Urodzenie przez pracownicę – matkę kolejnego dziecka w trakcie trwającego urlopu wychowawczego nie zawiesza ani nie przerywa tego urlopu. Ponieważ wymiar urlopu macierzyńskiego wykracza poza okres pozostały do zakończenia urlopu wychowawczego, pracownica nabędzie prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po urlopie wychowawczym. Pracownica – matka (jako ubezpieczona) za okres od 25 kwietnia do 31 maja br. (5 tygodni i 2 dni) nabędzie prawo wyłącznie do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia kolejnego dziecka. W okresie od 1 czerwca do 11 września br. (14 tygodni i 5 dni) pracownica nabędzie prawo do części urlopu macierzyńskiego. Prawo do urlopu wychowawczego ustala się odrębnie na dzieci urodzone przy oddzielnych porodach. Zatem na pierwsze dziecko pracownicy pozostanie do wykorzystania 1 rok urlopu, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 4. roku życia. Na kolejne dziecko pracownica będzie uprawniona do urlopu w pełnym wymiarze, tj. 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 lat.
UZASADNIENIE
Z dniem urodzenia kolejnego dziecka w trakcie urlopu wychowawczego – urlop ten trwa nadal; nie ulega przerwaniu ani zawieszeniu. Pracownica, która urodzi dziecko w trakcie urlopu wychowawczego, nie zawsze nabędzie prawo do urlopu macierzyńskiego. W praktyce mogą w związku z tym wystąpić 2 sytuacje.
Sytuacja 1
Jeżeli wymiar podstawowego urlopu macierzyńskiego wykracza poza okres pozostały do zakończenia urlopu wychowawczego na poprzednie dziecko, pracownica w dniu następującym po dniu zakończenia urlopu wychowawczego nabywa prawo do części urlopu macierzyńskiego w wymiarze stanowiącym różnicę między pełnym wymiarem urlopu macierzyńskiego (określonym w art. 180 § 1 Kodeksu pracy) a częścią tego urlopu, która przypadałaby od dnia porodu do dnia zakończenia urlopu wychowawczego.
PRZYKŁAD
Pracownica korzysta z urlopu wychowawczego na pierwsze dziecko od 1 stycznia 2010 r. do 31 maja 2011 r. 15 kwietnia 2011 r. urodziła drugie dziecko. Urlop wychowawczy nie ulegnie przerwaniu i zakończy się z końcem maja br. Zatem pracownica dopiero od 1 czerwca br. nabędzie prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze 13 tygodni i 2 dni, ponieważ pierwsze 6 tygodni i 5 dni, licząc od dnia porodu, przypadałyby na czas urlopu wychowawczego. Ponadto w tej sytuacji pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Sytuacja 2
Jeśli pełny wymiar urlopu macierzyńskiego mieści się w ramach udzielonego urlopu wychowawczego, pracownica nie nabywa prawa do urlopu macierzyńskiego. W takiej sytuacji pracownica nie nabywa także prawa do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, ponieważ urlop ten może być wykorzystany wyłącznie bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim. Pracownica musi więc być przede wszystkim uprawniona do podstawowego urlopu macierzyńskiego, aby następnie – bezpośrednio po urlopie podstawowym – mogła skorzystać z urlopu dodatkowego.
WAŻNE!
Urodzenie kolejnego dziecka nie przerywa urlopu wychowawczego.
Zasiłek macierzyński
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Co do zasady, warunkiem nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu lub przebywanie na urlopie wychowawczym.
W przypadku gdy prawo do zasiłku macierzyńskiego powstało w okresie urlopu wychowawczego, zasiłek macierzyński przysługuje za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie (art. 29 ust. 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).
WAŻNE!
Pracownicy, która w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko, przysługuje zasiłek macierzyński, a nie urlop macierzyński.
Odnosząc się do zasiłku macierzyńskiego należy rozróżnić dwa przypadki: pierwszy to urodzenie kolejnego dziecka w trakcie urlopu wychowawczego, gdy okres odpowiadający pełnemu wymiarowi urlopu macierzyńskiego przypadałby na okres urlopu wychowawczego, a drugi, gdy wymiar urlopu macierzyńskiego wykraczałby poza urlop wychowawczy.
W pierwszej sytuacji okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego ulega skróceniu o 2 tygodnie. Taki pogląd prezentuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Warto jednak zwrócić uwagę, że budzi on wątpliwości, gdyż z prawnego punktu widzenia brakuje podstaw do zmniejszania zasiłku o ten okres.
Natomiast w drugim przypadku, jeżeli przysługujący pracownicy wymiar urlopu macierzyńskiego wykraczałby poza urlop wychowawczy, to pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński w pełnym wymiarze, tj. np. 20 tygodni licząc od dnia porodu w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie.
PRZYKŁAD
Pracownica przebywa na urlopie wychowawczym od 1 lipca 2010 r. do końca 2011 r., tj. przez 1,5 roku. 25 grudnia 2010 r. pracownica urodziła kolejne dziecko. Z tytułu urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie pracownicy przysługuje 20 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pracownica nie nabyła jednak prawa do urlopu macierzyńskiego, gdyż całe 20 tygodni po porodzie przypada w czasie urlopu wychowawczego. W takim przypadku nie ma ona prawa do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, nie miała bowiem prawa do urlopu podstawowego. Zgodnie z interpretacją ZUS, pracownica otrzyma zasiłek macierzyński wyłącznie za okres 18 tygodni, ponieważ jej pełny wymiar urlopu macierzyńskiego przypadał w całości w okresie urlopu wychowawczego na starsze dziecko. Natomiast pracownica nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jednak z zasiłku za dodatkowy okres musi skorzystać od razu po zasiłku macierzyńskim za podstawowy okres.
Urlop wychowawczy
Pracownik (matka lub ojciec dziecka) ma prawo do urlopu wychowawczego udzielanego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są pracownikami, z urlopu wychowawczego może skorzystać, według wyboru, jedno z nich. Wyjątkiem jest okres 3 miesięcy, kiedy mają prawo korzystać z takiego urlopu jednocześnie.
Urlop wychowawczy w wymiarze 3 lat jest udzielany w celu sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 4 i może być wykorzystany przez pracownika maksymalnie w 4 częściach.
Urlop wychowawczy przysługuje na każde dziecko. Jednak w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu urlop wychowawczy nie ulega zwiększeniu. Wymiar urlopu nie jest bowiem uzależniony od liczby dzieci urodzonych w trakcie jednego porodu.
WAŻNE!
Na dzieci urodzone w kolejnych porodach pracownikowi przysługują odrębne urlopy wychowawcze.
Szczególne uprawnienia przysługują pracownikowi sprawującemu opiekę nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku do lat 18, wymagającym opieki pracownika. Takiemu pracownikowi, niezależnie od 3-letniego urlopu wychowawczego, przysługuje prawo do dodatkowego urlopu wychowawczego w wymiarze 3 lat.
Podstawa prawna
- art. 29 ust. 1 i ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.),
- art. 180 § 1 i § 3, art. 1821 § 2, art. 186, art. 1891 Kodeksu pracy.