Od 4 kwietnia 2011 r. żłobki mogą funkcjonować wyłącznie w formie gminnej jednostki budżetowej albo podmiotu gospodarczego utworzonego przez osobę fizyczną, osobę prawną bądź jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (zwana dalej ustawą żłobkową) uregulowała także status pracowników zatrudnionych w jednostce działającej jako zakład opieki zdrowotnej. Pracownicy ci z mocy prawa stają się pracownikami żłobków w rozumieniu ustawy żłobkowej. W tym przypadku stosuje się przepisy art. 231 k.p., czyli procedurę przewidzianą w razie przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę. A zatem żłobki działające na podstawie ustawy żłobkowej stają się stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Natomiast pracownicy żłobków działających jako zakłady opieki zdrowotnej publiczne lub niepubliczne będą pracownikami żłobków funkcjonujących jako gminne jednostki budżetowe lub podmiotów prywatnych bez statusu zakładów opieki zdrowotnej (art. 8 ust. 2 ustawy żłobkowej).
Przejęcie zakładu pracy
Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę gwarantuje pracownikom zachowanie ciągłości zatrudnienia. Oznacza to, że nie rozwiązuje się z nimi dotychczasowych stosunków pracy i nie ma potrzeby nawiązania nowych. Przejęcie wszystkich pracowników, jak również wstąpienie w prawa i obowiązki stron nowego pracodawcy następuje automatycznie, z mocy prawa. W tym przypadku nie jest wymagana zgoda pracowników, a skuteczność nie zależy od podpisania nowych umów o pracę czy ich modyfikacji (wyrok SN z 8 czerwca 2010 r., I PK 214/09).
Pracownicy zatrudnieni w przejmowanym zakładzie pracy muszą być powiadomieni o przejściu, zarówno przez dotychczasowego, jak i nowego pracodawcę.
Gdy w przejmowanym i przejmującym zakładzie pracy działają związki zawodowe, dotychczasowy i nowy pracodawca mają obowiązek, co najmniej na 30 dni przed przewidywanym przejściem zakładu, poinformowania na piśmie działające u każdego z nich zakładowe organizacje związkowe o:
- terminie tego przejścia (w omawianym przypadku jest to 4 kwietnia 2011 r.),
- prawnych i ekonomicznych przyczynach przejścia,
- socjalnych skutkach przejścia dla swoich pracowników,
- zamierzonych działaniach dotyczących warunków zatrudnienia pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 17 grudnia 2001 r., pracodawca ma obowiązek wskazać dokładną datę przejęcia zakładu pracy (I PKN 746/00). Ustawa żłobkowa weszła w życie po 30 dniach od jej publikacji, co oznacza, że kierownik żłobka musiałby taką informację przekazać swoim pracownikom w okresie przewidywanej daty ogłoszenia ustawy (3 marca 2011 r.), nie wiedząc, kiedy to dokładnie nastąpi. A zatem ustawa żłobkowa nakłada na pracodawcę obowiązki, które był zobowiązany wykonać jeszcze przed dniem wejścia w życie ustawy.
Kwalifikacje dyrektora i innych pracowników żłobka
W żłobku funkcjonującym na nowych zasadach będzie mogła pracować osoba, która:
- daje rękojmię należytego sprawowania opieki nad dziećmi,
- nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie została jej zawieszona ani ograniczona,
- wypełnia obowiązek alimentacyjny nałożony na nią na mocy tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd,
- nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne.
Personelem żłobka są dyrektor (jako osoba zarządzająca i przełożony dla pracowników), opiekunowie dzieci, pielęgniarka lub położna oraz ewentualnie wolontariusze.
Obecnie o stanowisko dyrektora żłobka może się ubiegać osoba, która ma:
- wyższe wykształcenie (jakiekolwiek) i co najmniej 3-letnie doświadczenie w pracy z dziećmi,
- co najmniej średnie wykształcenie (jakiekolwiek) i 5 lat doświadczenia w pracy z dziećmi (art. 13 ustawy żłobkowej).
Wymagania dla opiekunów
Liczebność opiekunów dzieci należy dostosować do liczby dzieci, które uczęszczają do żłobka. Jeden opiekun może się jednocześnie zajmować maksymalnie ośmiorgiem dzieci, a gdy jest wśród nich choć jedno dziecko niepełnosprawne lub wymagające szczególnej opieki, także dziecko, które nie ukończyło 1. roku życia – maksymalnie pięciorgiem.
Opiekunem może być osoba, która:
- jest pielęgniarką, położną, opiekunką dziecięcą, nauczycielem wychowania przedszkolnego, nauczycielem edukacji wczesnoszkolnej lub pedagogiem opiekuńczo-wychowawczym,
- legitymuje się co najmniej średnim wykształceniem oraz:
– minimum 2-letnim doświadczeniem w pracy z dziećmi do 3 lat; jeżeli w ciągu 6 miesięcy przed podjęciem zatrudnienia w żłobku jako opiekun nie pracowała z dziećmi do 3 lat, musi dodatkowo przejść przynajmniej 80-godzinne szkolenie aktualizujące oraz uzupełniające wiedzę i umiejętności,
– przed podjęciem pracy w tym charakterze odbyła co najmniej 280-godzinne szkolenie (w tym co najmniej 80 godzin praktyki) polegających na sprawowaniu opieki nad dzieckiem pod kierunkiem opiekuna.
W świetle wcześniejszych przepisów opiekunką dziecięcą mogła być osoba legitymująca się co najmniej średnim wykształceniem medycznym i 5-letnią pracą w zawodzie. Osoby zatrudnione od 4 kwietnia 2011 r. do opieki w żłobkach nie mają obowiązku odbywania szkoleń uzupełniających czy aktualizujących ich wiedzę (art. 76 ust. 3 ustawy żłobkowej). Gdy jednak brakuje im średniego wykształcenia, muszą je uzupełnić w ciągu 3 lat od daty wejścia w życie ustawy żłobkowej, czyli do 4 kwietnia 2014 r.
Pielęgniarka i wolontariusz
Żłobek, do którego uczęszcza więcej niż 20 dzieci, musi zatrudniać przynajmniej jedną pielęgniarkę lub położną (art. 15 ust. 3 ustawy żłobkowej). Osoby ubiegające się o zatrudnienie jako pielęgniarka lub położna muszą legitymować się co najmniej średnim wykształceniem medycznym i rocznym stażem w zawodzie. Pielęgniarka lub położna, która 4 kwietnia 2011 r. będzie pracować w tej placówce w charakterze opiekuna do dzieci, zachowuje prawo do wykonywania zawodu przez czas tego zatrudnienia, ale nie dłużej niż przez 15 lat (art. 77 ustawy żłobkowej).
W żłobkach działających w nowej formie organizacyjno-prawnej pomocy w opiece nad dziećmi mogą udzielać wolontariusze, którzy odbyli 40-godzinne szkolenie. Przechodzenie kursu nie jest konieczne, jeśli wolontariusz posiada kwalifikacje stawiane opiekunowi (art. 17 ustawy żłobkowej).
Podstawa prawna:
- ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (DzU nr 45, poz. 235).
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 17 grudnia 2001 r. (I PKN 746/00, OSNP 2003/24/589),
- wyrok SN z 8 czerwca 2010 r. (I PK 214/09, niepubl.).