Nowe zasady przeprowadzania szkoleń w zakresie informacji niejawnych obowiązujące od 1 lutego 2011 r. zostały wprowadzone ustawą o ochronie informacji niejawnych.
Szkolenia w zakresie informacji niejawnych przeprowadzane są w celu zapoznania uczestników z przepisami dotyczącymi ochrony informacji niejawnych oraz odpowiedzialnością karną, dyscyplinarną i służbową za naruszenie tych przepisów, a szczególnie za ujawnienie informacji niejawnych osobom lub instytucjom nieuprawnionym. Ponadto uczestnicy szkoleń poznają zasady ochrony informacji niejawnych w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy lub pełnienia służby oraz zasady zarządzania ryzykiem bezpieczeństwa informacji niejawnych, a w szczególności zasady szacowania ryzyka. W czasie zajęć każdy uczestnik szkolenia będzie zapoznany ze sposobami ochrony informacji niejawnych oraz nauczony zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia takich informacji lub w przypadku ich ujawnienia.
Kto kogo przeszkoli
W sferze wojskowej szkolenia prowadzi Służba Kontrwywiadu Wojskowego (SKW); wydaje ona również świadectwa i certyfikaty. Natomiast szkolenie posłów i senatorów oraz osób ze sfery cywilnej przeprowadza Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW). Szkolenia są organizowane m.in. dla:
- pełnomocników ochrony i ich zastępców oraz osób przewidzianych na te stanowiska,
- przedsiębiorców wykonujących działalność jednoosobowo,
- kierowników przedsiębiorców, u których nie zatrudniono pełnomocników ochrony,
- pozostałych osób zatrudnionych, pełniących służbę lub wykonujących czynności zlecone w jednostce organizacyjnej.
Dopuszczenie do pracy, z którą łączy się dostęp do informacji niejawnych, poprzedza szkolenie w zakresie ochrony informacji niejawnych. Osoba, która ma uczestniczyć w szkoleniu, jest na nie przyjmowana na podstawie wniosku kierownika jednostki organizacyjnej, w której jest zatrudniona, pełni służbę lub wykonuje czynności zlecone. Wniosek kierowany jest do właściwej terytorialnie jednostki organizacyjnej ABW lub SKW.
Szkolenia odbywają się na podstawie umowy stron, w której strony określają wzajemne prawa i obowiązki podmiotu przeprowadzającego szkolenie, uczestnika szkolenia oraz jednostki organizacyjnej, w której osoba szkolona jest zatrudniona, pełni służbę lub wykonuje czynności zlecone.
Szkolenia odbywają się na terenie całego kraju – według właściwości terytorialnej jednostek organizacyjnych ABW i SKW. Prowadzone są przez funkcjonariuszy pionu ochrony informacji niejawnych oraz pionu bezpieczeństwa teleinformatycznego.
Służby ABW i SKW mają obowiązek prowadzenia szkoleń kierowników jednostek organizacyjnych. Szkolenia takie są prowadzone przez służby wspólnie z pełnomocnikami ochrony danej jednostki. Funkcjonariusze i żołnierze SKW lub ABW szkolą kierowników jednostek organizacyjnych, w których są przetwarzane informacje niejawne o klauzuli „ściśle tajne” lub „tajne” w zakresie funkcjonowania całego systemu ochrony informacji niejawnych i różnego rodzaju zagrożeń dla tych informacji. Wspólne przeprowadzanie tych szkoleń powinno mieć istotny wpływ na wzrost świadomości osób odpowiedzialnych za zapewnienie ochrony informacji niejawnych w jednostkach organizacyjnych. W czasie tych zajęć pełnomocnicy ochrony będą przedstawiać szczegółowe informacje związane ze specyfiką obiegu i ochrony informacji niejawnych w danej instytucji. Natomiast szkolenia dla pozostałych osób zatrudnionych, pełniących służbę lub wykonujących czynności zlecone w jednostkach organizacyjnych przetwarzających takie dane, organizuje i prowadzi pełnomocnik ochrony informacji niejawnych.
Wszystkie osoby mające dostęp do informacji niejawnych mają być szkolone w zakresie ochrony tych informacji nie rzadziej niż co 5 lat. Dotyczy to również tych pracowników, którzy będą mieli dostęp tylko do informacji o klauzuli „zastrzeżone”. Do tej pory istniał obowiązek cykliczności szkoleń tylko dla pełnomocników ochrony i ich zastępców.
Pełnomocnik ochrony może odstąpić od przeprowadzenia szkolenia, jeżeli osoba podejmująca pracę lub rozpoczynająca pełnienie służby albo wykonywanie czynności zleconych przedstawi aktualne zaświadczenie o odbyciu takiego szkolenia.
Uczestnik szkolenia po jego zakończeniu otrzymuje odpowiednie zaświadczenie, którego wzór stanowi załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 28 grudnia 2010 r. Odbierając zaświadczenie, osoba przeszkolona składa pisemne oświadczenie o zapoznaniu się z przepisami o ochronie informacji niejawnych.
Koszty szkolenia
Koszty szkolenia pokrywa jednostka organizacyjna, w której osoba szkolona jest zatrudniona, pełni służbę lub wykonuje czynności zlecone. Z ponoszenia kosztów szkolenia przeprowadzonego przez ABW albo SKW są zwolnieni posłowie i senatorowie, jednostki organizacyjne podległe MON lub przez niego nadzorowane oraz Policja.
Jednostka przeprowadzająca szkolenie ustala koszty, które ponoszą uczestnicy szkolenia. Na ich wysokość mają wpływ poniesione przez szkolącego koszty:
- wynajmu pomieszczeń dydaktycznych,
- wyżywienia,
- transportu,
- diet służbowych,
- materiałów dydaktycznych,
- pracy osób prowadzących szkolenie oraz personelu pomocniczego,
- materiałów biurowych, usług pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz opłat administracyjnych, a także koszty amortyzacji środków trwałych, jeżeli występują opłaty administracyjne lub amortyzacja.
Jednak maksymalna wysokość ponoszonych kosztów nie może przekraczać kwoty 25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i zależna jest każdorazowo od ponoszonych kosztów (art. 20 ust. 3 ustawy o ochronie informacji niejawnych).
Po przeprowadzonym szkoleniu jednostka szkoląca wystawia rachunek. Powinien być on zapłacony w terminie 21 dni od daty doręczenia na wskazany rachunek bankowy. Zapłaty dokonuje jednostka organizacyjna, w której osoba szkolona jest zatrudniona, pełni służbę albo jest przewidziana na stanowisko pełnomocnika ochrony albo jego zastępcy.
Podstawa prawna:
- ustawa z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (DzU nr 182, poz. 1228),
- rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 28 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów zaświadczeń stwierdzających odbycie szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych oraz sposobu rozliczania kosztów przeprowadzenia szkolenia przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Służbę Kontrwywiadu Wojskowego (DzU nr 258, poz. 1751).