Istota urlopu na żądanie polega właśnie na tym, że pracownik ma prawo żądać udzielenia go w terminie przez siebie wskazanym. Prawo to obejmuje cztery dni urlopu w roku kalendarzowym, przy czym to pracownik decyduje, czy zażąda cztery dni naraz, czy w częściach. Pracownik może z tego prawa skorzystać w każdym czasie. Nie musi uzasadniać swojej decyzji, a pracodawca jest obowiązany udzielić żądanego urlopu.
Wniosek o udzielenie urlopu na żądanie pracownik powinien złożyć najpóźniej pierwszego dnia wypoczynku. Forma tego wniosku nie została określona, a zatem możliwe jest jego złożenie w każdej formie (nawet telefonicznie czy przez e-mail).
Urlop na żądanie nie jest urlopem dodatkowym, który powiększa wymiar rocznego urlopu wypoczynkowego pracownika. Cztery dni na żądanie pracownik wykorzystuje z puli przysługującego mu rocznego urlopu. Niewykorzystany urlop na żądanie nie przechodzi na rok następny.
Zgoda pracodawcy na wniosek pracownika - tzn. udzielenie urlopu na żądanie - nie musi być wyraźne. Jeżeli pracodawca nie odpowiada na wniosek pracownika, pracownik ma prawo rozpocząć urlop. Sąd Najwyższy wskazał jednak, że może zaistnieć sytuacja, gdy we wskazanym przez pracownika terminie wystąpi spowodowana ważnymi przyczynami potrzeba jego obecności w zakładzie pracy. Wtedy pracodawca będzie mógł z powodu wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności sprzeciwić się wykorzystaniu urlopu na żądanie i zażądać obecności pracownika w pracy. Rozpoczęcie i wykorzystywanie urlopu w takiej sytuacji może być traktowane w kategoriach odmowy wykonania polecenia i nieobecność pracownika w pracy może być uznana za nieusprawiedliwioną (wyrok SN z 26 stycznia 2005 r., II PK 197/04). Należy podkreślić jednak, że omawiane prawo pracodawcy do odmowy ma charakter całkowicie wyjątkowy i może być uzasadnione tylko szczególnymi nadzwyczajnymi okolicznościami. W zwykłych okolicznościach pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownika.
Bartłomiej Raczkowski
partner, Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy