Kierowniczka nie musi wydawać poleceń swojej podwładnej w formie pisemnej. Pracownica powinna wykonać ustne polecenie przełożonej.
Pracownik ma obowiązek stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub z treścią umowy o pracę (art. 100 § 1 Kodeksu pracy). Polecenie służbowe nie musi być sformułowane na piśmie. W sytuacji odmowy wykonania polecenia przez Państwa pracownicę może być zastosowana wobec niej kara porządkowa upomnienia lub nagany (art. 108 § 1 Kodeksu pracy). W takim przypadku możliwe jest również rozwiązanie z pracownicą umowy o pracę za wypowiedzeniem (art. 30 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy). Można rozważyć także zwolnienie dyscyplinarne pracownicy, jeżeli okoliczności będą wskazywać, że niewykonanie polecenia miało charakter ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy). W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy, który w wyroku z 12 czerwca 1997 r. (I PKN 211/97, OSNP 1998/11/323) orzekł, że „bezprawna i świadoma odmowa wykonania polecenia, zagrażająca istotnym interesom pracodawcy, uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika”.
W razie zamiaru zastosowania wobec pracownicy kary porządkowej lub podjęcia przez pracodawcę decyzji o rozwiązaniu z pracownicą umowy o pracę, do celów dowodowych wskazane byłoby jednak, aby polecenie zostało wydane w obecności innych pracowników. Wówczas pracodawca będzie mógł wykazać, że doszło do odmowy wykonania polecenia służbowego.
Postawienie pracownikowi zarzutu odmowy wykonania polecenia wydanego przez pracodawcę wymaga ustalenia, jaka była treść tego polecenia, czy dotyczyło ono wykonywanej pracy i w jakich okolicznościach zostało wydane (wyrok SN z 1 października 1997 r., I PKN 317/97, OSNP 1998/14/428). Krytyczny czy niechętny stosunek do wydanego przez przełożonego polecenia nie zwalnia pracownika z obowiązku jego wykonania.
Pracownik tylko w wyjątkowych przypadkach może odmówić wykonania polecenia swojego przełożonego. Przypadki te dotyczą poleceń:
- wykonywania czynności sprzecznych z przepisami prawa pracy lub innymi przepisami prawnymi,
- sprzecznych z treścią umowy o pracę, np. załatwianie prywatnych spraw przełożonego.
Stosunek pracy charakteryzuje się podporządkowaniem pracownika wobec pracodawcy, co jest jednoznaczne z obowiązkiem wykonywania poleceń. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się m.in. do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). Aby nie było wątpliwości, czy dane polecenie służbowe powinno być przez pracownika zrealizowane, warto w miarę możliwości sporządzić pracownikom szczegółowy zakres ich obowiązków.
PRZYKŁAD
Pracownica jest zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. marketingu. Kierownik pracownicy zlecił jej po godzinach pracy sprzątanie swojego pokoju, ponieważ zachorowała sprzątaczka. Kierownik swoje polecenie uzasadnił tym, że w następnym dniu jest umówiony w swoim biurze z ważnym klientem. Pracownica odmówiła wykonania tego polecenia, ponieważ w żaden sposób nie wynikało ono z jej zakresu obowiązków i uznała je za upokarzające. Kierownik ukarał pracownicę karą upomnienia. Pracownica wniosła sprzeciw od zastosowanej kary. Postępowanie kierownika było nieprawidłowe. Wydane polecenie nie miało związku z rodzajem pracy wykonywanej przez pracownicę. W tej sytuacji pracownica nie musiała podporządkować się poleceniom swojego przełożonego, dlatego pracodawca powinien uwzględnić sprzeciw pracownicy i wycofać pismo o ukaraniu jej karą porządkową.
Od zasady ustnego wydawania poleceń służbowych, która obowiązuje większość pracowników, istnieją nieliczne wyjątki dotyczące szczególnych grup pracowników (m.in. pracowników korpusu służby cywilnej, pracowników samorządowych, urzędników państwowych). W ich przypadku, jeżeli pracownik jest przekonany, że otrzymane polecenie służbowe jest niezgodne z prawem albo zawiera znamiona pomyłki, jest zobowiązany na piśmie poinformować o tym swojego przełożonego. W razie pisemnego potwierdzenia polecenia pracownik jest zobowiązany je wykonać, z wyjątkiem sytuacji, w której wykonanie polecenia prowadziłoby do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo groziłoby niepowetowanymi stratami (w przypadku pracowników samorządowych i urzędników państwowych).
Podstawa prawna:
- art. 22 § 1, art. 30 § 1 pkt 2, art. 52 § 1 pkt 1, art. 100 § 1, art. 108 § 1 Kodeksu pracy,
- art. 77 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Nr 227, poz. 1505 ze zm.),
- art. 25 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.),
- art. 18 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.).