnienie od 25 sierpnia do 5 września. W tej sytuacji, część urlopu, której pracownik nie wykorzystał w związku z chorobą, powinna zostać udzielona pracownikowi w późniejszym terminie.
Żadne inne okoliczności, które wystąpią w trakcie urlopu nie spowodują automatycznie przerwania urlopu. Nawet, jeśli w jakiś sposób zakłócą wypoczynek pracownika. Dotyczy to np. choroby dziecka pracownika.
Urlop wypoczynkowy po urlopie macierzyńskim
Na wniosek pracownicy pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Dotyczy to także pracownika - ojca wychowującego dziecko, który korzysta z urlopu macierzyńskiego lub tzw. urlopu ojcowskiego oraz pracowników korzystających z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Odwołanie pracownika z urlopu
Co do zasady urlop wypoczynkowy nie może być przerwany przez pracodawcę. Kodeks pracy przewiduje jednak sytuacje, kiedy podmiot zatrudniający może wezwać pracownika będącego na urlopie do zakładu pracy w celu wykonywania obowiązków pracowniczych. Zgodnie z art. 167 Kodeksu pracy pracodawca ma prawo odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego tylko wówczas, gdy obecności danego pracownika w zakładzie pracy wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.
Przedawnienie roszczenia
Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z planem urlopów bądź w porozumieniu z pracownikiem należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Nie dotyczy to urlopu na żądnie.
Warto wspomnieć w tym miejscu, że zgodnie z art. 291 Kodeksu pracy roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Przepis ten ma zastosowanie także do urlopów wypoczynkowych. Roszczenie o urlop wypoczynkowy zaczyna się przedawniać bądź z końcem roku kalendarzowego, za który urlop przysługuje, bądź od dnia 1 października roku następującego po roku, w którym pracownik nabył prawo do urlopu (jeśli wykorzystanie tego urlopu zostało przesunięte na kolejny rok kalendarzowy), a przedawnia się z upływem 3 lat od tego terminu. W związku z tym z pozwem o udzielenie zaległego urlopu wypoczynkowego za rok 2009 można wystąpić najpóźniej do 30 września 2013 r.
Bieg terminu przedawnienia przerywa uznanie roszczenia lub wystąpienie z pozwem. Wówczas termin przedawnienia liczy się od początku od momentu uznania lub od zakończenia postępowania sądowego. Natomiast roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu przedawnia się po 10 latach.
Źródło: Państwowa Inspekcja Pracy