Wymiar urlopu wychowawczego
Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze łącznym 36 miesięcy. Jest to uprawnienie przysługujące zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy pracownikowi. Jeżeli z uprawnienia korzysta tylko jedno z rodziców, maksymalny wymiar urlopu do wykorzystania wynosi 35 miesięcy, gdyż każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z puli 36 miesięcy.
Wyjątkiem, w którym jeden rodzic może wykorzystać pełne 36 miesięcy urlopu jest sytuacja gdy:
- drugi rodzi dziecka nie żyje,
- drugi rodzic dziecka nie posiada władzy rodzicielskiej,
- gdy drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza rodzicielska została mu ograniczona lub czasowo zawieszona.
Z urlopu wychowawczego zgodnie z art. 186 § 2 uprawniony pracownik może skorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. O udzielenie urlopu wychowawczego pracownik może występować nie więcej niż w 5 częściach. Liczba tych części ustalana jest na podstawie ilości złożonych wniosków.
Obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie, w którym pracownik mógłby korzystać z urlopu wychowawczego
Odrębnym obok urlopu wychowawczego uprawnieniem pracownika jest obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego. Pracownik ma możliwość złożenia odpowiedniego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy swojemu Pracodawcy. Na podstawie art. 1867 § 1 Kodeksu pracy obniżenie wymiaru etatu następuje maksymalnie do połowy pełnego wymiaru czasu pracy.
Pracodawca natomiast nie ma możliwości, odrzucenia wniosku pracownika. Co więcej, w okresie korzystania przez pracownika z obniżenia czasu pracy jest on objęty szczególną ochroną stosunku pracy przed rozwiązaniem przez Pracodawcę umowy o pracę, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy. Rozwiązanie umowy o pracę w tym okresie możliwe jest przez Pracodawcę tylko i wyłącznie w przypadku ogłoszenia upadłości bądź likwidacji przedsiębiorstwa lub w przypadku istnienia przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy w trybie dyscyplinarnym z winy pracownika.
Czy obniżenie wymiaru czasu pracy ma wpływ na wymiar urlopu wychowawczego?
Dotychczas dominujące stanowisko specjalistów prezentowane w literaturze w tym zakresie, zakładało iż skorzystanie z takiego obniżenia wymiaru czasu pracy w okresie, w którym pracownik mógłby skorzystać z urlopu wychowawczego, pomniejsza również niewykorzystany dotąd wymiar urlopu wychowawczego. Spowodowane było to przede wszystkim poglądem, iż uprawnienie zawarte w art. 1867 § 1 Kodeksu pracy z zapisem „pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego”, związane jest bezpośrednio z wykorzystaniem urlopu wychowawczego, a co za tym idzie powoduje to pomniejszenie limitu urlopu do wykorzystania.
Z taką interpretacją przepisów od dawna nie zgadzała się część prawników. W ostatnim czasie również Rzecznik Praw Obywatelskich pochylił się nad tym problemem, kierując w tej sprawie pismo do Ministra Rozwoju Pracy i Technologii. W piśmie z dnia 4 grudnia 2020 r. RPO wskazuje, iż przepis określający zasady udzielania oraz długość urlopu wychowawczego oraz przepis umożliwiający pracownikowi złożenie wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy są ze sobą wzajemnie powiązane. Prowadzi to jednak do ustalenia błędnej zależności pomiędzy tymi uprawnieniami, gdyż użyte w art. 1867 § 1 Kodeksu pracy sformułowanie „w okresie, w którym mógłby korzystać” sugeruje, iż skorzystanie z obniżenia wymiaru etatu prowadzi do pomniejszenia części urlopu wychowawczego o czas trwania obniżenia wykorzystanego przez pracownika na mocy odrębnego uprawnienia.
W piśmie przywołane zostało również odmienne stanowisko prezentowane przez resort pracy z dnia 29 października 2014 r., który podkreślił iż „prawo do obniżenia wymiaru czasu pracy na podstawie jest odrębnym i niezależnym uprawnieniem wobec urlopu wychowawczego aczkolwiek z tym urlopem funkcjonalnie powiązanym z tego względu, że przysługującym pracownikowi uprawnionemu do urlopu wychowawczego. Tym samym okres pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego nie wpływa na wymiar urlopu wychowawczego”.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na konieczność modyfikacji zapisów Kodeksu Pracy w tym zakresie a także podkreślił, iż prezentowane stanowisko, gdzie oba te uprawnienia są od siebie niezależne jest korzystne dla pracownika i ma na celu ochronę rodziny i rodzicielstwa zgodną zarówno z Konstytucją jak i standardami europejskimi.
Ministerstwo Rozwoju Pracy i Technologii udzieliło odpowiedzi na pismo RPO dnia 21 grudnia 2020 r., w którym podzieliło pogląd, iż obniżenie wymiaru czasu pracy jest odrębnym uprawnieniem pracownika, nie wpływającym w żaden sposób na wymiar przysługującego mu urlopu wychowawczego. Oznacza to, iż w przypadku gdy osoba korzystająca z obniżenia wymiaru czasu pracy przez okres 12 miesięcy, po zakończeniu tego okresu nadal ma możliwość ubiegania się z wnioskiem o udzielenie urlopu wychowawczego na niewykorzystaną część.
Będzie zmiana Kodeksu pracy - przy okazji wprowadzenia dwumiesięcznego urlopu ojcowskiego
Ministerstwo dostrzegło również potrzebę wprowadzenia w zmian w zakresie przywołanych przepisów Kodeksu Pracy, które na dzień dzisiejszy budzą wątpliwości co do sposobu ich interpretacji. W zawartej odpowiedzi wskazano, iż wprowadzenie zmian w Kodeksie pracy będzie rozważane najprawdopodobniej w związku z koniecznością implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r dotyczącej wprowadzenia dwumiesięcznego, wyłącznego uprawnienia do urlopu dla ojca dziecka. Polska powinna wdrożyć zapisy dyrektywy do dnia 2 sierpnia 2022 r., dlatego najprawdopodobniej w tym terminie wraz z implementacją przepisów w zakresie urlopu ojcowskiego wprowadzone zostaną zmiany w treści artykułu dotyczącego obniżenia wymiaru czas pracy dla osób uprawnionych do skorzystania z urlopu wychowawczego.
Paulina Marcula, Employer Solutions Supervisor w Advicero Nexia