Kto należy do kadry zarządzającej zakładem pracy

Często powstają wątpliwości, na podstawie których przepisów ustaw czy aktów wewnętrznych należy rozróżniać, kto w spółce kapitałowej pełni funkcję pracownika zarządzającego, a kto kierownika wyodrębnionej komórki organizacyjnej.

Pracownicy zarządzający i kierujący – definicje

Osobami zarządzającymi są kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy lub wszyscy pracownicy wchodzący w skład kolegialnego zarządu. Niezależnie od przyjętego sposobu zarządzania zakładem pracy do osób zarządzających zalicza się również głównych księgowych (art. 128 § 2 pkt 2 k.p.).

Przepisy Kodeksu pracy nie definiują pojęcia „kierownik wyodrębnionej komórki organizacyjnej”. Przyjmuje się jednak, że przy definiowaniu tej grupy pracowników decydujące znaczenie ma wyodrębnienie danej jednostki w strukturze organizacyjnej pracodawcy oraz poddanie jej kierownictwu danego pracownika (stanowisko GIP z 2 grudnia 2010 r.). Dodatkowo, jak wskazuje się w literaturze przedmiotu, zaliczając daną osobę do grupy kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych, należy opierać się na analizie ogółu okoliczności stanu faktycznego.

Podczas dokonywania analizy należy brać pod uwagę:

• strukturę zakładu,
• podział kompetencji,
• stopień samodzielności pracownika w zakresie wykonywania zadań,
• stopień autonomiczności kierowanej jednostki organizacyjnej,
• stopień i możliwości techniczne ingerencji przełożonych w pracę kierownika,
• porównanie pracy kierownika i podwładnych, a pomocniczo zaś kryterium geograficzne.

Decydujące znaczenie ma zakres uprawnień kierownika i przedmiot działania, a nie oddalenie od osób zarządzających zakładem w imieniu pracodawcy, bez znaczenia pozostaje wielkość takiej komórki organizacyjnej.

Wyodrębnionymi komórkami organizacyjnymi nie są jednostki:

• które realizują jedynie zadania cząstkowe w ramach określonej funkcji, np. brygada, zespół roboczy,
• których przełożeni nie zostali wyposażeni w zakres uprawnień, gwarantujących im wpływ na zarządzanie, np. brygadziści, mistrzowie, specjaliści itp. (A. Sobczyk, „Zasady prawnej regulacji czasu pracy”, Warszawa 2005, s. 291–292).

Przykład

Pracownik pełniący funkcję mistrza zmiany w zespole zajmującym się obsługą techniczną w tłoczni gazu nie będzie kierownikiem wyodrębnionej komórki organizacyjnej, podczas gdy tłocznia jako wyodrębniona w strukturze zakładu komórka ma kierownika wyposażonego w zakres uprawnień w zakresie zarządzania.

Kadra kierownicza w spółkach kapitałowych

Spółkami kapitałowymi są: spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Osobami zarządzającymi w tych spółkach w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 k.p. będą co do zasady członkowie zarządu, którzy mogą być równocześnie pracownikami.

Jak wskazuje się w literaturze, decydujące znaczenie przy ocenie, czy dany pracownik pełni funkcję kierowniczą, będzie miała wewnętrzna organizacja pracodawcy oraz ukształtowany, w drodze wewnętrznej struktury, regulaminów działania zarządów lub statutów, a nawet tradycji, rozkład uprawnień (A. Sobczyk, „Zasady prawnej regulacji czasu pracy”, Warszawa 2005, s. 175–176).

Z kolei to, kto jest kierownikiem wyodrębnionej komórki organizacyjnej spółki, powinno wynikać ze statutu bądź innego aktu tworzącego daną jednostkę organizacyjną.

Należy dodać, że w wyroku z 26 marca 2002 r. Sąd Najwyższy stawia tezę, że główny księgowy, który nie jest członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie jest osobą zarządzającą w imieniu pracodawcy zakładem pracy w rozumieniu art. 24126 § 2 k.p. (I PKN 933/00).

Przepisy wewnątrzzakładowe

Z przepisów prawa pracy nie wynika wprost wymóg zawarcia w aktach wewnątrzzakładowych przepisów dotyczących kadry kierowniczej. Nie ma też obowiązku określenia stanowisk, na których zatrudnieni pracownicy zaliczają się do pracowników zarządzających. Jednak w interesie pracodawcy jest doprecyzowanie zakresu podmiotowego tej grupy pracowników. Celem takiego działania jest uniknięcie ewentualnych wątpliwości w zakresie kształtowania zasad wynagradzania tych osób czy też sposobu rekompensaty pracy nadliczbowej.

Wspomnianego wyżej dookreślenia pracodawca może dokonać w regulaminie pracy (w razie wątpliwości w ustalaniu prawa do wynagrodzenia za pracę nadliczbową) lub regulaminie wynagradzania w przypadku, gdy do tej grupy pracowników stosuje się odrębne zasady wynagradzania. Regulacje te powinny zostać określone tym bardziej, że układ zakładowy nie może określać warunków wynagradzania pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 k.p., oraz osób zarządzających zakładem pracy na innej podstawie niż stosunek pracy (art. 77² § 5 k.p.).

Prawo do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe

Sąd Najwyższy w jednym z wyroków stwierdził, że tylko „kierownicy, którzy – podobnie, jak osoby zarządzające zakładem pracy – sprawują funkcję zarządzania tyle, że pomniejszoną do skali wyodrębnionej komórki organizacyjnej, mogą być zatrudnieni bez prawa do odrębnego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych” (wyrok SN z 10 lutego 2009 r., II PK 149/08).

Przykład

Z regulaminu organizacyjnego spółki wynika, że kierownik działu bhp posiada uprawnienia kierownicze i zarządza zespołem, jednak w praktyce jest jedynym pracownikiem tego działu i nie zarządza zespołem, a zatem będzie miał prawo do rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych.

Zwraca się przy tym uwagę, że nawet w przypadku kierowania komórką organizacyjną wyodrębnioną w strukturze organizacyjnej zakładu pracy status pracownika zajmującego stanowisko kierownika, któremu nie przysługuje prawo do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, nie przysługuje pracownikowi, który – kierując zespołem pracowników – jednocześnie wykonuje pracę na równi z członkami kierowanego zespołu (wyrok SN z 3 grudnia 2008 r., I PK 107/08).

Pracodawcy muszą jednak pamiętać, że osoby te nie mogą być pozbawione prawa do wynagrodzenia i dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jeśli wskutek niezależnej od nich, wadliwej organizacji pracy są zmuszane do systematycznego przekraczania obowiązujących norm czasu pracy (wyrok SN z 6 kwietnia 2011 r., II PK 254/10).

Podstawa prawna:

• art. 77², 128 § 2 pkt 2, art. 241²⁶ Kodeksu pracy.

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 26 marca 2002 r. (I PKN 933/00, OSNP 2004/5/80),
• wyrok SN z 10 lutego 2009 r. (II PK 149/08, OSNP 2010/17–18/210),
• wyrok SN z 6 kwietnia 2011 r. (II PK 254/10, niepubl.),
• wyrok SN z 3 grudnia 2008 r. (I PK 107/08, niepubl.).

Stanowiska urzędowe:

• stanowisko GIP z 2 grudnia 2010 r. w sprawie prokurenta jako osoby zarządzającej zakładem pracy (GPP-364–4560–87–1/10/PE/RP).