Urlop rodzinny w Kodeksie pracy?
Dnia 1 czerwca 2021 r. wpłynął do Sejmu Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk 1321). Następnie 23 czerwca projekt ten został skierowany do I czytania. Zakłada wprowadzenie możliwości skorzystania z nowego rodzaju urlopu przez pracownika lub czasowego zawieszenia działalności gospodarczej na opiekę nad najbliższym członkiem rodziny. Urlop miałby nazywać się urlopem rodzinnym. Przysługiwałby w wymiarze do 12 miesięcy. Można byłoby łączyć go z wykonywaniem pracy. Okres urlopu rodzinnego wliczałby się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Projekt przewiduje dodanie w dziale siódmym rozdziału III pod tytułem "Urlopu rodzinne" (art. 175a - 175h).
Dla kogo urlop rodzinny?
Urlop rodzinny przysługiwałby pracownikowi zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy (wlicza się także poprzednie okresy zatrudnienia). Urlop ten można wziąć tylko w celu sprawowania osobistej opieki nad najbliższym członkiem rodziny.
Kto jest w tym kontekście najbliższym członkiem rodziny, nad którym ma być sprawowana opieka? Proponowane przepisy wyliczają następujące osoby:
- wstępni,
- ojczym,
- macocha,
- teściowie,
- zstępni,
- rodzeństwo,
- mąż,
- żona,
- osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Dodatkowo dookreśla się, że urlop ten przysługuje tylko wówczas, gdy z powodu stanu zdrowia najbliższy członek rodziny wymaga osobistej opieki pracownika.
Urlop wychowawczy a urlop rodzinny
Czy można skorzystać z urlopu rodzinnego na zstępnych (dzieci, wnuków), gdy jest sprawowana nad nimi opieka w ramach urlopu wychowawczego? Nie. Urlop wychowawczy na dane dziecko wykluczałby możliwość skorzystania z urlopu rodzinnego na to samo dziecko.
Wymiar urlopu rodzinnego
Zgodnie z założeniami projektu zmian w Kodeksie Pracy urlop rodzinny miałby trwać maksymalnie 12 miesięcy. Dopuszcza się możliwość korzystania z tego urlopu przez kilku pracowników, ale należy wówczas pamiętać, że łączny wymiar urlopu nie może przekroczyć owych 12 miesięcy. Co ważne, maksymalne 12 miesięcy urlopu rodzinnego odnosi się łącznie do opieki nad wszystkimi najbliższymi członkami rodziny.
Wniosek o urlop rodzinny
Urlop rodzinny ma być udzielany na pisemny wniosek pracownika. Termin na złożenie wniosku to nie krócej niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z urlopu. Należy dołączyć do niego dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 175h. Pracodawca ma obowiązek uwzględnienia wniosku pracownika. Pracownik może także rozmyślić się i wycofać wniosek o udzielenie urlopu rodzinnego, jednak nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu. Składa się w tym celu pisemne oświadczenie do pracodawcy.
Niezachowanie terminu przy składaniu wniosku skutkuje prawem pracodawca do udzielenia urlopu nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku. Jeśli pracownik złożył wniosek np. 20 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia urlopu rodzinnego, pracodawca może udzielić mu go 1 dzień później.
Urlop rodzinny w częściach
Urlop rodzinny można wykorzystać w całości lub w częściach - maksymalnie 4 części. Liczba części uzależniona jest od liczby złożonych w tej sprawie wniosków.
Rezygnacja z urlopu rodzinnego
Pracownik ma prawo do rezygnacji z urlopu rodzinnego. Za zgodą pracodawcy może to zrobić w każdym czasie, a po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy - najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
Powrót do pracy po urlopie rodzinnym
Projektodawca chroni pracownika powracającego do pracy po urlopie rodzinnym. Nakłada na pracodawcę obowiązek dopuszczenia go do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to już możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym. Gwarantuje się przy tym wynagrodzenie nie niższe od wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.
Ochrona przed zwolnieniem
Co więcej, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu rodzinnego wniosku o udzielenie urlopu rodzinnego aż do dnia zakończenia tego urlopu.
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy dopuszcza się tylko w wyjątkowych sytuacjach, jakimi są:
- ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy,
- przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Zakaz rozwiązywania umowy przez pracodawcę nie biegnie wcześniej niż 21 dni przed planowanym terminem skorzystania z urlopu, nawet jeśli pracownik złożył wniosek przed 21-dniowym terminem.