Kontrole ZUS
PIP może przeprowadzić kontrolę w siedzibie podmiotu kontrolowanego oraz w podległych mu jednostkach lub miejscach przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych. Poszczególne czynności kontrolne mogą być także wykonywane w siedzibach jednostek organizacyjnych PIP, tj.:
- Głównego Inspektoratu Pracy,
- okręgowych inspektoratów pracy, oraz w ich oddziałach.
Decyzję o przeprowadzeniu danej czynności kontrolnej w siedzibie jednostki organizacyjnej PIP podejmuje inspektor pracy. Z taką propozycją może wystąpić również pracodawca. Przeprowadzanie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy oraz legalności zatrudnienia może odbywać się bez uprzedzenia, o każdej porze dnia i nocy. Z reguły jednak kontrole są przeprowadzane w godzinach pracy urzędu. Inspektor nie musi uprzedzać pracodawcy o zamiarze skontrolowania jego zakładu. Kontrola bez uprzedzenia jest jednak stosowana sporadycznie, w przypadkach gdy:
- uprzedzenie pracodawcy o zamiarze skontrolowania jego firmy mogłoby wpłynąć na wynik kontroli,
- okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli u pracodawcy, np. ze względu na bezpieczeństwo zatrudnionych osób.
Kontrole ZUS
Kontrole, co do zasady, nie są przeprowadzane u płatników, którzy prowadzą działalność gospodarczą jednoosobowo, gdyż nadzór nad prawidłowym realizowaniem obowiązku składkowego przez tych płatników jest sprawowany na bieżąco przez pracownika ZUS. Kontrole można podzielić na dwie grupy:
- okresowe (planowe) - są to kontrole rutynowe przeprowadzane u wszystkich płatników składek. W trakcie takiej kontroli inspektor weryfikuje poprawność stosowania obowiązujących przepisów w zakresie rozliczeń płatnika, ustalania wysokości świadczeń oraz rzetelności wystawiania zaświadczeń do celów emerytalno-rentowych,
- doraźne (problemowe) - kontrole przeprowadzane w wyniku skargi osoby ubezpieczonej lub w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości na koncie płatnika, lub też ze względu na podejrzenie o działania płatnika niezgodne z prawem albo mające na celu obejście przepisów. Inspektor kontroli analizuje dokumentację płatnika tylko w zakresie wyjaśnienia okoliczności, która stała się przyczyną kontroli. Kontrola problemowa może być także wszczęta u płatnika, który generuje błędy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz który nieprawidłowo ustala m.in. podstawę wymiaru świadczeń wypłacanych ubezpieczonym, co w konsekwencji prowadzi do niezgodnego z prawem zaniżania zobowiązań wobec ZUS.