Pracownik wyrządza szkodę przy wykonywaniu swoich obowiązków pracowniczych wówczas, gdy szkoda ta pozostaje w normalnym funkcjonalnym związku przyczynowym z powierzonymi mu czynnościami, które podjął w ramach wykonywania zadań związanych z przedmiotem działalności pracodawcy.
Z kolei osobą trzecią, która może dochodzić od pracodawcy odszkodowania, może być inna jednostka organizacyjna, osoba fizyczna niezatrudniona u pracodawcy, jak również inny pracownik tego samego pracodawcy.
Jeżeli więc w powyższych okolicznościach pracownik wyrządzi szkodę, to poszkodowany powinien kierować swoje roszczenia odszkodowawcze nie do pracownika, lecz do jego pracodawcy. Stanowi o tym art. 120 § 1 Kodeksu pracy, zgodnie z którym w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.
Dopuszczalne są jednak wyjątki od zasady nakazującej poszkodowanemu dochodzić odszkodowania od pracodawcy. Dotyczy to sytuacji, gdy pracodawca okaże się niewypłacalny. W wyroku z 11 kwietnia 2008 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że poszkodowany może dochodzić także bezpośrednio od pracownika naprawienia szkody, którą wyrządził mu pracownik nieumyślnie czynem niedozwolonym przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, jeżeli zakład pracy na skutek upadłości nie jest w stanie wypłacić należnego odszkodowania.
Odszkodowanie od pracownika
Pracodawca, który naprawił osobie trzeciej szkodę wyrządzoną przez swojego pracownika, może żądać od niego odszkodowania. Pracownik odpowiada wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, na zasadach zawartych w art. 114–122 k.p. (art. 120 § 2 k.p.). Warto jednak podkreślić, że w tym przypadku jest to odpowiedzialność w ograniczonym zakresie. To ograniczenie odpowiedzialności pracownika zachodzi w sytuacji, gdy wyrządził on szkodę przy wykonywaniu swoich obowiązków z winy nieumyślnej. Wynika to z art. 115 k.p., który ogranicza odpowiedzialność pracownika tylko do rzeczywistej straty i tylko do normalnych następstw działania lub zaniechania, z których szkoda wynikła. Ponadto z mocy art. 119 k.p. odszkodowanie należne od pracownika nie może przewyższać wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego temu pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Gdy jednak pracownik wyrządził osobie trzeciej szkodę z winy umyślnej, pracodawca może żądać od pracownika odszkodowania w pełnej wysokości.
WAŻNE!
Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w art. 114–122 k.p.
Roszczenie o odszkodowanie przewidziane w art. 120 § 2 k.p. powstaje z chwilą zaspokojenia przez pracodawcę roszczeń osoby poszkodowanej. Ma to wpływ na sposób obliczania terminu określonego w art. 291 § 2 k.p. Przepis ten określa, że roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. W przypadku roszczenia pracodawcy nie można liczyć terminu przedawnienia od dnia, w którym powziął on wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, gdyż dopiero naprawienie szkody stwarza jego roszczenie do pracownika będącego sprawcą szkody.
W wyroku z 16 września 1997 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że roszczenie regresowe pracodawcy w stosunku do pracownika, który przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych wyrządził szkodę osobie trzeciej, powstaje z chwilą zaspokojenia przez pracodawcę roszczeń osoby trzeciej. Termin przedawnienia roszczenia regresowego pracodawcy liczy się od chwili naprawienia szkody, a nie od chwili jej wyrządzenia przez pracownika.
Przykład
Pracownik nieumyślnie spowodował szkodę u jednego z klientów, który z tego tytułu zażądał odszkodowania. Niedługo po tym przedsiębiorstwo zostało przejęte na podstawie art. 231 k.p. Obowiązkiem nowego pracodawcy jest zapłata poszkodowanemu odszkodowania rekompensującego szkodę. W stosunku do pracownika nowy pracodawca będzie mógł wystąpić z żądaniem odszkodowania, ale w ograniczonej wysokości. Pracownik poniesie bowiem pracowniczą odpowiedzialność materialną na podstawie art. 120 w związku z art. 119 k.p. Oznacza to, że nie odpowiada on za szkodę w pełnej wysokości, lecz jedynie do wysokości 3-miesięcznego miesięcznego wynagrodzenia z dnia wyrządzenia szkody.
Kiedy pracodawca nie naprawi szkody
Na kwestię podstawy odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej istotne znaczenie ma okoliczność, czy szkoda została wyrządzona przy wykonywaniu przez pracownika jego obowiązków pracowniczych, czy też jedynie „przy okazji” wykonywania tych obowiązków.
Przypomnijmy, że w razie wyrządzenia przez pracownika szkody osobie trzeciej przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Jednak ta regulacja nie obejmuje wyrządzenia przez pracownika szkody osobie trzeciej „przy okazji” wykonywania obowiązków pracowniczych; znajdują wówczas zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Była o tym mowa w wyroku Sądu Najwyższego z 19 czerwca 1975 r. Także w wyroku z 5 maja 1998 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez pracownika osobie trzeciej nie obciąża zakładu pracy, gdy wyrządzenie tej szkody nastąpiło jedynie przy sposobności zatrudnienia w zakładzie pracy, tj. nie przy wykonywaniu powierzonych pracownikowi zadań w stosunku pracy.
Przykład
Marian P. jest pracownikiem w warsztacie samochodowym. Inni zatrudnieni tam mechanicy postanowili zażartować sobie z kolegi i podczepili do jego samochodu petardy. Gdy Marian P. uruchomił samochód, petardy wybuchły i w rezultacie doszło do wypadku, w którym pan Marian został ranny, a samochód uległ zniszczeniu. W tym przypadku wyrządzenie szkody nie jest objęte przepisami Kodeksu pracy i pracodawca nie jest za nią odpowiedzialny. Marian P. może domagać się od mechaników, którzy dla żartu podczepili petardy i spowodowali szkodę, odszkodowania na zasadach określonych Kodeksem cywilnym.
Podstawa prawna:
- art. 114–122, art 291 § 2 Kodeksu pracy.
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 19 czerwca 1975 r. (V PRN 2/75, OSNC 1976/4/70),
- wyroku SN z 5 maja 1998 r. (I CKU 110/97, Prok.i Pr.-wkł. 1998/10/27),
- wyrok SN z 16 września 1997 r. (I PKN 261/97, OSNP 1998/18/535).