Kontrola trzeźwości pracownika może w obecnym stanie prawnym nastąpić również na żądanie samego pracodawcy lub osoby przez niego upoważnionej. Kontrowersje budzi dopuszczalność przeprowadzenia kontroli samodzielnie przez pracodawcę, bez wzywania odpowiedniego organu.
Zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2011 r., kontrolę trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (w praktyce jest to policja). Badanie może zostać przeprowadzone na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej, a także na żądanie samego pracownika. Nowe przepisy rozszerzyły zatem prawo wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia badania, przyznając je również pracodawcy. Dotychczas z taką inicjatywa mógł wystąpić wyłącznie pracownik.
Badanie trzeźwości pracownika za jego zgodą
Znowelizowane przepisy nie rozstrzygają natomiast wyraźnie kwestii, czy badanie trzeźwości może być przeprowadzone samodzielnie przez pracodawcę przy pomocy alkomatu, czy też zawsze konieczne jest wzywanie uprawnionego organu. Niewątpliwie za dopuszczalne należy uznać badanie stanu trzeźwości także przez samego pracodawcę, o ile odbywa się ono za zgodą pracownika. Wskazuje na to w szczególności brzmienie § 4 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie, zgodnie z którym badanie trzeźwości może być przeprowadzane nie tylko przez uprawniony organ, ale także przez osobę upoważnioną przez kierownika zakładu pracy. Pracownik może przy tym żądać przeprowadzenia badania w obecności osoby trzeciej.
Zadaj pytanie: Forum Kadry - Obowiązki pracodawcy i pracownika
Badanie trzeźwości pracownika bez jego zgody
Pracodawca nie może natomiast samodzielnie przeprowadzić badania, jeżeli pracownik nie wyraża na to zgody. Nie można zmusić pracownika, aby poddał się badaniu alkomatem. Takie działanie mogłoby stanowić naruszenie dóbr osobistych pracownika. W takim przypadku pracodawca ma jednak prawo wystąpienia z żądaniem o przeprowadzenie badania przez uprawniony organ. Tak właśnie należy rozumieć znowelizowane przepisy. Celem nowelizacji było bowiem zapobieżenie takim sytuacjom, w których brak zgody pracownika na przeprowadzenie badania uniemożliwiał pracodawcy dokonanie kontroli jego trzeźwości (jak miało to miejsce w poprzednim stanie prawnym). Obecnie, jeżeli którakolwiek ze stron stosunku pracy sprzeciwia się przeprowadzeniu badania (najczęściej będzie to pracownik), druga strona może żądać przeprowadzenia takiego badania przez uprawniony organ. Jeżeli natomiast istnieje zgoda obu stron na przeprowadzenie badanie, badanie może zostać dokonane samodzielnie przez pracodawcę, bez konieczności wzywania uprawnionego organu. Na marginesie powyższego wypada ponadto wspomnieć, że nietrzeźwość pracownika może być wykazana przez pracodawcę także innymi środkami dowodowymi, aniżeli badanie alkomatem (np. zeznaniami świadków). Pracodawca może zatem poprzestać na zeznaniach świadków co do zachowania pracownika, a brak przeprowadzonego badania nie niweczy możliwości nałożenia na pracownika sankcji.
Zobacz koniecznie: Porzucenie pracy
Uzasadnienie kontroli trzeźwości
Istotne jest, że kontrola trzeźwości pracownika powinna być uzasadniona okolicznościami. Nie może być przeprowadzana na zasadzie losowej (np. w formie wyrywkowej kontroli co drugiego czy co trzeciego pracownika). Takie działanie mogłoby być kwestionowane przez pracowników i mogłoby stanowić podstawę do wysuwania pod adresem pracodawcy zarzutów szykanowania czy naruszania dóbr osobistych. Pracodawca może żądać przeprowadzenia badania, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy. Podejrzenie pracodawcy powinno przy tym odnosić się wyraźnie do konkretnego pracownika, co do którego pracodawca występuje z żądaniem przeprowadzenia kontroli. Będzie tak w szczególności wówczas, gdy pracownik zachowuje się w sposób świadczący o spożyciu alkoholu (wskazuje na to sposób wysławiania się pracownika, chwiejny krok, zapach alkoholu, itp.) lub gdy świadkowie potwierdzają, że widzieli, jak pracownik spożywał alkohol (np. przed rozpoczęciem pracy). Tylko natomiast w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być przeprowadzone badanie o charakterze prewencyjnym, wyrywkowym czy okresowym. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których prewencja przeciwalkoholowa ma szczególnie uzasadniony charakter, np. rodzajem pracy (w szczególności w firmach transportowych czy szpitalach).
Polecamy serwis: Zarządzanie