Pomimo ogólnodostępnych informacji dotyczących przepisów prawa pracy, obowiązku ich przestrzegania oraz licznych kontroli Państwowej Inspekcji Pracy i nakładanych kar na pracodawców, którzy dopuszczają się łamania prawa pracy, proceder ten dalej funkcjonuje. Podpowiadamy, co może zrobić pracownik, którego prawa nie są respektowane.
W 2017 r. do PIP wpłynęło 50,5 tys. skarg na naruszenie prawa pracy, o 14,3 proc. więcej w porównaniu z poprzednim rokiem. Najczęściej skarżyli się pracownicy etatowi – skierowali ponad połowę wszystkich zgłoszeń. Przybywa również zawiadomień od zleceniobiorców oraz cudzoziemców.
Gdzie szukać pomocy?
Podstawowym organem, który został powołany do sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy jest Państwowa Inspekcja Pracy. Pracownik, którego prawa są łamane i nie wie, co powinien w tej sytuacji zrobić, może zgłosić się do PIP i uzyskać bezpłatną poradę prawną. Pomoc świadczona jest osobiście, za pośrednictwem poczty elektronicznej lub telefonicznie w okręgowych inspektoratach pracy w województwie oraz w ich jednostkach terenowych.
Polecamy: Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń
Oprócz porady prawnej, pracownicy mogą złożyć w PIP skargę na pracodawcę, która jest alternatywą pozwu do sądu pracy. Skargę można wnieść osobiście, za pośrednictwem poczty lub poczty elektronicznej, faksu czy formularza e-skargi. Pismo powinno zawierać: nazwę, miejscowości i datę, adres placówki, do której kierowana jest skarga, imię i nazwisko oraz adres zamieszkania osoby składającej, nazwę i adres zakładu pracy oraz opis zarzutów wobec pracodawcy. Brak powyższych danych spowoduje pozostawienie sprawy bez rozpoznania.
Inspekcja zobowiązana jest zagwarantować osobie składającej skargę anonimowość. Tylko pisemna zgoda nadawcy uprawnia PIP do poinformowania, że kontrola przeprowadzona jest w związku ze skargą konkretnego pracownika. Najpóźniej po 30 dniach od złożenia pisma pracownik jest powiadamiany o wynikach kontroli.
Pracownik może również na własną rękę dochodzić swoich praw przed sądem pracy. Zazwyczaj pracownicy kierują sprawę do sądu w przypadkach: niewypłaconego wynagrodzenia, przywrócenia do pracy lub bezpodstawnego zwolnienia z pracy, odszkodowania z powodu wypadku przy pracy czy choroby zawodowej oraz stosowania przez pracodawcę mobbingu i dyskryminacji w miejscu pracy.
Co grozi pracodawcy?
Działanie pracodawcy, który nie przestrzega praw pracowników, może zostać uznane za wykroczenie, a nawet przestępstwo. Konsekwencją mogą być sankcje wynikające z Kodeksu pracy, Kodeksu cywilnego, a także z Kodeksu karnego.
Wykroczenia takie jak: zawieranie nieprawidłowych umów lub niepotwierdzanie umowy na piśmie, nieprawidłowe rozwiązanie umowy, stosowanie nieodpowiednich kar, naruszanie przepisów o czasie pracy, niewypłacanie w ustalonym terminie wynagrodzenia, nieudzielanie przysługującego urlopu podlega karze grzywny od tysiąca do 30 tysięcy złotych. Naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy również podlega karze grzywny w wysokości wyżej wymienionej.