„Nowy” art. 188 kp
Art. 188 Kodeksu pracy
§ 1. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
§ 2. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.
§ 3. Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Polecamy produkt: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami
Stan prawny po 2.1.2016 r.
Zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w związku z wychowywaniem co najmniej jednego dziecka przysługuje pracownikowi albo w wymiarze 16 godzin lub w wymiarze 2 dni niezależnie od liczby wychowywanych dzieci (własnych lub przysposobionych). Nieskorzystanie z omawianego uprawnienia nie powoduje jego przejścia na kolejny rok.
Określenie wymiaru zwolnienia w sposób godzinowy i dzienny ma na celu zagwarantowanie pracownikowi elastyczność w korzystaniu z tego prawa. Pracownik nie musi korzystać z całego dnia wolnego, ale np. z jednej godziny dziennie. Choć przyjęte rozwiązania zapewniają pracownikom swoisty liberalizm w podejmowaniu decyzji, to jednak ustawodawca zdaje się nie przewidział „ukrytych” konsekwencji tej regulacji w odniesieniu do pracodawców, zwłaszcza że przepis nie limituje ilości dokonywanych zwolnień. Nic nie stoi na przeszkodzie, by pracownik w ciągu roku skorzystał 16 razy po 1 godzinie zwolnienia. W konkretnych okolicznościach może to powodować poważne zakłócenia w organizacji pracy a nawet spowodować paraliż niektórych zadań realizowanych przez zakłady pracy.
Osoba uprawniona ma prawo do zwolnienia niezależnie od wymiaru i systemu czasu pracy, w którym pracuje. Oznacza to, że pracownik ma interes w korzystaniu z dwóch dni wolnych w przypadku pracy w równoważnym systemie czasu pracy. Wtedy skorzysta, bowiem z większej ilości wolnych godzin niż 16. Tak samo jak korzystnym jest korzystanie z dwóch dni wolnych w przypadku pracy w niepełnym wymiarze, jeśli pracownik pracuje, np. co drugi dzień po 8 godzin. Powyższe wynika z tego, że w przypadku wybrania przez pracownika niepełnoetatowego formuły godzinowej, wymiar zwolnienia godzinowego ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika.
Decyzję o sposobie wykorzystania tego zwolnienia podejmuje pracownik, co powinno nastąpić w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Wniosek taki jest wiążący w trakcie całego roku kalendarzowego. Każdy kolejny pracodawca jest „związany” wcześniejszą decyzją pracownika. Fakt ten wywodzony będzie z treści świadectwa pracy.
Nieskorzystanie z omawianego uprawnienia w danym roku kalendarzowym nie powoduje, że 2 dni lub 16 godzin stają się zaległe i przechodzą na następny rok kalendarzowy. Do zwolnienia na opiekę nad dzieckiem nie stosuje się per analogiam regulacji właściwych dla urlopu wypoczynkowego. Choroba pracownika w dniu wykorzystywania prawa do opieki nad dzieckiem nie powoduje obowiązku udzielenia zwolnienia na opiekę nad dzieckiem w innym terminie, a niewykorzystanie dni wolnych na opiekę w okresie zatrudnienia w żadnym przypadku nie powoduje przekształcenia tego uprawnienia w ekwiwalent pieniężny.
Stan prawny przed 2 stycznia 2016 r.
Wspomniany przepis skierowany jest do pracowników wychowujących co najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat. Tak jak w kilku innych przepisach Kodeksu pracy ustawodawca korzysta z pojęcia wychowywania, co oznacza, że odnosi się do stanu faktycznego. Tym samym dotyczy to nie tylko rodziców, ale także pracowników niebędących rodzicami, w tym pracowników niezwiązanych z dzieckiem więzią formalnej opieki lub przysposobienia, jednakże nie ma zastosowania do rodziców niewychowujących dzieci.
Nie oznacza to, że dni wolne muszą być wykorzystane na działalność tylko i wyłącznie opiekuńczą. Bez znaczenia dla prawa skorzystania z art. 188 kp jest to, czy drugi z rodziców pozostaje w zatrudnieniu, czy nie. Tak samo jak bez znaczenia jest to, czy drugi z rodziców korzysta z innych kodeksowych uprawnień związanych z uprawnieniami rodzicielskimi (np. urlop wychowawczy, urlop macierzyński ).
Osobie uprawnionej, wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Treść art. 188 kp powinna być komentowana w taki sposób, że zwolnienie przysługuje pracownikowi do ukończenia przez dziecko 14 roku życia - a nie do ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończyło 14 rok życia. Taka interpretacja jest też powszechna w doktrynie przedmiotu (np. M. Nałęcz w: K. Walczak, Kodeks pracy. Komentarz, Wydawnictwo C.H.Beck 2010 oraz A. Malinowski, Urlopy pracownicze. Komentarz, Wydawnictwo C.H.Beck 2010).
Pracownik ma prawo do dwóch dni, niezależnie od wymiaru i systemu czasu pracy, w którym został zatrudniony. W przypadku pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy przysługują również 2 dni kalendarzowe. Wymiar 2 dni nie zależy od stażu pracy, oraz innych przerw w pracy, jeśli takowe miały miejsce (np. urlopów wszelkich rodzajów). Uprawnienie to przysługuje od pierwszego dnia zatrudnienia, niezależnie od rodzaju umowy.
Wymiar wspomnianych dni wolnych na opiekę odnosi się do roku kalendarzowego, bez względu na liczbę pracodawców na jego przestrzeni. W celu uniknięcia udzielania dni wolnych w zawyżonym wymiarze, w świadectwie pracy oprócz informacji określonych w art. 97 § 2 KP zamieszcza się również informacje niezbędne do ustalenia uprawnień ze stosunku pracy i uprawnień z ubezpieczenia społecznego, dotyczące: m.in. wykorzystania w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy, zwolnienia od pracy przewidzianego w art. 188 kp. W przypadku zatrudnieniu u kilku pracodawców uznać można, że uprawnienie przysługuje u wszystkich pracodawców. W przeciwnym wypadku przepis nie spełniałby swojej funkcji, jaką jest zapewnienie całego wolnego dnia.
Pracownik będący rodzicem lub opiekunem dziecka w wieku do 14 lat powinien złożyć pracodawcy oświadczenie o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z uprawnień rodzicielskich określonych w art. 1891 kp, które w formie pisemnego dokumentu powinno zostać złożone w „części B” akt osobowych pracownika (§ 6 ust. 2 pkt 2 lit. c rozp. MPiPS z 28.5.1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika, Dz.U. Nr 62, poz. 286 ze zm.). Ani z przepisów Kodeksu pracy, ani rozporządzenia nie wynika natomiast, czy takie oświadczenie ma być przez pracownika składane w każdym roku, czy tylko jednorazowo. Logicznym wydaje się założenie, że pracownik powinien złożyć takie oświadczenie jednorazowo i uaktualnić je dopiero, gdy zmieni zamiar w zakresie korzystania z w/w uprawnień. Z drugiej strony nie ma przeszkód, aby pracodawca zwrócił się do pracowników o coroczne składanie takich oświadczeń - wszystkie one będą jednak musiały być przechowywane w aktach osobowych pracowników.
Zadaj pytanie na naszym FORUM!